سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
نمایندگان انجمن‌ها و تشکل‌های حوزه فرهنگ و هنر در جلسه اخیر کمیته اقتصاد هنر اتاق بازرگانی تهران که با حضور رئیس سازمان توسعه تجارت و سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه برگزار شد، گردهم آمدند تا ضمن بیان دغدغه‌ها و انتظارات خود، چگونگی ورود و توسعه حضور اصحاب این حوزه و محصولات فرهنگی و هنری ایرانی در بازارهای بین‌المللی را مورد بررسی قرار دهند.
در این نشست که با هدف بررسی راهکارهای توسعه تجارت اقتصاد خلاق برگزار شد، بر ایجاد کارگروهی مشترک میان اصناف هنر، سازمان توسعه تجارت و اتاق بازرگانی تهران برای پیگیری این امر توافق شد.
در ابتدای این جلسه، دبیرکل اتاق تهران طی سخنانی، بخش هنر را یکی از بخش‌های مغفول در اقتصاد ایران توصیف کرد و گفت: به دلیل اهمیت اقتصاد فرهنگ و هنر، در دوره اخیر هیات نمایندگان اتاق تهران، کمیته‌ای برای بررسی و رسیدگی به مسایل فعالان این حوزه تشکیل شد که قوام آن چیزی از کمیسیون‌های تخصصی اتاق کم ندارد.
بهمن عشقی ابراز امیدواری کرد که در دوره آینده فعالیت اتاق بازرگانی تهران، فعالانی از حوزه فرهنگ و هنر به ترکیب هیئت نمایندگان راه پیدا کنند و فضای اقتصادی بهتری را برای حوزه هنر ترسیم کنند. او در ادامه با بیان اینکه در شرایط تحریم، فرصت‌های اقتصادی محدود می‌شود، این تعبیر را به کار برد که «باید از آب کره گرفت». او گفت: در دوره تحریم، اقتصاد هنر می‌تواند برای کشور موثر واقع شود و امیدواریم اتاق بازرگانی تهران بتواند تسهیل‌کننده فضای کسب‌و‌کار در حوزه هنر باشد و در عین حال انتظارات اصحاب هنر را برآورده سازد.
سهم اندک هنر در اقتصاد ایران
در ادامه این جلسه، هادی حدادی، دبیر کمیته اقتصاد فرهنگ اتاق تهران، گزارشی از وضعیت اقتصاد محصولات خلاق در سال ۲۰۱۹ ارائه کرد و گفت: سهم اقتصاد خلاق در اقتصاد کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته از زیر یک درصد به حدود ۳۷ درصد رسیده است؛ برای مثال در کشوری مانند ترکیه، سهم اقتصاد خلاق در تولید ناخالص داخلی این کشور به بیش از ۱۸ میلیارد دلار رسیده که نمود آن در تولید و صادرات محصولات فرهنگی مانند فیلم‌ها و سریال‌های تولید ترکیه قابل مشاهده است.
او با بیان اینکه سهم اقتصاد هنر در اشتغال نیروی کار کشورها به شدت رو به توسعه است، ادامه داد: متاسفانه سهم اقتصاد هنر در اقتصاد ایران همچنان کمتر از یک درصد است. مساله این است که ایران به رغم برخورداری از جایگاه فرهنگی و بعد تمدنی به نسبت به رقبای منطقه‌ای، فاقد برنامه منسجم برای رونق بخشیدن به اقتصاد خلاق بوده و در این حوزه کم‌کاری صورت گرفته است.
حدادی در ادامه از ضرورت ترسیم یک چشم‌انداز با محوریت سهم صادرات، سهم اشتغال و افزایش مخاطبان آثار فرهنگی و هنری سخن گفت و نسبت به تثبیت جایگاه فرهنگ و هنر در دیپلماسی تاکید کرد. او همچنین با اشاره به اینکه تمرکز روی برخی شرکای منطقه‌ای مانند روسیه، هند، چین و منطقه اوراسیا و قفقاز می‌تواند در توسعه تجارت اقتصاد خلاق در کوتاه‌مدت موثر واقع شود، پیشنهاد کرد که در سازمان توسعه تجارت، میز تجارت محصولات فرهنگی و هنری راه‌اندازی شود. پیشنهاد دیگر حدادی ایجاد کارگروهی مشترک میان اصحاب هنر، سازمان توسعه تجارت و اتاق بازرگانی تهران بود که این پیشنهاد با اقبال حاضران این نشست مواجه شد.
پیشنهاد برگزاری نمایشگاهی از آثار هنری
مهدی کرباسیان، رئیس کمیته اقتصاد هنر اتاق تهران، نیز در سخنانی با تاکید بر توسعه صادرات آثار هنری، عنوان کرد که یکی از راهکارهای افزایش صادرات این محصولات آن است که این آثار در داخل ایران نیز مورد حمایت قرار گیرند. کرباسیان پیشنهاد برگزاری نمایشگاهی از آثار هنری با حمایت اتاق تهران و سازمان توسعه تجارت را مطرح کرد که به موجب آن سرمایه وارد این بخش شده و سپس محصولات تولید شده، وارد عرصه بین‌الملل شود.
محصولات خلاق، مزیت رقابتی ایران در صادرات است
در ادامه این جلسه، رئیس سازمان توسعه تجارت پشت تریبون قرار گرفت تا از امکانات نهاد تحت مدیریت خود برای حمایت از اقتصاد خلاق سخن بگوید.
علیرضا پیمان‌پاک با اشاره به اینکه دفتر صنایع خلاق به عنوان زیرمجموعه اداره کل خدمات فنی و مهندسی سازمان توسعه تجارت در حدود دو ماه اخیر فعال شده است، گفت: طی این مدت به مسائلی چون بازگشت ارز صادرات این محصولات، بلاکچین و رمزارز، انیمیشن و … ورود پیدا کرده‌ایم. ضمن آنکه، به دنبال تغییر ساختار وزارت صمت، میزهای کالایی در سازمان توسعه تجارت برچیده شده و ما بیشتر روی مسایل بین‌الملل متمرکز شده‌ایم. در واقع مسائل مربوط به کالاها را وزارتخانه دنبال می‌کند و اتفاقا وزیر محترم صنعت، معدن و تجارت نیز از گذشته توجه ویژه‌ای به بخش اقتصاد خلاق داشته است.
او با بیان اینکه صادرات آثار خلاق به عنوان مزیت رقابتی ایران محسوب می‌شود، توضیح داد: ادارات کل سازمان توسعه تجارت آمادگی دارند که به صادرکنندگان این محصولات خدمات ارائه کنند. در این زمینه می‌توان در قالب نشست‌های تخصصی تصمیم‌گیری کرد.
پیمان‌پاک در ادامه، استفاده از ظرفیت رایزنان بازرگانی و فرهنگی برای توسعه تجارت محصولات خلاق را نیز مورد تاکید قرار داد. رئیس سازمان توسعه تجارت همچنین با اشاره به فرصت‌های اشتغال و ارزآوری صادرات آثار هنری، نسبت به همراهی در برگزاری نمایشگاه‌های داخلی و خارجی اعلام آمادگی کرد.
یک‌سوم بازار تجسمی خاورمیانه در اختیار ایران است
در ادامه این جلسه، سایر حاضران این جلسه که نمایندگان انجمن‌ها و تشکل‌های حوزه هنر بودند، به بیان دیدگاه‌ها و نظرات خود پرداختند.
سیدمجتبی حسینی، عضو گروه تجسمی فرهنگستان هنر با اشاره به اینکه سهم فروش آثار تجسمی ایران در خاورمیانه ۳۵ تا ۴۰ درصد است، گفت: این بدان معناست که یک‌سوم بازار تجسمی در اختیار ایران است و صادرات این محصولات جزو مزیت‌های رقابتی ایران به شمار می‌آید. در نتیجه توجه بیشتر و سرمایه‌گذاری روی تولید و صادرات محصولات تجسمی ایران می‌تواند بازدهی اقتصادی و ترویج بیش از پیش فرهنگ ایرانی را به دنبال داشته باشد.
منوچهر شاهسواری، مدیرعامل خانه سینما اما نظر حضار را به این مساله جلب کرد که علاوه بر توجه به بعد اقتصادی حوزه هنر، باید به مسئولیت اجتماعی «معرفی فرهنگ ایرانی» نیز توجه نشان داد. او گفت: البته توجه به فرهنگ بدون توجه به مبانی اقتصادی امر کارسازی نیست.
شاهسواری در ادامه با اشاره به ظرفیت‌های فرهنگی و هنری کشور، برگزاری کارگاه‌ها و آموزش‌های فنی و حرفه‌ای با استانداردهای بین‌المللی در حوزه هنر را یکی از اقداماتی برشمرد که می‌تواند به ارزآوری کمک کند.
برزین ضرغامی، مدیر فنی و تخصصی پارک ملی علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی نیز به این نکته اشاره کرد که این پارک قرار است به شرکت‌های خلاقی که به مرحله تولید محصول رسیده‌اند، مکانی برای استقرار اختصاص دهد. به گفته او در حال حاضر ۱۱۰ شرکت در این پارک مستقر شده‌اند. او در ادامه خواستار حمایت از این شرکت‌ها برای صادرات محصولاتشان شد.
در ادامه، نسرین پهلوان، رئیس انجمن صنفی گالری‌داران تهران از دشواری‌های گالری‌داری در کشور گفت و اینکه فعالان این حوزه تلاش کرده‌اند در هر فراز و نشیبی خود را سرپا نگاه دارند. او توضیح داد که توسعه بازارهای بین‌المللی بدون حمایت از بازار داخل ممکن نیست و چنانچه گالری‌داران در داخل کشور مورد حمایت قرار گیرند، می‌توانند در معرفی آثار و صادرات آنها بسیار مثمرثمر باشند.
حمیدرضا نوربخش، مدیرعامل خانه موسیقی نیز با اشاره به اینکه این انجمن دارای بیش از ۱۶ هزار عضو است، گفت که فضای موسیقی و زبان ایران، از ظرفیت بسیار گسترده‌ای برای توسعه تجارت در حوزه هنر برخوردار است. او در ادامه برگزاری نمایشگاه‌هایی در حوزه سازهای ایرانی و محتواهای موسیقیایی را برای توسعه بازار این محصولات در عرصه بین‌الملل موثر دانست.
کارمندان دولت را به عنوان رایزن اقتصادی یا فرهنگی انتخاب نکنیم
در ادامه این جلسه، رامین مهمانپرست، سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه که در این جلسه حضور یافته بود، با بیان اینکه با تمرکز بر فرهنگ و هنر در سیاست خارجی، بسیاری از اهداف سیاسی نیز محقق می‌شود، افزود: توفیق در این زمینه نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و انتخاب سفیرانی است که به توسعه مروادات اقتصادی و فرهنگی ایران و کشورهای محل ماموریت‌خود باور داشته باشند.
مهمانپرست با اشاره به اینکه وزارت امور خارجه برای پیشبرد اهداف اقتصادی و فرهنگی کشور نیازمند تغییر ساختار است، گفت: وقتی یک معاون اقتصادی در وزارتخانه تعیین می‌شود، بدان معناست که سایر ارکان این وزارتخانه فاقد مسئولیت یا وظایف اقتصادی هستند. در حالی که همه بدنه وزارت امور خارجه باید اولویت خود را پیشبرد اهداف اقتصادی قرار دهند.
او همچنین انتقاداتی را به نحوه انتخاب رایزنان بازرگانی وارد کرد و گفت: اگر به اختیار من باشد، همه رایزنان بازرگانی را به کشور بازمی‌گردانم؛ چرا که وقتی کارمندان اداری به این امر گمارده می‌شوند، بیشتر در فکر امور بوروکراتیک و کارمندی خود هستند. ما نباید خود را در قالب‌های قدیمی حبس کنیم. نباید الزامی باشد که رایزن اقتصادی کارمند دولت باشد.
مهمانپرست این ایراد را به نحوه انتخاب رایزنان فرهنگی نیز وارد کرد و گفت: در انتخاب این افراد باید تجدیدنظر صورت گیرد و از اعزام کارمندان دولت به این ماموریت‌‌ها پرهیز شود؛ چه ایرادی دارد که هنرمندان کشور یا کسانی که با اقتصاد هنر آشنایی دارند، به عنوان رایزن فرهنگی برگزیده شوند.
نقش اثرگذار رایزنان در توسعه اقتصاد هنر
در ادامه اردوان جعفریان، عضو هیات مدیره شورای بین‌الملل موسیقی یونسکو هم از ضرورت استانداردسازی محتوا پیش از صادرات سخن گفت و نسبت به تهیه برنامه‌های توجیهی برای رایزنان و توانمندسازی آنان تاکید کرد.
عارف براتی که به نمایندگی از انجمن خوشنویسان در این جلسه حضور یافته بود، با بیان اینکه سفرا و رایزنان فاقد قابلیت رایزنی هستند، عنوان کرد که ترکیه توانسته است هنر خوشنویسی را به نام خود ثبت کند و ما نتوانستیم کاری کنیم. او در ادامه خواستار عضویت انجمن خوشنویسان در کارگروه مشترک با سازمان توسعه تجارت شد.
محمدمهدی حاج عطار، رئیس هیات مدیره بنیاد کارآفرینی محتوای دیجیتال، نیز به این نکته اشاره کرد که هنرمندان معمولا با اقتصاد دچار چالش هستند. از این رو شاید بهتر باشد که نهادی بیاید و امور مربوط به فعالیت‌های اقتصادی هنرمندان را مدیریت کند؛ به هر حال جنس هنر و اقتصاد با یک دیگر متفاوت است.
محمدحسین توتونچی، مدیرعامل شرکت فرهنگی ققنوس، هم با اشاره به اینکه فعالان موسیقی آیینی و مذهبی معمولا از توان مالی ضعیفی برخوردار هستند به ضرورت ارائه تسهیلات مالی و ویزایی برای این گروه از فعالان این حوزه برای حضور آنان در جشنواره‌ها و متعاقباً ارزآوری آنها تاکید کرد. او همچنین با اشاره به اینکه صادرات کالاهای هنری به انگلیس و برگزاری رویدادهای فرهنگی در این کشور ممنوع است، این سوال را مطرح کرد که چرا صادرات محصولات صنعتی به این کشور آزاد بوده و صادرات محصولات فرهنگی ممنوع است؟ او درخواست کرد که رفع این ممنوعیت از سوی کمیته اقتصاد هنر اتاق تهران مورد پیگیری قرار گیرد.
در ادامه این جلسه، فاطمه کرکه‌آبادی، رئیس هیات مدیره انجمن طراحان گرافیک ایران نیز گفت: نخستین دغدغه فعالان حوزه فرهنگ و هنر در ایران، دیده شدن است. او خواستار حمایت پارلمان بخش خصوصی پایتخت از فعالان این حوزه برای تجارت آثار گرافیکی شد.
شهرام گیل‌‌آبادی، مدیرعامل خانه تئاتر نیز با بیان اینکه دولت به رقیبی برای فعالان همه حوزه‌ها تبدیل شده است، گفت: اگر دولت در هنر نیز به رقیب ما تبدیل شود، باخته‌ایم.
او سپس از ضرورت شکل‌گیری ارتباطات راهبردی با سازمان توسعه تجارت سخن گفت و تاکید کرد که البته این ارتباطات نباید بازدارنده باشد.
دستورالعمل صادرات محصولات خلاق تصویب می‌شود
در ادامه این جلسه، مهدی محمودی که به نمایندگی از سازمان توسعه تجارت در این جلسه حاضر شده بود، با بیان اینکه «این دولت، فرهنگی‌ترین دولت است» از تصویب قریب‌الوقوع دستورالعمل صادرات صنایع خلاق در شورای عالی صادرات خبر داد. او نیز پیشنهاد کمیته یا کارگروه مشترکی را مطرح کرد که جلسات آن ابتدا در سطح عمومی اقتصاد خلاق و سپس با حضور بخش‌های تخصصی برگزار شود.
همچنین احمدرضا نوری، مشاور سازمان توسعه تجارت، نیز گفت که سازمان توسعه تجارت از تجارت کالاهای هنری و فرهنگی که به اقتصاد نزدیک باشد حمایت می‌کند. بر این اساس، تسهیل حضور در حراجی‌ها، ایجاد پلت‌فرم‌های مجازی برای ارتباط فعالان هنری ایران و سایر کشورها و همچنین استفاده از امکانات سفارتخانه‌ها برای برگزاری کارگاه‌های آموزشی از جمله این اقدامات است. او نیز ابراز امیدواری کرد که کمیته مشترک شکل بگیرد و همکاری‌ها ذیل آن آغاز شود.
