روند کند نوسازی بافت های فرسوده

سرمقاله

نوسازی بافت فرسوده چند وجهی است و متقاضی باید مسیرهای مختلفی را طی کند تا به نتیجه برسد. به همین دلیل تا به امروز طرح هایی که برای نوسازی این بافت به تصویب رسیده اجرای موفقی نداشته است. طرح های تشویقی نیز برای ورود سرمایه گذار و سازنده به این بافتها موثر واقع نشده است. نوسازی بافت‌های فرسوده از برنامه سوم توسعه آغاز شده و در برنامه ششم هم آمده است. در طول این سال‌ها وزارت راه و شهرسازی می‌بایست سالی ۱۰ درصد از بافت‌های فرسوده را نوسازی می‌کرد. اما نه تنها پیشرفت‌ها بسیار کند بوده، بلکه حتی سرعت تولید بافت فرسوده جدید هم بیشتر از سرعت نوسازی‌ها شد. عملاً حجم بافت‌های نابسامان شهری ایجاد و افزایش هم یافته است.
مشکلات انبوه سازان در نوسازی بافت‌های فرسوده زیاد است. در ارائه تخفیف‌های صدور پروانه ساختمانی، خدمات نظام مهندسی و صدور پایان کار درگیری های بسیاری وجود دارد. در طرحی دیگر اعلام شد تخفیف‌های صدور پروانه ساختمانی در این بافت ها در نظر گرفته خواهد شد. تا کنون خبری مبنی بر عدم رعایت تخفیف‌های صدور پروانه ساختمانی از سوی شهرداری‌ها دریافت نشده است. مشکل اینجاست که شهرداری‌ها وقتی می‌خواهند پروانه‌های رایگان یا با تخفیف بالا صادر کنند، بسیار کند کار می‌کنند و بروکراسی طولانی بر این روند حاکم است.
در طرحی دیگر اعلام شد در بخش نوسازی بافت‌های فرسوده، شهرداری برای مسکونی‌ها عوارضی دریافت نمی‌کند. برای تجاری‌ها ۵۰ درصد عوارض می‌گیرد و برای واحدهای تجمیعی (ریزدانه‌ها)، حتی تشویقی یک طبقه هم می‌دهد. اما در مجموع نتوانسته‌ایم علی رغم این امتیازات، به توفیقی دست یابیم. دلیل آن نیزهمان چند وجهی بودن بافت فرسوده است. بسیاری از خانه‌ها و واحدهای مسکونی ریزدانه در بافت‌های جنوبی یا میانی تهران، محل کار و تولید هم هستند و با این پول، نمی‌توانند نه جای جدیدی پیدا کنند و نه می‌توانند رهن کنند، از کار هم بیکار می‌شوند. وام ودیعه‌ای هم به آنها داده می‌شود برای انتخاب جای جدید، کفایت نمی‌کند. از سوی دیگر اگر توسعه افقی شهر مد نظر است دو راه وجود دارد. یا باید برای نوسازی بافت‌های فرسوده ورود کرد یا نسبت به تامین زمین برای این واحدها اقدام کنند. برای گسترش افقی تعدادی زمین در جنوب و غرب تهران وجود دارد اما این اقدام به افزایش سرمایه‌گذاری برای ارائه خدمات اولیه و افزایش هزینه‌های نگهداری شهر منجر می‌شود. از سوی دیگر توسعه حریم شهری نیز می‌تواند به افزایش حاشیه‌نشینی و تراکم در تهران بینجامد.​​​​​​ در توسعه افقی، از زمین استفاده بهینه‌ای صورت می‌گیرد مشروط به این‌که تمام پهنه زمین را ساختمان‌سازی نکنند و بخشی از آن را به فضای سبز اختصاص دهند. این شکل از توسعه به مراتب از توسعه عمودی بهتر است.