سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
امروز بعد از چندین ماه وقفه قطار مذاکرات برای احیای برجام از دوحه شروع به حرکت می‌کند. مذاکرات از اسفند سال گذشته در وین متوقف شد، اما مذاکرات میان تهران و واشنگتن با واسطه گری اروپایی‌ها ادامه یافته است.
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز شنبه ۴ تیر ماه به تهران سفر کرد و این سفر پس از نشست کاری با رابرت مالی، مذاکره کننده ارشد صورت گرفت. بی شک بورل با چمدان پر با پیام آمریکا به تهران آمد و همین پیام شروع دوباره مذاکرات اما این بار در قطر را رقم زد.
مذاکرات قطر در راستای مذاکرات وین است
بهادری جهرمی در نشست خبری گفت: هم بورل و هم ایران بر استمرار مذاکرات برای رفع تحریم‌های یک طرفه توافق داشتند.
تاجیک: از هر زمانی به توافق نزدیک تر شده ایم
دور جدید مذاکرات از دوحه آغاز شده است. برخی کارشناسان دور جدید را نزدیک به توافق ارزیابی می‌کنند. نصرت‌الله تاجیک، کارشناس مسائل بین‌الملل در این باره عنوان کرد: متاسفانه اطلاع‌رسانی در ایران شفاف نیست و به صورت صحیحی صورت نمی‌گیرد. ولی بر اساس تحولات، تحرکات و اظهارنظر خصوصاً غربی‌ها و آنچه که در ادبیات برجامی در دنیا منتشر می‌شود، برداشت کنونی این است که به توافق نزدیک شده‌ایم. هم اراده مثبت تحت تاثیر تحولات داخلی و بین المللی برای ایجاد تفاهم بین طرفین ایران و آمریکا فراهم شده و هم الگو و روند به تفاهم رسیدن مشخص شده است.
او در ادامه با بیان اینکه فکر می‌کنم با مذاکراتی که در دولت سیزدهم رقم خورد و این بار مذاکراتی که در دوحه در خارج از برجام رقم می‌خورد، تقریباً در نزدیکترین زمان به توافق قرار داریم، توضیح داد: البته این توافق در دولت قبلی هم صورت گرفته بود، ولی به دلیل ملاحظاتی در آن دولت نهایی نشد. یعنی این شائبه وجود دارد که به دلایل داخلی و تاثیر سیاست داخلی بر ترجیحات خارجی ما نزدیک به یکسال احتمالا از منافع خود بی‌بهره مانده‌ایم! من بعید می‌دانم آنچه که دستاورد کنونی دیپلماتیک ما است، تفاوت عمده‌ای با توافق قبلی که تقریباً نهایی و به نتیجه رسیده بود داشته باشد.
این کارشناس بیان کرد: مگر اینکه با شکل جدید مذاکرات که باعث جداسازی تداوم مذاکرات، آوردن عنصر قطر و عدم حضور اروپایی‌ها و چین و روسیه است، آنچه را که هسته اختلافات باقی مانده خوانده می‌شود در این مذاکرات حل شود. مهمترین موضوع در قطر بحث رفع تحریم‌ها و مخصوصاً تحریم‌های سپاه است.
تاجیک تصریح کرد: اگر اتفاق خاصی صورت نگیرد، چه از سمت ایران یا آمریکا و چه از سمت مخالفین برجام مخصوصاً مخالفین منطقه‌ای آن از جمله رژیم صهیونیستی یا کشورهای عربی و یا کلا” ائتلاف عبری و عربی، آنچه که در سفر آقای بورل به ایران فرمول‌بندی و تصمیم گرفته شده توافق در قطر صورت می‌گیرد. این روند خوبی است که ما بتوانیم قبل از سفر بایدن به منطقه برجام را نهایی کنیم.
او در ادامه بیان کرد: اگر توافق قطعی شود، طرفین به وین می‌روند و احتمالا” در دو مرحله، اول اجلاسی در همین سطح (معاون وزیرامور خارجه) برگزار می‌شود و بعد اگر همه چیز به خوبی پیش رفت آقای امیرعبداللهیان به وین می‌رود و برجام امضا می‌شود.
تاجیک با بیان دغدغه‌های ایران گفت: دغدغه‌های ما کم نیست. ما به هر صورت به برجام وفادار بودیم ولی آمریکایی‌ها خلف وعده کردند و ترامپ از برجام خارج شد. بعدتر به این نتیجه رسید که اقدام اشتباهی در پیش گرفته بود، ولی آمریکایی‌ها حاضر به پرداخت ما به ازای اشتباه خود نشدند و اکنون ناچارا” آن را با پیشرفت‌های علمی و فناوری ایران تهاتر می‌کنند.
این کارشناس در مورد اختلافات میان تهران و واشنگتن تاکید کرد: آنطور که از اخبار و رسانه‌ها مشاهده می‌شود به طور نسبی اختلافات حل شده بود، تنها بحث خروج نام سپاه از لیست تروریسم و تحریم‌های آمریکایی باقی مانده است. البته متاسفانه به این دلیل که خوب فرمول بندی نشده بود یا در زمان یا روش خوبی به آن عمل نشد، این مساله به یکی از مسائل عمده اختلافی تبدیل شده و در برابر آن مقاومت زیادی صورت گرفت. به همین دلیل مذاکرات با رکود چند ماهه روبرو شد.
وی در ادامه توضیح داد: به نظر می‌رسد امروز به فرمول‌هایی دست یافته‌ایم که این فرمول‌ها یا با تلاش قطری‌ها یا تحت شرایط جدید بین‌المللی اعم از مسائل روسیه و اوکراین و نیاز دنیا به انرژی و یا درگیری آمریکا با چین صورت گرفته است. در هر حال این شرایط باعث شده که آمریکایی‌ها این فرمول بندی را بپذیرند. از آن طرف ایران هم ممکن است بر اساس تحولات داخلی و مسائل اقتصادی، امروز واقع‌بینانه به سمتی می‌رود که این فرمول را اجرا کند و برجام را احیا کند. یکسری مباحث آکادمیک و مطالعاتی است و یکسری هم مباحثی است که تیم دیپلماتیک به دنبال آن است که با اجرای یک دیپلماسی موفق بتواند نیت دو طرف میز مذاکره را محقق کند.
تاجیک در ادامه مصاحبه به مذاکره غیرمستقیم با آمریکا اشاره و عنوان کرد: ما نه تنها مذاکره مستقیم با آمریکا نداشتیم بلکه آمریکایی‌ها را عضو برجام نمی‌دانیم و به همین دلیل آمریکا در اتاق مذاکرات هم حضور نداشت. این شاید از نظر سیاسی یک برگ برنده در دست ما باشد، ولی باید به فرمولی دست می‌یافتیم که یک امتیاز مهم و ترجیحا” اقتصادی از آمریکایی‌ها بگیریم و در عوض مذاکره ما با آمریکایی‌ها مذاکره مستقیم کنیم. در مجموع ایران علاقه‌مند به مذاکره مستقیم با آمریکایی‌ها به دلیل بدعهدی آنها نبوده اما تحولات منطقه و پیرامونی ما چیز دیگری طلب می‌کند و باید با انعطاف پذیری امتیاز بگیریم تا به منافع حداکثری دست یابیم.
او در ادامه با تاکید بر اینکه ما می‌توانیم با روش‌های بهتری زهر اقدامات آمریکایی را بگیریم، مطرح کرد: در عین حال بدون اینکه از اصول خود کوتاه بیاییم یا بدون اینکه بخواهیم مرعوب سیاست‌های آمریکایی باشیم، از موضع قدرت به دلیل اهرم‌ها و کارت‌هایی که برای بازی داریم می‌توانستیم بازی دیپلماتیک بهتری داشته باشیم. ولی در حال حاضر به نظر می‌رسد فرمول‌بندی جدیدی شکل گرفته و به هر صورت مذاکراتی ظرف این یکی دو روز در قطر صورت می‌گیرد اما این موضوع چندان مورد استقبال عمومی قرار نگرفت و بر بازار اثر زیادی بر جای نگذاشت.
کارشناس مسائل بین‌الملل افزود: البته مردم ایران به اندازه‌ای تحت فشار اقتصادی روزمره خود هستند که این مساله برای آنها اهمیت زیادی دارد که هر چه زودتر فشار اقتصادی براثر تحریم‌ها کاهش پیدا کند. حال شاید برای مردم مهم نباشد که چرا ما مذاکرات را از وین به قطر برده‌ایم، اگرچه هیچ توضیحی هم از سوی وزارت امور خارجه داده نشده است!
تاجیک با تاکید بر اینکه البته این نقطه ضعف سیاسی است که مذاکرات را به یک کشوری مثل قطر انتقال دادیم، توضیح داد: برخی سیاست‌های قطری‌ها در تناقض با سیاست‌ها و منافع ماست و هم به نوعی ما را بازی می‌دهند! ولی به نظر می‌رسد قطری‌ها یک سلسله اقداماتی برای کاهش فاصله اختلاف بین ایران و آمریکا صورت دادند تا این امتیاز را از ایران یا آمریکا بگیرند تا یک دور مذاکره غیرمستقیم بین طرفین با حضور اتحادیه اروپا برای مساله تحریم‌ها در قطر داشته باشیم. البته برخی افکار و تحلیل‌های بدبینانه بر این مبناست که به دلیل سنگ اندازی اروپایی‌ها در مذاکرات، ما چنین تصمیمی گرفته‌ایم.
وی با بیان اینکه این تحلیل درستی نیست چون اروپایی‌ها هیچ نفعی در اینکه مسائل ما و آمریکا حل نشود، ندارند، ادامه داد: در این موقعیت کنونی که مسائل روسیه و اوکراین و مسائل در بازار جهانی انرژی به وقوع پیوسته، آنها موافق احیای برجام هستند. یا عده دیگری فکر می‌کنند این مذاکره برای دور زدن چین و روسیه است که این‌هم درست نیست.
این کارشناس بین‌الملل در پایان تصریح کرد: به عقیده من اکنون شرایط بهتری از نظر معادلات بین‌المللی برای ما وجود دارد که تحریم‌ها از بین برود. ما می‌توانیم یک نقش مثبتی در معادلات منطقه‌ای و جهانی مخصوصاً در بعد اقتصادی داشته باشیم. ما ظرفیت بالایی داریم. بنابراین اگر ما هم از این شرایط خوب استفاده کنیم شاید بتوان ادعا کرد که تمام تهدیدات را به فرصت‌های مطلوبی برای معیشت و رفاه مردم خود مهیا خواهیم کرد.
مذاکرات دوحه آخرین راه حل دیپلماتیک برای برجام
هومان مجد، روزنامه نگار ایرانی – آمریکایی در یادداشتی نوشت: مذاکرات غیرمستقیم بین آمریکا و ایران از روز گذشته در دوحه اتفاق افتاد، یک تحول مثبت در تلاش های دیپلماتیک برای حل مناقشه بر سر چگونگی پیوستن مجدد آمریکا به برجام و بازگشت ایران به تعهدات خود است.
با این حال، به نظر نمی رسد که تغییر اساسی در موقعیت و یا خواسته های هر یک از کشورها وجود داشته باشد. تاکنون آمریکا – طبق بیانیه ها و گزارش های رسانه ها – مدعی بوده است که گزینه توافق روی میز است و این به ایران بستگی دارد که آن را بپذیرد. ایران معتقد است براى توافق مشترک باید تحریم هاى – برجام و هسته ای و غیره – باید حذف شوند و چه تضمین هایی می توان به ایران داد که ئس از محدود کردن برنامه هسته اى از چه مزایایى می تواند استفاده کند.
تا زمانی که آمریکا و ایران در مواضع خود انعطاف نشان ندهند، تصور اینکه توافق در ۴۸ ساعت آینده به نتیجه برسد دشوار است. با این حال، این دور در دوحه به طور بالقوه می‌تواند به مذاکره‌کنندگان از هر دو طرف ایده بدهد که در چه مواردی می‌توان به توافق رسید و پس از بازگشت به پایتخت‌ها برای رایزنی و گفتگوهای داخلی، دور دیگری از مذاکرات ممکن است در راه باشد. به نظر می‌رسد اتحادیه اروپا و آمریکا می‌خواهند آخرین فرصت را به دیپلماسی بدهند شاید که موفقیت آمیز باشد، و ایران همیشه مشتاق راه‌حل دیپلماتیک است، اما پنجره -به گفته کشورهای غربی – برای دستیابی به توافق بسیار کوتاه است (اگر بنا به توافق باشد باید هر چه سریع‌تر اتفاق بیفتد). بنابراین، اگر پس از این دور حرکت رو به جلویى وجود نداشته باشد و دور دیگری به سرعت برنامه‌ریزی شود، ممکن است شاهد پایان یافتن زمان احیای برجام و در نهایت مرگ برجام باشیم.
ناگفته نماند که مذاکره مستقیم میان ایران و آمریکا، به جای واسطه‌ها، به نظر من مفیدتر خواهد بود و احتمالاً منجر به شانس بیشترى در موفقیت خواهد شد. اصرار ایران بر عدم مذاکره مستقیم با آمریکا به دلیل خروج غیرقانونی آمریکا و در پی آن وضع غیرقانونی تحریم‌ها، هیچ کمکى به ایران نمی‌کند. با این حال، قابل درک است که ملاحظات سیاسی‌اى در ایران وجود دارد، همانطور که چنین ملاحظاتی در ایالات متحده مانع از دادن برخی امتیازات توسط دولت بایدن می‌شود.
در اولین روز مذاکرات رفع تحریم‌ها در قطر چه گذشت؟
نور نیوز روز اول مذاکرات را اینگونه توضیح داد: دور تازه از مذاکرات رفع تحریم‌ها، بعدازظهر دیروز سه‌شنبه ۷ تیرماه با گفتگوی «علی باقری» و «انریکه مورا» در دوحه پایتخت قطر آغاز شد.
اطلاعات رسیده به «نورنیوز» از اتاق مذاکرات حاکی است: در اولین روز، گفتگوها بر سر موضوعات باقی مانده با «رویکردی فنی و با جدیت» دنبال شده است.
فضای حاکم بر مذاکرات با تمرکز بر «ابعاد تخصصی» هر یک از گروه‌های مورد گفتگو پیگیری شده است.
در مذاکرات شب گذشته صرفا گفتگوها میان مورا و علی باقری جریان داشته است.
تهران پیشتر اعلام نموده که «هیچ مذاکره مستقیمی با آمریکا انجام نخواهد شد» و انریکه مورا پیام‌های طرفین را به یکدیگر انتقال می‌دهد.
در حالی که موضوعات باقی‌مانده از نظر عددی قابل توجه نیست اما به دلیل تاثیرگذاری مستقیم آن بر شکل‌گیری توافق قوی، پایدار و قابل اتکاء، موجب کُند شدن فرآیند دستیابی به توافق شده است.
در پایان روز اول مذاکرات، هنوز نمی‌توان چشم‌اندازی در خصوص «بازه زمانی گفتگوها» مشخص کرد.
ساعت ۲۳:۵۰
مذاکرات دوحه به روایت وزیر خارجه ایران
حسین امیرعبدالهیان، وزیرخارجه گفت: در دوحه، مذاکرات سه‌جانبه غیرمستقیم در جریان است. ایران از خطوط قرمز خود به هیچ‌وجه عبور نمی‌کند.
او در ادامه بیان کرد: خطوط قرمز ایران مبتنی بر تامین حداکثری منافع ملی است. اگر طرف امریکایی واقع‌بینانه رفتار کند، توافق در این دور از مذاکرات در دسترس است.
امیرعبداللهیان خاطرنشان کرد: جو‌بایدن از کانال‌های مختلف به ما اعلام کرده که اراده جدی برای حصول توافق دارد اما در عمل چیزی جز رفتارهای مبتنی بر فشار حداکثری ندیدیم. باید ببینیم چقدر حرف آمریکا درباره اراده جدی برای توافق واقعی است.
