پیش فرض های توسعه اقتصادی

سرمقاله- 
سرعت بسیار بالای تغییرات عناصر اصلی مثلث امنیت، سودآوری و بهره وری اقتصادی در ایران را هدف قرار داده است. بی ثباتی ناشی از شرایط تحریم، امنیت پایین سرمایه داری و ابهام در پیش بینی آینده اقتصادی موجب کاهش و توقف نرخ سرمایه گذاری موثر شده است. تورم همچون اسیدی منطق و توجیه اقتصادی هر سود تجاری و هر فعالیت تولیدی را از بین می برد و سفته بازی و فعالیت های غیرمولد را جذاب می کند. سرمایه های در خطر فرار می کنند و خود را از طوفان حوادث به ساحل امن کشورهای دور و نزدیک می رسانند. در چنین شرایطی به جای تجمیع سرمایه و جذابیت سود و احساس اطمینان خاطر از موفقیت های بزرگ آینده، در پی یافتن مامنی بهتر و در تردید ماندن و رفتن از پای می نشینند. کشور مدت هاست که از دنیای رقابت بازمانده است. نوسان شدید نرخ ارز امکان سرمایه گذاری خارجی ها را کمرنگ می کند و تبدیل ریال به ارز به قصد مهاجرت و فرار سرمایه ها پول ملی را ضعیف می کند. همیشه این سوال بوده است که چرا نمی توانیم راهی که موجب ایجاد شکوفه های دلپذیر و جوانه زدن های بی شمار و رونق روزافزون و رقابتی دیدنی برای آبادی این آب و خاک ثروتمند و زیبا شود را پیدا کنیم؟ در این یادداشت چند پیش فرض ضروری بر مبنای یک مدل تطبیقی از الگوهای توسعه اقتصادهای پیش رو را دوباره مرور می کنیم :
١- در دنیا فرض بر این است که: تولید یک کالا به قصد صادرات و فتح بازارهای جهانی انجام می شود. بازار جهانی حداقل صد برابر اقتصادهای محلی است. مانند کشتی گیر یا فوتبالیستی که هدفش از ورود به این ورزش فتح جام قهرمانی جهان و یا مدال المپیک است نه اینکه تنها برنده شدن در شهر و محله خویش. حال هر حرکت اقتصادی در کشور چه یک رستوران و یا یک کارگاه تولید کفش و یا یک دفتر خدمات توریستی و یا یک استارت آپ مبتنی بر خدمات اینترنتی باید پتانسیل جهانی شدن را داشته باشد و عملا در صورت قابلیت های کیفی و رقابتی، هیچ مانع سیاسی و اقتصادی و قانونی برای جهانی شدن این بنگاه اقتصادی وجود نداشته باشد.
٢- در دنیا فرض بر این است که: قوانین و مقررات وضع شده از موارد مشابه جهانی بهتر باشد یا حداقل کمتر نباشد. استاندارد محیط کسب و کار در حوزه تولید، مالیات ، گمرک، حقوق مالکیت، نرخ بهره، حمایت های دولتی، تشویق صادرات، افزایش بهره وری، آموزش کارآفرینی، امور زیربنایی، تسهیلات اداری همه و همه در رقابتی تنگاتنگ بین کشورها برای بهبود شرایط و جذابیت بیشتر میزبانی سرمایه ها هستند. بررسی و مقایسه قوانین و مقررات و شرایط اقتصادی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه حاکی از شباهت بسیار زیاد محیط اقتصادی و فرهنگ کار و تولید این کشورهاست.
٣- در دنیا فرض بر این است که: هر عامل مخل رونق کسب و کار باید از میان برداشته شود. قیمت گذاری دستوری، نرخ بهره بالای بانکی، نرخ بالای تورم و بروکراسی اداری پیچیده می تواند انگیزه هر نوع سرمایه گذاری مولد و بلندمدت را کاهش دهد.
۴- در دنیا فرض بر این است که: فارغ از تغییر دولت ها، اهداف و برنامه های بلندمدت همراه با استراتژی های توسعه اقتصادی کشور، با ثبات و پایدارند و امکان برنامه ریزی بلندمدت را آسان می کنند. محیط قابل محاسبه و پیش بینی در یک چشم انداز ٢٠ ساله امکان سرمایه گذاری انبوه را فراهم می کند.
۵- در دنیا فرض بر این است که: ایده ها ارزشمندند و باید کمک کرد تا به سرعت قابلیت تجاری سازی و رشد پیدا کنند. خلاقیت و نوآوری به سرعت موجب ارزش افزوده و افزایش سودآوری شده و رقابت ایده ها و آفرینش ها موجب افزایش کیفیت انواع کالا و خدمات می شود. اقتصاد خلاق و نوآور راهش را به سرعت در دنیا باز می کند و قدر می بیند و بر صدر می نشیند.
۶- در دنیا فرض بر این است که: بهتر است تراز تجاری کشور مثبت باشد، سرمایه ها از کشور فرار نکنند، سرمایه های خارجی نیز به کشور بیایند، مواد خام وارد و کالای ساخته شده صادر شود. ارز بیشتری وارد و ارز کمتری خارج شود.
٧- در دنیا فرض بر این است که: تمام قدرت سیاسی برای گشودن درهای اقتصادی و بازارهای خارجی به روی کشور تلاش کند. بدون حمایت قدرت سیاسی امکان حضور مناسب در بازارهای خارجی آسان نیست تحریم؛ ویرانگر بازرگانی خارجی و تضعیف کننده اقتصاد ملی است.
٨- در دنیا فرض بر این است که: انحصار موجب فساد می شود. اگر هزاران نهاد نظارتی را ناظر بر رفتار و عملکرد دارندگان رانت انحصار و صاحبان امضاهای طلایی و مجوز گیرندگان ذی نفوذ بگمارید باز هم انحصار و عدم رقابت موجب کاهش بهره وری و رخوت و فساد می شود. رانت بزرگ ترین تبعیض اقتصادی و قاتل انگیزه جمعی نسل های جوان برای توسعه و ترقی است.
٩- در دنیا فرض بر این است که: رقابت و نظام طبیعی عرضه و تقاضا، قیمت ها را به نفع کل اقتصاد تعدیل می کند. بهره وری بالا می رود و تولید در مقیاس بالا موجب عرضه زیاد کالا شده و تقاضا را پوشش می دهد. قیمت گذاری دستوری و تخریب مکانیسم کشف طبیعی قیمت ها، مدتهاست که در تمامی کشورها توسعه یافته و اقتصادهای نوظهور دنیا منسوخ شده است. سیگنال قیمت مهم ترین سیگنال سرمایه گذاری و جوهره هر طرح توجیه اقتصادی تولیدی و بازرگانی و خدماتی است.
١٠- در دنیا فرض بر این است که: کنترل و نظارت دقیق بر هر گونه تراکنش های بانکی و هر گونه نقل و انتقال دارایی و سرمایه موجب شفافیت اقتصادی و افزایش پرداخت مالیات و رفع نگرانی از فساد و جرایم اقتصادی سازمان یافته می شود. روندی که باید به آرامی و کم کم اجرا شود تا موجب هراس سرمایه ها و خروج سرمایه از کشور نشود و بنای اعتماد بلندمدت به نظام مالی کشور را پایه ریزی کند. البته حفظ حریم خصوصی و اسرار و اطلاعات اقتصادی محرمانه مردم هم به همین اندازه مهم است.
١١- در دنیا فرض بر این است که: آمار و اطلاعات شفاف و دقیق اقتصادی منجر به اتخاذ تصمیمات اقتصادی بهتر و رفتار بهینه تر تولیدکنندگان و مصرف کنندگان می شود. شفافیت در ارائه آمار دقیق متغیرهای اقتصاد کلان امکان مقایسه حال و گذشته را فراهم می کند و چراغ راه آینده است.
١٢- در دنیا فرض بر این است که: همکاری های بین المللی و تبادل آزاد کالا و خدمات و توجه به مزیت های نسبی و رقابتی کشورها موجب افزایش بهره وری جهانی و افزایش رفاه کل بشریت می شود.
١٣- در دنیا فرض بر این است که: اقتصاد آلاینده و مخرب محیط زیست می تواند منجر به فقر و شکاف طبقانی و خسارات آب و هوایی و زیست محیطی شود. هرگونه همکاری برای بهبود محیط زیست منجر به نجات نسل بشر از فجایع احتمالی آینده و توسعه پایدار می شود.
١۴- در دنیا فرض بر این است که: دانش در نوک پیکان خود و در لبه های تکنولوژی و با بهره گیری از هوش مصنوعی و نانو، ارزهای دیجیتال، پرینترهای سه بعدی، علم ژنتیک، فیزیک کوانتوم، سفر به فضا و انواع تکنولوژی های نو در حال ایجاد تحول اساسی در سبک و سیاق زندگی بشر هستند و همه این تحولات نشان از ایجاد فرصت های شگفت انگیز برای بهبود کیفیت زندگی مادی و معنوی بشر می دهند. ترکیبی از نوآوری و کیفیت و سرعت، بازارهای مدرن را شکل می دهند و انواع نیازهای گوناگون بشر را تامین می کنند. تهدیدات اساسی و خطرهای بزرگ نیز در دل این رویدادها قابل رهگیری اند.
١۵- در دنیا فرض بر این است که: توسعه اقتصادی و رشد و پیشرفت در بستر فرهنگ کار و تلاش و داشتن یک چشم انداز زیبا از آینده میسر است. تعادل بین عناصر پس انداز، مصرف، تلاش و کوشش در کنار بها دادن به کارآفرینی و خلاقیت، دنیای شگفت انگیز آینده را شکل می دهند.
در پایان ذکر این نکته ضروری است که تجربه بشر در حوزه اقتصادی و دانش و تئوری های مبتنی بر مفروضات اقتصادی تاکنون نتایج بی شماری در دنیا به ارمغان آورده است و توجه یا غفلت از هر کدام از آنها می تواند نتایج متفاوت پیشرفت و توسعه یا پسرفت و واپسگرایی را رقم بزند. وجود یک هارمونی و هماهنگی و همپوشانی بین تجربه، دانش و باور تصمیم گیران اقتصادی و هدایت درست اقتصاد ایران به سمت شکوفایی مستلزم پذیرش اصول اولیه علم اقتصاد و احترام به یافته های علمی مرتبط با رازهای توسعه است. سوال اصلی این است که وجوه مشترک کشورهای در حال توسعه در شرق و غرب عالم فارق از پهنه جغرافیایی و تفاوت های فرهنگی و نوع نظام سیاسی حاکم چیست؟ شباهت و نکات اشتراک رفتاری و فرهنگی و برنامه ریزی و اکوسیستم کارآفرینی کشورهایی مانند کره جنوبی، تایوان، مالزی، نروژ، ترکیه، تایلند و کشورهای ثروتمند گروه ٢٠ چیست ؟ آنها چگونه به این همه نظم درونی و توسعه و ثبات و پایداری دست یافته اند؟ و ایران عزیز ما چگونه و با اجرای کدامین اصلاحات اقتصادی می توانیم بر بلندای قله رشد و توسعه یافتگی با مردمانی برخوردار و رفاه مند و بانشاط دست یابد؟