تولید در تنگنای افزایش قیمت مواد اولیه

مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، بیست و پنجمین دوره طرح شاخص مدیران خرید (PMI) کل اقتصاد منتشر کرد. طبق نظرسنجی انجام شده از بنگاه‌های اقتصادی کشور، شاخص مدیران خرید (تعدیل فصلی نشده) برای کل اقتصاد ایران در مهر ۵۴.۷۶ به دست آمده است که گرچه بالای ۵۰ واحد ثبت شده؛ اما میزان رشد آن ۰,۷۹ واحد کمتر از ماه قبل است.

همچنین در این دوره، گزارش سی و هفتمین دوره طرح شاخص مدیران خرید (PMI) بخش صنعت نیز منتشر شده که از کاهش ۶,۸۳ واحدی این شاخص نسبت به شهریورماه و رسیدن آن به ۵۰.۸۳ واحد حکایت دارد. بر اساس این گزارش، بخش صنعت در مهرماه با افت قابل‌توجه میزان سفارشات جدید مشتریان مواجه بوده و موجودی مواد اولیه این بخش نیز برای پنجمین ماه پیاپی روند کاهشی داشته است. این در حالی است که در مهرماه میزان صادرات کالای بخش صنعت به کمترین مقدار در ۶ ماه اخیر رسیده و میزان فروش محصولات نیز روند کاهشی پیدا کرده است.

شاخص مدیران خرید کل اقتصاد

بررسی داده‌های در این ماه به‌جز شاخص موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری شده و میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی، سایر مؤلفه‌های اصلی بالاتر از ۵۰ ثبت شده‌اند. افزایش این شاخص در مهرماه به ترتیب ناشی از بخش خدمات و کشاورزی و ساختمان بوده است.

شاخص میزان فعالیت‌های کسب‌وکار در مهرماه (۵۶,۱۶) با شدت کمتری نسبت به شهریور افزایش داشته است. میزان افزایش این شاخص در بخش صنعت کمتر از سایر بخش‌هاست.

شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان (۵۵.۱۶) در مهرماه با شدت رشد کمتری نسبت به شهریور افزایش داشته است. اگرچه این شاخص در بخش صنعت کاهشی بوده، اما در دو بخش دیگر با افزایش همراه بوده است.

سرعت انجام و تحویل سفارش (۶۴.۰۷) به بیشترین مقدار خود از ابتدای شروع طرح رسیده است. افزایش این شاخص به‌ویژه در بخش خدمات و کشاورزی و صنعت با شدت بیشتری بوده است.

شاخص موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده (۴۹,۹۸) در مهرماه اندکی کاهش داشته است. این شاخص به دلیل افزایش قیمت‌ها و نرخ ارز با شدت بیشتری در دو بخش صنعت و ساختمان کاهش داشته است.

شاخص میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی (۴۷.۸۴) نسبت به شهریورماه کاهش داشته و به کمترین مقدار خود طی ۱۱ ماهه اخیر از آبان ۹۹ رسیده است. کاهش این شاخص علی‌رغم افزایش آن در بخش صنعت، ناشی از کاهش استخدام در بخش خدمات و کشاورزی است.

شاخص قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم خریداری شده (۸۳.۵۲) همچنان با شدت زیاد در حال افزایش است و به بیشترین مقدار خود طی ۱۲ ماه اخیر از مهر ۹۹ رسیده است. بر اساس آخرین آمار مرکز آمار ایران در مهرماه عدد شاخص کل برای خانوارهای کشور به ۳۶۴,۱ رسید که نسبت به ماه قبل ۳.۷ درصد افزایش نشان می‌دهد و نرخ تورم دوازده ماهه منتهی به مهرماه برای خانوارهای کشور به عدد ۴۵.۴ درصد رسیده است.

شاخص قیمت محصولات تولیدشده یا خدمات در مهرماه (۶۳.۵۵) به بیشترین مقدار خود طی ۶ ماه اخیر رسیده است. افزایش شدید قیمت مواد اولیه لوازم مورد نیاز طی ماه‌های اخیر به‌خصوص با بالارفتن نرخ ارز و همچنین افزایش هزینه‌های تولید و انجام فعالیت اقتصادی باعث افزایش بیشتر این شاخص در مهرماه شده است.

به‌طورکلی بر اساس نظرسنجی انجام شده از فعالان اقتصادی در مهرماه در میان همه زیرشاخص‌های شامخ کل اقتصاد مؤلفه‌های موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده، میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی و میزان صادرات کالا یا خدمات روند کاهشی داشته‌اند. بنا به گفته فعالان اقتصادی همچنان افزایش شدید نرخ ارز و قیمت‌های مواد اولیه و لوازم موردنیاز و مشکل تأمین آن در این ماه نیز چالشی بزرگ در انجام فعالیت اقتصادی کسب‌وکارهاست.

شاخص مدیران خرید در بخش صنعت

بر اساس داده‌های به دست آمده از بنگاه‌های بخش صنعت، شاخص مدیران خرید صنعت در مهرماه عدد ۵۰.۸۳ به دست آمده است. به اعتقاد اکثر فعالان بخش صنعت وضعیت تا حدودی مشابه ماه قبل است. در بین زیرشاخص‌های اصلی شاخص صنعت، شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان و شاخص موجودی مواد اولیه عدد زیر ۵۰ را به ثبت رسانده و سایر زیرشاخص‌های اصلی بالای ۵۰ بوده‌اند.

شاخص مقدار تولید محصولات در مهرماه (۵۱.۳۱) نسبت به شهریور با کاهش در عدد شاخص همراه بوده و رونق بسیار اندکی روبرو بوده است. کاهش سفارشات و موجودی مواد اولیه در کاهش شاخص تأثیرگذار بوده است.

شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان در مهرماه (۴۵.۲۲) نسبت به ماه قبل روند بسیار کاهشی داشته و به اعتقاد فعالان اقتصادی افزایش نرخ ارز و قیمت مواد اولیه و همچنین کاهش قدرت خرید مشتریان در کاهش آن تأثیر داشته است.

شاخص موجودی مواد اولیه در مهرماه (۴۴.۵۲) برای پنجمین ماه پیاپی روند کاهشی داشته است و با شدت بیشتری نسبت به ماه قبل کاهش داشته است. افزایش شدید قیمت مواد اولیه و نرخ ارز، دلیل اصلی کمبود مواد اولیه در بخش صنعت است.

شاخص میزان صادرات کالا (۴۳.۵۷) در مهرماه کاهش داشته و طی ۶ ماه اخیر به کمترین مقدار خود رسیده است. به اعتقاد فعالان اقتصادی بسته شدن مرز ایران با ارمنستان و آذربایجان و افغانستان در کاهش صادرات بازارهای مرزی تأثیرگذار بوده است. اگرچه بنا به آمار گمرک، میزان صادرات مهرماه به ارزش پنج میلیارد و ۲۶۸ میلیون دلار بوده است اما طبق ارزیابی فعالان اقتصادی صادرات کاهش داشته و فقط در چند رشته فعالیت مانند چوب، کاغذ و مبلمان، صنایع نساجی و صنایع فراورده‌های نفت و گاز، شاخص صادرات افزایش داشته است.

شاخص میزان فروش محصولات در مهر (۴۶,۵۳) دوباره روند کاهشی پیدا کرده است. کاهش تقاضای مشتریان به دلیل کاهش قدرت خرید، یکی از دلایل اصلی این کاهش در فروش است. اگرچه بر اساس انتظار فعالان اقتصادی پیش‌بینی می‌شد پس از انتخابات و پیک پنجم کووید ۱۹ وضعیت فروش در این ماه بیشتر شود ولی رکود در تقاضا مجدداً آن را در مسیر کاهشی قرار داد.

به‌طورکلی در مهرماه برخلاف انتظارات فعالان اقتصادی وضعیت بخش صنعت تا حدود زیادی مشابه ماه قبل بوده و به گفته اکثر صنایع دلیل اصلی آن کمبود شدید مواد اولیه، افزایش نرخ ارز که همراه با کاهش نقدینگی بر کاهش شدید میزان سفارشات مشتریان است. همان‌طور که در ماه قبل پیش‌بینی شده بود این کمبود و گرانی ارز، در بازارهای صادراتی بخش صنعت نیز تأثیرگذار بوده است.

برخی از مشکلات اصلی از دید فعالان اقتصادی در مهرماه ۱۴۰۰

– کمبود شدید مواد اولیه همراه با بالا رفتن و نابسامانی نرخ ارز، در ادامه فعالیت و برنامه‌ریزی بنگاه‌ها تأثیر بسیار منفی گذاشته است. (صنایع لاستیک و پلاستیک)

– اکثر بنگاه‌ها با مشکل کمبود شدید مواد اولیه، نقدینگی و افزایش نرخ ارز برای واردات و تأمین مواد اولیه خود مواجه شده‌اند و قیمت مواد اولیه با افزایش شدید همراه بوده است. از سوی دیگر کاهش تقاضا، رکود و بلاتکلیفی در بازار و کاهش قدرت خرید مشتریان بسیاری از صنایع را با مشکل کمبود نقدینگی روبرو کرده است. (صنایع شیمیایی، مواد غذایی، پوشاک و چرم، ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی، نساجی، لاستیک و پلاستیک، پوشاک و چرم و وسایل نقلیه و قطعات وابسته)

-ممانعت از صادرات تولیدکنندگان محصولات سیمانی، یکی از مشکلات تولیدکنندگان در این حوزه است. (صنایع کانی غیرفلزی)

– به گفته فعالان بازار، سازمان غذا و دارو، تولیدکنندگان محصولات آرایشی، بهداشتی و دارویی را مکلف کرده تا محصولات تولیدی خود را به چند شرکت خاص مورد تأیید این سازمان عرضه کنند که این شرکت‌ها محصول را در بازار به قیمت بالاتر به فروش می‌رسانند. همین موضوع تعدادی از شرکت‌ها را در معرض تعطیلی قرار داده است. (صنایع شیمیایی)

– کمبود عرضه مواد اولیه مورد نیاز محصولات فلزی در بورس کالا (صنایع فلزی)

بیست و پنجمین دوره شامخ کل اقتصاد و سی و هفتمین دوره شامخ بخش صنعت در مهر۱۴۰۰ را اینجا مشاهده کنید.