تکلیف کوپن شهریور مشخص می شود؟/دوراهی کالابرگ و یارانه

شایلی قرائی

به گزارش کسب و کار نیوز، احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد و دارایی در جدیدترین اظهارات خود گفته است برای ارائه کالابرگ به جهت پرداخت یارانه‌ها منتظر گزارش نهایی تامین زیرساخت‌ها هستیم. به گفته وی، تا اوایل شهریور تصمیم‌گیری نهایی را انجام داده و همان زمان تصمیم‌ نهایی را درباره جزئیات می‌گیریم.

مسئله جایگزینی کالابرگ الکترونیک با یارانه معیشتی در حالی مطرح شده که بسیاری از صاحبنظران و اقتصاددانان معتقدند اکنون زمان مناسبی برای اجرای آن نیست و بهتر است بجای انجام این مهم، دولت نظارت خود بر بازار برای جلوگیری از افزایش قیمت ها را تشدید کند و هر چه بیشتر روی عادلانه سازی پرداخت یارانه ها تمرکز کند. به هر ترتیب به طور کلی سر این موضع اختلاف نظرهای بسیاری وجود دارد؛ بعضی‌ از اقتصاددانان و مسئولان پرداخت نقدی را به پرداخت کالایی و ارائه جنس ترجیح می‌دهند. اگر مردم مبلغ کالاهای مورد نیاز و اولیه خود مانند گوشت و برنج و… را به صورت نقدی دریافت کنند و پس از آن گلایه‌های مردم از گرانی اجناس شکل بگیرد، یارانه باید به صورت کالا توزیع شود.

در این صورت نیاز غذایی، فیزیولوژیک و معیشتی مردم هدفمندتر تامین می‌شود. با کوپن قدرت خرید مردم حفظ می‌شود و می‌توانند حداقل کالاهای اساسی خود را تامین کنند اما یارانه نقدی که پس از ده سال هم همان ۴۵ هزار تومان ثابت باقی مانده و سپس در فاصله زمانی طولانی به ۴۰۰ هزار تومان تبدیل شود، یعنی کارآمد نیست و این مبلغ باید به تدریج با نرخ تورم افزایش پیدا می‌کرد.

پیش نیازهای اجرای نظام کوپنی

آلبرت بغزیان، اقتصاددان

بر کسی پوشیده نیست که اجرای نظام کالابرگ یا توزیع کوپن نیاز به زیرساخت هایی دارد که برقراری آن نیز به همین سادگی نیست. برای اجرای نظام توزیع کالابرگ نیاز به کار کارشناسی و سازوکار دقیق وجود دارد. نظام کوپنی در حالی در دستور کار قرار گرفته که اجرای آن بازگشت به عقب است. سیستم کوپنی که در سالهای دور از آن استفاده شده در شرایط فعلی منجر به افزایش فساد خواهد شد. حذف ارز ترجیحی به صورت کامل و یکباره منجر به بروز مشکلات فراوانی شد. در حالی که اگر حذف این ارز به صورت تدریجی و با فاصله انجام می شد تبعات کمتری داشت و نیازی به بازگشت به نظام کوپنی نبود.

کاش مسوولان توضیح قابل قبولی برای اجرای این نظام داشته باشند. امروز چند کشور را می شناسیم که نظام کوپنی داشته باشند. در دوره ای که درگیر جنک و مشکلات آن بودیم کوپن راهکاری بود که توانست بسیاری از مشکلات را حل کند. اما این موضوع دلیل بر کارایی نظام کوپنی در شرایط فعلی نیست. در حال حاضر نیز نظارت بر قیمت‌ها، مقدم بر پرداخت یارانه کالاهای اساسی است.

اشتباهات زیادی توسط دولت در این رابطه صورت گرفت. اشتباه اول اینکه دولت نرخ ارز ۴۲۰۰ تومانی را اجرایی کرد. اما با عدم مدیریت آن بازار چند نرخی ایجاد شد. در آن زمان نرخ ارز افزایش پیدا کرد و دیدیم ارزی که برای کالاهای اساسی تخصیص داده می‌شود به بخش موردنظر اصابت نمی‌کند. اشتباه بعدی حذف این سیاست بود. چراکه حذف این ارز به‌ جز اینکه بازار ارز را متشنج کرد و دولت مجبور به دخالت و اعلام نرخی بالاتر شد، نتیجه دیگری نداشته است.

در مجموع حذف ارز ترجیحی نه تنها بار مالی دولت را کم نکرد بلکه مشغله دولت را افزایش داد. معمولا هم در توزیع کالابرگ فساد ایجاد خواهد شود. واقعا نمی‌توان تصور کرد که این طرح بتواند با موفقیت همراه باشد. اینگونه طرح ها همیشه به دنبال خود سواستفاده دارند. نظارت بر کم فروشی و مرغوبیت کیفیت کالاها اهمیت بیشتری دارد. موضوع دیگر خرید و فروش‌های با قیمت بالاتر است. یعنی احتمال دارد مردم، کالاهایی را که با کوپن تحویل می‌گیرند در بازار آزاد بفروشند. باید طوری باشد که بازار دست دومی ایجاد نشود.