نرخ واقعی بیکاری دو رقمی است/موج تعدیل نیروی کار/شک و شبهه در آمار اشتغالزایی

شایلی قرائی

به گزارش کسب و کار نیوز، داده‌های مرکز آمار به ما می‌گوید که نرخ بیکاری کماکان تک‌رقمی است. نرخ بیکاری تابستان ۸.۹ درصد. با این‌حال کارشناسان حوزه کار نسبت به افزایش نرخ بیکاری به دنبال تهدید اینترنت هشدار می‌دهند و معتقدند نرخ واقعی بیکاری دورقمی است. همزمان، عده‌ای خبر می‌دهند که به دنبال اعمال محدودیت اینترنت و فیلترینگ، مدیران برخی کسب‌وکارهای مجازی در حال تعدیل نیروی انسانی هستند. این در حالی است که پیش‌تر، کارشناسان طی اظهاراتی اعلام کرده بودند که با بازگشت کسب ‌و کارها به چرخه فعالیت بعد از فروکش کردن چند دوره موج‌ کرونا، بازار کار رونق گرفته و بسیاری از مشاغل در حوزه خدمات ایجاد شده است.

مساله اینجاست که در سرشماری‌های انجام شده از سوی این مرکز حتی افرادی که در هفته تنها ۲ ساعت کار انجام می‌دهند هم شاغل به حساب می‌آیند. در چنین شرایطی شاید بتوان گفت که نرخ بیکاری روند نزولی داشته است، اما این مساله تا زمانی که نمود عینی در زندگی مردم نداشته باشد چندان مورد توجه نیست و همین امر باعث می‌شود که بسیاری از افراد بدون درنظر گرفتن چگونگی محاسبه این آمار و ارقام از پایه و اساس به این آمارها شک کنند.

پرویز علی‌پور، کارشناس اقتصادی در این باره می‌گوید: بین تمامی متغیرهای کلان اقتصادی باید یک رابطه منطقی برقرار باشد بنابراین سه متغیر مهم تولید، سرمایه‌گذاری و اشتغال به هم کاملا مرتبط هستند به‌طوری که هرقدر سرمایه‌گذاری در کشوری کاهش یابد رشد تولید نیز منفی شده و به تبع نرخ بیکاری افزایش می‌یابد. نرخ سرمایه‌گذاری در ایران در سالیان گذشته منفی بوده و رشد اقتصادی کشورمان نیز همین‌طور شده، از طرف دیگر با شیوع بیماری کرونا در کشورمان شاهد نیمه تعطیل شدن بسیاری کارخانجات، کسب‌وکارها و واحدهای تولیدی بوده‌ایم که طبیعتا خروجی این امر افزایش نرخ بیکاری است.

او می‌افزاید: اما نرخ بیکاری بهار امسال که توسط مرکز آمار اعلام شده کاملا برعکس و خلاف این موضوع را نشان می‌دهد این مساله می‌تواند چند دلیل داشته باشد؛ افزایش تعداد مشاغل کاذب که نقش مولدی در اقتصاد ندارند یا افزایش بیمه بیکاری از سوی خود افراد باعث برآورد چنین آماری شده است، چون ممکن است مرکز آمار به افراد دارای مشاغل آزاد مراجعه و بپرسد در هفته دو ساعت کاری انجام می‌دهید یا خیر، خیلی از خانواده‌ها نیز به دلیل داشتن مزایای بالای بیمه بیکاری مبلغی به کاسب یا فعال اقتصادی می‌دهند تا بگویند فرزندشان شاغل است و سپس بیمه بیکاری آن را دریافت کنند طبیعتا این دو امر آمار بیکاری را کاهش می‌دهد.

رکود تولید و افزایش بیکاری

آلبرت بغزیان، اقتصاددان

شواهدی مبنی بر اینکه نشان دهد نرخ بیکاری کاهش یافته وجود ندارد. امروز تولید و صنعت در جایگاه درستی نیستند .به عبارتی از جایگاه واقعی خود فاصله گرفته اند. تولید کاهش داشته و تعدیل نیرو به دلایلی مانند کرونا، افزایش دستمزدها، گران شدن هزینه های تولید، قطعی اینترنت و کاهش فروش کسب و کارها و… افزایش پیدا کرده است. بنابراین به نظر نمی رسد نرخ بیکاری در کشور کاهش پیدا کرده باشد . امکان ندارد در شرایطی که تمام کارخانجات از وضعیت خود گلایه دارند نرخ اشتغال بیشتر شده باشد.

چطور زمانی که بسیاری از بنگاههای اقتصادی تنها با یک خط تولید فعالیت دارند نرخ اشتغال افزایش داشته است. بسیاری از کارگران فعال در خطوط تولیدی یک کارخانه چندین هکتاری به دلیل نبود مواد مواد اولیه، از کار افتادن ماشین آلات به دلیل فرسودگی، افزایش دستمزد و… از کار برکنار شده اند. چون خطوط تولید دیگر فعالیت ندارند نیروی کار هم خانه نشین شده است. به عبارت بهتر، ماشین آلات بخش های تولیدی و صنعتی بسیار فرسوده هستند. وقتی تنها یک خط تولید در کارخانه ای با چندین هکتار مساحت فعالیت دارد نیاز به چند صد کارگر وجود ندارد. کارگرانی که در دیگر خطوط فعال که در مدت اخیر از کار افتاده، کار می کردند از کار برکنار شده اند.

قطعی اینترنت هم مزید بر علت شده است. قطعی اینترنت به بسیاری از مشاغل آسیب وارد کرده و صاحبان کسی و کارهای اینترنتی ترجیح داده اند تا خود به اداره کسب و کار مورد نظر خود اقدام کنند. با تعدیل نیروی کار فقط در فضای مجازی می توانیم به این واقعیت برسیم که نیروی کار تعدیل شده و کسی برای استخدام نیروی جدید اقدامی انجام نمی دهد.

اگر تولید زیاد شده باشد می‌گوییم کارخانجات از ظرفیت خود نهایت استفاده را برده‌اند، ولی سرمایه‌گذاری جدیدی صورت نگرفته است و ما نمی‌توانیم بگویم نرخ بیکاری کاهش یافته است. این نرخ با توجه به وضعیت تورمی و رکود کشورمان به نظر نادرست است و حتی برای آحاد مردم هم قابل لمس نیست.

وقتی می گوییم شغل ایجاد شده باید دید بیکاری زیاد شده یا کم شده است. هدف کاهش نرخ بیکاری است. به عبارتی برای تحقق این میزان شغل باید روابط متغیرهای درون هر بخش مشخص و بررسی آماری صورت بگیرد تا یک پیش‌بینی برای اشتغال بیان شود البته تمام این اشتغال مشروط به تحقق سرمایه‌گذاری در هر بخش است.