سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
وقتی به اسامی نام‌گذاری شده در حدود یک دهه اخیر نگاه می‌کنیم کلیدواژه‌های اقتصادی بیش از گذشته خود را نشان می‌دهند. تولید، تولید ملی، اشتغال و مسائلی ازاین‌دست همواره دغدغه مسئولان عالی‌رتبه کشور بوده و این دغدغه، خود را در نام‌گذاری این سال‌ها توسط مقام معظم رهبری نشان می‌دهد. سال ۱۴۰۱ نیز با عنوان «تولید، دانش‌بنیان، اشتغال آفرین» نام‌گذاری شد. توجه به تولید همان‌طور که در سال‌های قبل نیز بر آن تاکید شده است نشان از اهمیت این حوزه برای ادامه مسیر دارد. بحران اشتغال در کشور نیز یکی از مسائلی است که مشکلات زیادی را ایجاد کرده و برای رسیدن به یک وضعیت قابل قبول و کاهش بیکاری باید بر تولید متمرکز شد.
«دانش‌بنیان» مفهومی است که هر چند مدتی است در کشور مطرح‌شده و شرکت‌ها و پروژه‌های دانش‌بنیان مختلفی هم شکل گرفته، اما هنوز می‌توان گفت که با یک حوزه جدید و جوان روبرو هستیم. وقتی تاکید بر یک مفهوم از سوی عالی‌رتبه‌ترین مقام کشور مطرح می‌شود، نشان از اهمیت بالای مسائل دانش‌بنیان و نگاه دانش‌بنیان دارد.
شاید مشکلی که در سال‌های قبل در توجه به نام سال با آن روبرو بودیم درگیر فرم و ظاهر شدن به‌جای توجه به درون‌مایه و محتوای مسائلی است که مطرح و تاکید می‌شود. در دولت‌های گوناگون متاسفانه این رویه وجود داشت که وقتی نام سال مشخص می‌شد، به‌جای برنامه‌ریزی‌های هدفمند برای رسیدن به نتایج قابل قبول و تلاش برای رسیدن به اهداف، در حد برگزاری یک همایش یا ایجاد بخش‌هایی به همان نام (مثلا کارگروه تولید ملی) اکتفا می‌کردند. این خطر برای سال ۱۴۰۱ نیز وجود دارد که با مفهوم «دانش‌بنیان» نیز همین‌گونه برخورد شود.
ابتدای سال باید این هشدار را داد که حرکت به سمت مسائل دانش‌بنیان و داشتن یک نگاه دانش‌بنیان با ثبت شرکت‌های گوناگونی که در انتهای نامشان پسوند دانش‌بنیان دیده می‌شود، حاصل نمی‌شود. شرکت‌هایی که خروجی کار آن‌ها با نیازهای روز جامعه هم‌راستا نیست نه‌تنها دردی از مسائل پیچیده جامعه دوا نمی‌کند بلکه در زمینه توسعه مسائل دانش‌بنیان نیز راهگشا نخواهند بود. یعنی اگر شرکت‌هایی که فقط نامشان و ظاهرشان دانش‌بنیان است زیاد شوند یا وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی پروژه‌هایی با عناوین دانش‌بنیان تعریف کنند که فقط تنها چیزی که در این پروژه‌ها دانش‌بنیان است، نامشان باشد، نمی‌توان امیدوار بود که پیشرفتی در این زمینه حاصل شود. اما در مقابل وقتی به معنای واقعی به سمت مسائل دانش‌بنیان حرکت و از ظرفیت نیروی انسانی توانای کشور استفاده کنیم و در طول مسیر نیز بیشتر آن‌ها را بپرورانیم و ارتباطات خود را با دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان موفق در سطح جهان افزایش دهیم، می‌توان امیدوار بود که در پایان سال قدم‌های بزرگی در توسعه مسائل دانش‌بنیان برداشته‌ایم.
در تعریف شرکت‌های دانش‌بنیان می‌خوانیم: «شرکت یا مؤسسه خصوصی یا تعاونی که به‌منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی شامل گسترش، کاربرد نوآوری و تجاری‌سازی نتایج حاصل از تحقیق و توسعه در حوزه فناوری‌های برتر، با ارزش‌افزوده فراوان و بر اساس معیارهای موردنظر قانون فعالیت می‌کنند».
در همین تعریف چند پارامتر حیاتی ذکر شده است که با رعایت همین تعریف ساده می‌توان گفت که ما، هم در فرم دانش‌بنیان هستیم و هم در محتوا. نکته مهمی که در این تعریف وجود دارد هم‌افزایی علم و ثروت است. به‌صورت کلی باید بپذیریم که در جهان امروز این دو موضوع از هم جدایی‌ناپذیر هستند و شاید دیگر دوگانه علم بهتر است یا ثروت در عصر امروز آن‌چنان معنادار نباشد. این روزها علم و ثروت با هم پیش می‌روند و با رشد تکنولوژی و ارتباطات می‌توان با توجه درست به علم، ثروت تولید کرد.
اگر می‌خواهیم درگیر ظاهر نشویم و به‌صورت واقعی دانش‌بنیان باشیم و شرکت‌های ایرانی بتوانند در این عرصه با سایر کشورها رقابت کنند (همان‌طور که امروز نیز برخی شرکت‌های ایرانی در بازارهای جهانی حضور دارند) باید علم را بکار بگیریم آن هم برای ایجاد ثروت.
در پایان باید گفت که در بخشی دیگر از این تعریف بر توسعه اقتصاد دانش‌محور و تجاری‌سازی تاکید می‌شود. شرکت‌های دانش‌بنیان تلاش می‌کنند با استفاده از نیروی انسانی توانمند از دل مسائل عملی و بر پایه دانش به تولید ثروت برسند. اگر فقط فعالیت علمی و چاپ مقالات و کتب مد نظر بود دیگر نیاز به طرح مساله مهم دانش‌بنیان نبود و دانشگاه‌ها می‌توانستند به سراغ چاپ مقالات و کتب بروند. این شرکت‌ها باید توجه کنند که جامعه نیازی به مقالات و دستاوردهای علمی که به تجاری‌سازی ختم نمی‌شود ندارد و اگر تجاری‌سازی آن هم با نگاه بلندمدت در نظر گرفته نشود در این حوزه هم در حد مسائل ظاهری و بی‌نتیجه باقی می‌مانیم اما اگر به سمت مسائل اقتصادی برویم، هم به تولید کمک کرده‌ایم و هم در زمینه اشتغال دستاوردهایی خواهیم داشت.
