چرا بازار ارز در ایران به ثبات نمی رسد؟/رکوردشکنی روزانه قیمت دلار

به گزارش کسب و کار نیوز، از سوی دیگر به باور بسیاری از فعالان اقتصادی کاهش صادرات و به دنبال آن کاهش منایع ارزی یکی از دلایل اصلی رشد دلار است. از سوی دیگر کاهش قیمت نفت ایران به حداقل، دلیل دیگر افزایش بی ضابطه نرخ ارز است. امروز روسیه با در اختیار گرفتن بازارهای نفت، قیمت نفت ایران را به حداقل و در بسیاری موارد به کمتر از ۶۰ دلار در هر بشکه رسانده است. از دست رفتن بازارهای صادراتی و کمبود ارز در کشور پیش بینی ها را به ادامه افزایش قیمت دلار تا پایان سال سوق داده است. دلار در شرایطی هر روز وارد کانال بالاتری می شود که محرک های زیاد دیگری مانند افزایش تورم و رشد حجم نقدینگی برای اثرگذاری در این وضعیت در بازار وجود دارد.

این روزها بحث کسری بودجه دولت و تلاش دولت‌ها برای جبران آن در سه‌ماهه پایان سال را هم به‌عنوان یکی دیگر از دلایل رشد قیمت ارز می‌دانند. ضمن اینکه دولت باید لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ را به مجلس می‌رساند که نه‌ تنها هنوز این اتفاق نیفتاده که چندی پیش حمیدرضا حاجی‌بابایی، رئیس کمیسیون برنامه‌وبودجه در خبری غیرمنتظره اعلام کرد‌ امسال تصویب بودجه دو مرحله‌ای خواهد بود. او گفت که امسال ابتدا کلیات و احکام بودجه را مصوب می‌کنیم و برای دولت می‌فرستیم تا دولت بر اساس آن جداول بودجه را به مجلس بفرستد.

به هر ترتیب گفته می شود قیمت درهم و قیمت دلار در بازار ارز هرات این روزها موتور محرک قیمت دلار برای صعود شده و به نظر می رسد همین امر زمینه ساز به وجود آمدن گرد باد در بازار ارز تهران شد. تحلیلگران فنی می گویند جایگزینی نفت ایران با روسیه در بازارها، کاهش قیمت نفت و فرآورده ها، توقف مذاکرات هسته ای، کسری بودجه دولت، نقدینگی، تورم در اقلام کالاهای اساسی، کاهش صادرات پتروشیمی به دلیل قطعی گاز و افزایش تقاضا برای خرید ارز در روزهای پایانی ۲۰۲۲ موجب شده انتظارات برای صعود اسکناس آمریکایی در تهران بالا برود و فضای بازار ارز تهران ملتهب شود.

از سوی دیگر گفته می شود قیمت درهم و قیمت دلار در بازار ارز هرات هم  این روزها موتور محرک قیمت دلار برای صعود شده است و به نظر می رسد  همین امر زمینه ساز به وجود آمدن گرد باد در بازار ارز تهران شد. خریداران دلار سلیمانیه نیز فاصله خود را با دلار تهران افزایش دادند و در فاصله سه‌پله‌ای با دلار تهران قرار گرفته‌اند.

عده ای از معامله گران معتقدند فضای انتظامی در بازار ارز موجب شده تا حجم خرید و فروش‌ها کاهش یابد.از طرفی هم برخی از تحلیلگران ارزی می گفتند به نظر می رسد انتظارات صعودی در بین معامله گران همچنان وجود دارد. آنچه که دلار تهران را این روزها غیر قابل کنترل کرده ورود تقاضای خرد به بازار به خاطر تغییر جهت انتظارات است، مردم بارها التهاب در بازار ارز را در اثر شرایط و تحت تاثیر اخبار مختلف تجربه کرده اند و همین مسئله موجب افزایش تقاضا بوده است.

در شرایط فعلی تحلیلگران باور دارند در صورتی که نرخ حواله درهم و اسکناس آمریکایی در هرات دوباره افزایش پیدا کند این امر موجب افزایش جسارت خریدارن تهران می شود و به تبع آن قیمت دلار دوباره صعودی خواهد شد. با این حال، بخشی از فعالان انتظار دارند که پس از رشد دور از انتظار، نرخ دلار در بازار اصلاح شود و شماری از معامله‌گران از خریدهای قبلی سودگیری کنند.

دلایل رشد نرخ ارز

سیدکمال سیدعلی، کارشناس اقتصادی

امید به تحقق برجام برای مدتی کوتاه منجر به ثبات نرخ ارز در محدوده ۲۸ تا ۳۰ هزار تومان شد. اگر در همان زمان هم امیدها برای احیای برجام از بین می رفت و روند مذاکرات مانند امروز متوقف می شد افزایش نرخ ارز شروع می شد. عدم تمایل دو ظرف برای ادامه مذاکرات به روند افزایشی قیمت دلار دامن زده است. سیاست خارجی و عدم ارتباط با جهان بدترین ضربه را به بازار ارز وارد کرده است. در حالی که وضعیت تمام کشورهای نفت‌خیز در طول یک سال گذشته از لحاظ فروش نفت بهتر شده اما در ایران عوامل سیاسی بر روی اقتصاد سلطه دارند‌ و به فروش نفت آسیب زدند. درآمدهای حاصل از فروش نفت کاهش داشته و نفت ایران با حداقل قیمت به فروش می رسد.

اگر در زمانی که امید به احیای برجام بالا بود و انتظار ‌می‌رفت که توافق امضا شود، این اتفاق ‌می‌افتاد احتمال بالایی وجود داشت که نرخ ارز کاهش قابل ملاحظه‌ای در بازار پیدا کند. با توافق، ایران ‌می‌توانست روزانه دو و نیم میلیون بشکه نفت بفروشد. با احتساب فرآورده‌ها و دیگر صادرات، درآمد ارزی کشور به بالای ۱۵۰ میلیارد دلار در سال ‌می‌رسید. مدیریت بازار ارز هم ممکن می شد. اما در شرایط کنونی که عوامل تقاضا در حال تشدید است اما عرضه با مشکل مواجه است، بانک مرکزی نمی‌تواند بازار را به درستی مدیریت کند.

این در حالی است که دلایل بسیاری هم به خروج سرمایه و قاچاق منجر شده است. دلایل داخلی و خارجی بسیاری که بر بازار ارز تاثیرگذار است. تنش‌های داخلی هم در خروج سرمایه هم اثر داشته که این موضوع هم در افزایش نرخ ارز اثرگذار شد. بنابراین برکناری، هشدار و تهدید در بازار اثری ندارد.

طی سال‌های اخیر به صورت متوسط با تورم ۴۰ درصدی روبرو بوده‌ایم. طی این مدت هم به نوعی کسری بودجه دولت و چاپ پول نهادینه شده و تورم بالا در اقتصاد حفظ شد. طبیعتا نمی‌توان توقع داشت در این شرایط قیمت ارز در یک نقطه ثابت بماند. از سویی با توجه به شرایط  موجود و در یک جو هیجانی شاهد هستیم قیمت دلار از ۳۱ هزار تومان به بیش از ۳۸ هزار تومان افزایش پیدا می‌کند.

تعیین سقف و کف قیمت دلار برای آینده نزدیک به دلایل زیادی بستگی دارد. تعیین  این موضوع بستگی به شرایط سیاسی کشور دارد. زمانی که تنش‌های داخلی و بین‌المللی کاهش پیدا کند، در پی آن از قیمت ارز نیز کاسته می‌شود. بانک مرکزی و دولت سعی در کنترل نرخ ارز دارند اما اگر موفق باشند نیز این روند مقطعی است. اینکه دلار به چه سمت‌وسویی می‌رود، وابستگی عمیقی به شرایط سیاسی دارد. به طور کلی، راهکارهای موثر برای کنترل بازار ارز کاهش تنش‌ها، تعیین تکلیف FATF و برجام است. این راهکارها مسیرهایی است که می‌تواند به بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز کمک کند.