برای تحقق اجرای قانون حذف یارانه افراد ثروتمند چه راهکارهایی لازم است؟/اصابت یارانه ها به دهک‌های پردرآمد

شایلی قرائی

به گزارش کسب و کار نیوز ، یک کارشناس اقتصادی در این رابطه می گوید: موضوع هدفمندی یارانه ها در اجرا و عمل هدفمند نبود و بیشتر با رویکرد پوپولیستی انجام شد. چراکه یارانه بخش تولید پرداخت نشد و موجب از مدار خارج شدن بسیاری از واحدهای تولیدی شد. به عبارتی مردم یارانه گرفتند و خانه نشین شدند. از سوی دیگر بر خلاف اکثر کشورهای دنیا، یارانه به جای اصابت به اقشار هدف گذاری شده به همه مردم تعلق گرفت.

حسین محمودی اصل اضافه کرد: مسئله ای که هدفمندی یارانه ها را مسکوت گذاشت، جراحی نامناسب اقتصاد و عدم توزیع مناسب بود. بنابراین یارانه پنهان همچنان ادامه یافت و روز به روز اعداد بزرگتر و بزرگتر شد. بدون اینکه به قشر هدف برخورد کند. برای هر تغییر و هر جراحی می بایست با چاقوی اقتصاد اقدام کرد. رویکردهای صرفا اقتصادی نیاز به داده ها، سامانه ها و فرآیندهای قابل اطمینان خواهند داشت.

این در حالی است که به گفته قوامی، معاون وزیر اقتصاد، رقم یارانه پنهان در اقتصاد ایران حدود ۵۰ میلیارد دلار معادل ۱۴۰۰ هزار میلیارد تومان است که سهم هر ایرانی از این یارانه روزانه ۴۵ هزار تومان و ماهیانه یک میلیون و ۳۵۰ هزار تومان است. یارانه پنهان پرداختی به دهک دهم، ۱۷ برابر یارانه پرداختی به دهک اول جامعه است. زارع، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز در این رابطه گفته است فراهم نبودن امکان شناسایی افراد با درآمد بالا، یکی از مشکلات و موانع حذف یارانه ثروتمندان بوده است.

مسعود خوانساری، رییس اتاق بازرگانی تهران با اشاره به این موضوع که یارانه به جیب پولدارها می‌رود گفت: تورم خطرناک شده است. در حال حاضر دهک‌های بالا و برخوردار بالاترین بهره را از یارانه‌ها و به طور خاص یارانه انرژی می‌برند. برای مثال دهک‌های پایین ۱.۶ درصد از یارانه بنزین استفاده می‌کنند در حالی که این رقم برای دهک‌های بالا ۲۱.۸ درصد است. اگر روند فعلی ادامه پیدا کند، ما نگران رشد شدید تورم و افزایش قیمت تمامی کالاها هستیم.

حاجتی، مدیرعامل سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها اما معتقد است که در حوزه پرداخت یارانه‌های پنهان باید طوری عمل شود که حداقل هزینه‌ها به بخش‌های مختلف تولید کالا و خدمات تحمیل شود و از آثار و تبعات سوء آن جلوگیری شود و منجر به رفاه خانوار ایرانی و همچنین افزایش و بهبود رفاه اجتماعی در کشور شود. به گفته حاجتی، اصلاح نظام پرداخت یارانه‌های نقدی به خانوار براساس سقف منابع پیش‌بینی شده در بودجه سال آینده و بازمدیریت و کاهش تمام یا قسمتی از یارانه‌های پنهان اعطایی در حوزه انرژی، کالاهای اساسی، نهاده‌های کشاورزی، دارو تجهیزات پزشکی مورد نظر است که می‌بایست تمامی این پیشنهادات به بهبود شرایط مردم و جامعه منجر شود. حاجتی افزود: برنامه حمایتی پیشنهادی برای ارائه و تصویب در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ به ستاد بودجه کشور در قالب بسته پیشنهادی هدفمندی داده می‌شود.

یارانه پنهان و افزایش فاصله طبقاتی

حسین محمودی اصل، کارشناس اقتصادی

موضوع هدفمندی یارانه ها در اجرا و عمل هدفمند نبود و بیشتر با رویکرد پوپولیستی انجام شد. چراکه یارانه بخش تولید پرداخت نشد و موجب از مدار خارج شدن بسیاری از واحدهای تولیدی شد. به عبارتی مردم یارانه گرفتند و خانه نشین شدند. از سوی دیگر بر خلاف اکثر کشورهای دنیا، یارانه به جای اصابت به اقشار هدف گذاری شده به همه مردم تعلق گرفت.

مسئله ای که هدفمندی یارانه ها را مسکوت گذاشت، جراحی نامناسب اقتصاد و عدم توزیع مناسب بود. بنابراین یارانه پنهان همچنان ادامه یافت و روز به روز اعداد بزرگتر و بزرگتر شد. بدون اینکه به قشر هدف برخورد کند. برای هر تغییر و هر جراحی می بایست با چاقوی اقتصاد اقدام کرد. رویکردهای صرفا اقتصادی نیاز به داده ها، سامانه ها و فرآیندهای قابل اطمینان خواهند داشت.

هنگامی که بر توزیع یارانه نقدی بدون ایجاد بستر لازم در جهت شناسایی افراد اقدام می شود، نتیجه آن افزایش ۲۴ برابری مصرف یارانه بین دهک اول و دهک دهم است. این نهایتا در کنار تورم افسارگسیخته فاصله طبقاتی را به ۳۲ برابر می رساند. افراد غنی به دلیل داشتن امکانات، از انرژی بیشتری استفاده می کنند و یارانه پنهان بیشتری هم کسب می کنند. این یارانه ها وحتی سهیمه ها گاهی برای بخش تولید نیز موثر نیست چراکه بر تعداد تولیدکنندگان پوششی می افزاید.

یارانه پنهان ۹۵ میلیارد دلار منابع را به نفع قشر غنی مصرف می کند. کارایی چندانی نیز در بخش های محتلف ایجاد نکرده است. در کنار این عدد ۹۳ میلیارد دلار حساب جاری و غیرجاری تسهیلات بانک ها را اضافه کنیم به حدود ۲۰۰ میلیارد دلار می رسیم. در حالیکه چین با ۲۴۰ میلیارد دلار جهش اقتصادی خود را رقم زد. ما در سالهای اخیر نه تنها رشدی نداشتیم بلکه با رشد منفی مواجه شدیم. سامانه های جامع و پویا و نظارت سیستمی می تواند به تدریج به حذف یارانه پنهان افراد مرفه منجر شود. با واقعی شدن قیمت ها میزان مصرف کاهش یافته و صرفه جویی حاصل خود می تواند بر میزان صادرات حامل های انرژی بیفزاید. درآمدهای ارزی نیز افزایش پیدا خواهد کرد.

البته در این مسیر باید بر روند تدریجی و لحاظ مصرف بخش های تولیدی هم اقدام شود. شفاف سازی و نظارت در بخش تسهیلات در کنار هدفمندی مناسب یارانه ها از یک سو  و اجرای قوانین مالیاتی مانند مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر مجموع درآمدها می تواند اقتصاد بیمار کشور را پویاتر و فاصله طبقاتی را کمتر کند. موضوع یارانه‌ها از حساسیت زیادی برخوردار بوده و به شرایطی مانند وضعیت تولید، اشتغال و بیکاری، نرخ رشد اقتصادی شفافیت مالی طبقات و دهک های درآمدی، نظام مالیاتی کارآمد و غیره وابسته است.

ایجاد سامانه‌های مختلف با همکاری بسیاری از سازمانهای اقتصادی و مالیاتی با رعایت شفافیت لازم تنها راهکار تحقق حذف مطلوب سه دهک پر درآمدی جامعه است. از این جهت دولت با رصد حساب های بانکی و استعلام دارایی ها باید به حذف یارانه دهک‌های پردرآمد اقدام کند. حذف دهکهای پر درآمد جامعه به معنای بازگشتن  هزاران هزار میلیارد تومان به چرخه اقتصادی کشور است. دولت می‌تواند از این طریق علاوه بر کمک به خانواده‌های آسیب پذیر موضوع اشتغالزایی را دنبال کند.