کارت یک میلیونی رفاه معیشتی منجر به افزایش قدرت خرید مردم می شود؟/شرط کارایی طرح های معیشتی

شایلی قرائی

به گزارش کسب و کار نیوز ، خانوار پنج نفره‌ای که در سه دهک اول قرار داشته باشد، ماهانه یک میلیون تومان و خانوار پنج نفره‌ای که در دهک‌های چهارم و پنجم باشد ماهانه ۷۵۰ هزار تومان کارت رفاه معیشتی می‌گیرد. به گفته رئیس جمهور، این طرح از آذر امسال اجرا می‌شود و اگر خانواری در پرداخت اقساط مشکل داشته باشد دولت به او کمک می‌کند. در واقع رئیس جمهور گفته که به این گروه از خانوارها یارانه دیگری پرداخت می‌شود که این اقساط را بپردازند.

یک کارشناس اقتصادی در این زمینه می گوید: استفاده از سبدهای معیشتی و طرح های حمایتی برای حمایت از مردم به ویژه اقشار آسیب پذیر در کل طرحی خوب است که اگر منابع تامین مالی آن درست باشد کارساز خواهد بود. اما مساله این است که محل تامین منابع سبدهای معیشتی از کجا است. در بسیاری از کشورهای دنیا، مالیات این وظیفه را بر عهده دارد. با یک پایه پولی مشخص، منابعی که برای قشر ضعیف لحاظ می شود از محل اخذ مالیات بر درآمد افراد جامعه تامین می شود.

حسین محمودی اصل اضافه کرد: در کشور ما به دلیل اینکه دولت حدود ۴۰۰ هزار میلیارد تومان کسری بودجه دارد می تواند از طریق افزودن بر پایه پولی یا استقراض از بانکها که استقراض غیرمستقیم از بانک مرکزی است برای این کمک های معیشیتی استفاده کند. به همین دلیل چنین پرداخت های تورم شدیدی هم به دنبال دارد. همچنین این روش توان افزودن بر قدرت خرید مردم و قشر آسیب پذیر را ندارد. این موضوع هم به معنای وارد آمدن فشاری دائمی و فزآینده بر بودجه دولت است، که در نهایت دولت را از نظر مالی با عدم توان پرداخت مواجه می‌کند و هم توزیع ناعادلانه یارانه‌ها را در پی خواهد داشت.

البته این طرح ترکیبی از یارانه و وام قرض‌الحسنه است. از یک طرف گفته شده که ماهانه پرداخت می‌شود از سوی دیگر گفته شده اگر خانواری نتواند اقساط آن را بدهد یارانه پرداخت اقساط می‌گیرد.

شاید این طرح نیز همانند طرح وام کرونا دولت فعلی باشد. در بهار و پاییز پارسال در دو مرحله وام یک میلیون تومانی کرونا پرداخت شد. اما این وام به پیشتوانه دو یارانه نقدی و معیشتی بنزین بود که داده شد و در واقع اقساط آن از یارانه هر ماه خانوار کسر می‌شود. اما این که طرح کارت اعتباری معیشت خانوار دولت بعدی قرار است چطور اجرا شود و مردم چگونه اقساط آن را به دولت بپردازند ابهاماتی هست که باید منتظر ارایه راهکارها در رابطه با آن بود.

تامین مالی طرح های معیشتی از منابع مالیاتی

حسین محمودی اصل، کارشناس اقتصادی

استفاده از سبدهای معیشتی و طرح های حمایتی برای حمایت از مردم به ویژه اقشار آسیب پذیر در کل طرحی خوب است که اگر منابع تامین مالی آن درست باشد کارساز خواهد بود. اما مساله این است که محل تامین منابع سبدهای معیشتی از کجا است. در بسیاری از کشورهای دنیا، مالیات این وظیفه را بر عهده دارد. با یک پایه پولی مشخص، منابعی که برای قشر ضعیف لحاظ می شود از محل اخذ مالیات بر درآمد افراد جامعه تامین می شود.

این بدان معناست که منابع از بخشی از سود فعالان از بخش های مختلف به عنوان مالیات جهت اداره کشور و حل مسائل اجتماعی صرف می شود. اگر دولت بیاید و این منابع را از طریق ایجاد فضای جدید مالیاتی تامین کند، سبدهای معیشتی کارایی لازم را خواهند داشت. ایجاد فضای جدید مالیاتی از طریق مالیات بر عایدی سرمایه، مالیات بر دلالی در حوزه مسکن، خودرو، طلا و ارز و یا از مالیات بر مجموع درآمد کسر می شود. این روش می تواند بر قدرت خرید مردم و قشر ضعیف اضافه کند.

اما در کشور ما به دلیل اینکه دولت حدود ۴۰۰ هزار میلیارد تومان کسری بودجه دارد می تواند از طریق افزودن بر پایه پولی یا استقراض از بانکها که استقراض غیرمستقیم از بانک مرکزی است برای این کمک های معیشیتی استفاده کند. به همین دلیل چنین پرداخت های تورم شدیدی هم به دنبال دارد. همچنین این روش توان افزودن بر قدرت خرید مردم و قشر آسیب پذیر را ندارد. این موضوع هم به معنای وارد آمدن فشاری دائمی و فزآینده بر بودجه دولت است، که در نهایت دولت را از نظر مالی با عدم توان پرداخت مواجه می‌کند و هم توزیع ناعادلانه یارانه‌ها را در پی خواهد داشت.

بی تردید هر نوع پرداخت بدون کنترل تورم مفید نبوده و بیشتر بر مجموع درآمدهای قشر مرفه خواهد افزود. راه دیگر پرداخت چنین حمایت هایی حذف یا کاستن از یارانه پنهان است. حذف یارانه‌های پنهان و آشکار کردن آنها و  پرداخت نقدی از یک طرف و آزادسازی قیمت‌ها از سوی دیگر می‌تواند با فرض ثبات سایر شرایط، آثار مثبت رفاهی بیشتری نسبت به پرداخت همان میزان یارانه از طریق کنترل قیمت داشته باشد.

یارانه ای که بیش از ۱۴۰۰ هزار میلیارد تومان اغلب در حوزه حامل های انرژی به صورت غیرمستقیم پرداخت می شود و به قشر هدف اصابت نمی کند. افراد مرفه به دلیل داشتن خودرو، خانه های بزرگ، و دارایی هایی مختلف استفاده بیشتری از آن دارند. به نظر مهم ترین موضوع در تخصیص چنین منابعی درآمدهای مالیاتی و حذف یارانه های پنهان است. در غیر این صورت تورم حاصل امکان تاثیرگذاری مناسب را از سبدهای معیشتی و طرح های حمایتی خواهد گرفت.