سرمقاله
امید به تحقق برجام برای مدتی کوتاه منجر به ثبات نرخ ارز در محدوده ۲۸ تا ۳۰ هزار تومان شد. اگر در همان زمان هم امیدها برای احیای برجام از بین می رفت و روند مذاکرات مانند امروز متوقف می شد افزایش نرخ ارز شروع می شد. عدم تمایل دو ظرف برای ادامه مذاکرات به روند افزایشی قیمت دلار دامن زده است. سیاست خارجی و عدم ارتباط با جهان بدترین ضربه را به بازار ارز وارد کرده است. در حالی که وضعیت تمام کشورهای نفتخیز در طول یک سال گذشته از لحاظ فروش نفت بهتر شده اما در ایران عوامل سیاسی بر روی اقتصاد سلطه دارند و به فروش نفت آسیب زدند. درآمدهای حاصل از فروش نفت کاهش داشته و نفت ایران با حداقل قیمت به فروش می رسد.
اگر در زمانی که امید به احیای برجام بالا بود و انتظار میرفت که توافق امضا شود، این اتفاق میافتاد احتمال بالایی وجود داشت که نرخ ارز کاهش قابل ملاحظهای در بازار پیدا کند. با توافق، ایران میتوانست روزانه دو و نیم میلیون بشکه نفت بفروشد. با احتساب فرآوردهها و دیگر صادرات، درآمد ارزی کشور به بالای ۱۵۰ میلیارد دلار در سال میرسید. مدیریت بازار ارز هم ممکن می شد. اما در شرایط کنونی که عوامل تقاضا در حال تشدید است اما عرضه با مشکل مواجه است، بانک مرکزی نمیتواند بازار را به درستی مدیریت کند.
این در حالی است که دلایل بسیاری هم به خروج سرمایه و قاچاق منجر شده است. دلایل داخلی و خارجی بسیاری که بر بازار ارز تاثیرگذار است. تنشهای داخلی هم در خروج سرمایه هم اثر داشته که این موضوع هم در افزایش نرخ ارز اثرگذار شد. بنابراین برکناری، هشدار و تهدید در بازار اثری ندارد.
طی سالهای اخیر به صورت متوسط با تورم ۴۰ درصدی روبرو بودهایم. طی این مدت هم به نوعی کسری بودجه دولت و چاپ پول نهادینه شده و تورم بالا در اقتصاد حفظ شد. طبیعتا نمیتوان توقع داشت در این شرایط قیمت ارز در یک نقطه ثابت بماند. از سویی با توجه به شرایط موجود و در یک جو هیجانی شاهد هستیم قیمت دلار از ۳۱ هزار تومان به بیش از ۳۸ هزار تومان افزایش پیدا میکند.
تعیین سقف و کف قیمت دلار برای آینده نزدیک به دلایل زیادی بستگی دارد. تعیین این موضوع بستگی به شرایط سیاسی کشور دارد. زمانی که تنشهای داخلی و بینالمللی کاهش پیدا کند، در پی آن از قیمت ارز نیز کاسته میشود. بانک مرکزی و دولت سعی در کنترل نرخ ارز دارند اما اگر موفق باشند نیز این روند مقطعی است. اینکه دلار به چه سمتوسویی میرود، وابستگی عمیقی به شرایط سیاسی دارد. به طور کلی، راهکارهای موثر برای کنترل بازار ارز کاهش تنشها، تعیین تکلیف FATF و برجام است. این راهکارها مسیرهایی است که میتواند به بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز کمک کند.