ماهان، این دیاری است که از آن همه مجنون خیزد

شاه نعمت الله که بود

یکی از عارفان بزرگ و شهیر دیار کریمان قطب العارفین سید نور الدین نعمت الله ولی فرزند سید میر عبدالله معروف به شاه نعمت الله ولی کرمانی است.

او در روز شنبه ۱۴ ربیع الاول سال ۷۳۰ یا ۷۳۱ ق. در کوهبنان از توابع کرمان پا به عرصه وجود گذاشت.

سید میرعبدالله پدر شاه نعمت الله ولی از حلب به کرمان آمد و با خانواده شبانکاره فارس ازدواج کرد و در کوهبنان اقامت گزید.شاه نعمت الله ولی در این مورد گفته است: ظاهرم از کهبنان و باطنم از کوه قاف.

شجره نامه شاه نعمت الله ولی را یکی از ارادتمندان او به نام عبدالرزاق کرمانی که در نوجوانی همراه پدرش در مراسم تشییع و تدفین شاه نعمت الله شرکت داشته و مطابق اطلاعات مستندی که از پدر خود کسب کرده است.در رساله ی جامعی که درباره شاه نعمت الله نگاشته، ذکر کرده است.

 طبق این شجره نامه و همچنین مندرجان صفحه ۵۲۵ کتاب بستان السیاحه نوشته حاج زین العابدین شیروانی که در دوران حکومت ناصرالدین شاه تدوین و تالیف شده است، نسبت شاه نعمت الله ولی به حضرت امام محمد باقر(ع) می رسد.

شاه نعمت الله ولی در آغاز جوانی به سیر و سیاحت پرداخته و از بسیاری از شهرها ولایات ایران گذر کرده و در آنجاها توقف داشته است. اقامت او در آسیای مرکزی، سمرقند، بخارا و آذربایجان و احتمالا حلب، سوریه، عراق عجم، یزد، بافق و کوهبنان از همه جا معروف تر است و در نهایت شهر کرمان و ماهان مورد علاقه او قرار گرفت و سرانجام محل دفن او هم در همان ماهان واقع شد.

شاه نعمت الله ولی در این سفرها بسیاری از علما و عرفای عصر خود را دیده است. در جوانی نزد شیخ رکن الدین شیرازی و شیخ شمس الدین مکی و سید جلال خوارزمی و قاضی عضد الدین، ادبیات، کلام، حکم الهی و فقه را آموخته و سپس به صحبت با بعضی از مشایخ زمان همچون شیخ عبدالله یافعی رسیده است.

او سپس به وطن مالوف و مسکن معهود خویش شتافت. نقل است که مدتی در شهر یزد و آنگاه به شیراز رفت و در این شهر ملاقاتی بین او و خواجوی کرمانی و حافظ روی داد و مکاتباتی هم رد و بدل شد که یکی از آنها غزل معروف حافظ “آنان که خاک را به نظر کیمیا کنند” است. در جواب غزل، شاه نعمت الله ولی که گفته بود “ما خاک را به نظر کیمیا کنیم” ضمنا از پادشاهان هم، شاه شجاع مظفری و احمد شاه بهمنی و از عرفای آن عصر قاسم انوار تبریزی و شاه اراعی الله شیرازی و شیخ ابواسحاق و کمال خجندی از اراتمندان او بودند.

در مورد کرامات شاه نعمت الله ولی بعضی از کتب تاریخی از جمله بستان السیاحه چنین نوشته شده است: شاه نعمت الله ولی در دوران حکومت شاهرخ خان فرزند امیر تیمور گورکانی به هرات دعوت شد و شاهرخ شاه نسبت به او اظهار ارادت می کرد.

شاه نعمت الله ولی از شاعران و عارفان بزرگ و برجسته بود و دیوان اشعار او را ۱۰۰هزار بیت نوشته اند: از دیگر آثار او رساله ای است به نام” تاج نامه” که در آن به صراحت مراتب شیعه و دوازده امامی خود را بیان می کند و رساله ایست به نام ” مهدیه” که درباره وجود مبارک حضرت حجت(ع) سخن گفته است.

 طی چند سال اخیر مجموعه ای از رسایل شاه نعمت الله ولی که در چهار جلد گردآوری و به چاپ رسیده و کلیات اشعار او در سال ۱۳۷۵ ش. به کوشش دکتر جواد نوربخش در تهران چاپ شده است. همچنین توسط دکتر حمید فرزام حاصل بیش از ۴۰ سال تحقیق درباره احوال و نقد آثار و افکار شاه نعمت الله ولی کتابی تدوین و تنظیم شده که به وسیله مرکز کرمان شناسی و چند موسسه  فرهنگی دیگر چاپ و انتشار یافته است.

شاه نعمت الله ولی در تاریخ پنجشنبه ۲۳ رجب المرجب سال ۸۳۴ ق. در سن ۹۷ سالگی دار فانی را بدرود گفت و او را در ماهان دفن کردند.

در طول زمان صحن های باصفا و ساختمان هایی با عظمت در اطراف مزار آن شاعر و عارف عالی قدر ساخته شده است. بنای اولیه ساختمان های مذکور به همت سلاطین بهمنی هندوستان احداث و بعدها به دستور شاهان صفوی و قاجاریه بناهایی به آن بناها افزوده شده است.

مجموعه شاه نعمت الله ولی بزرگترین مجموعه آرامگاهی کشور

مجموعه شاه نعمت الله ولی که در مرکز شهر ماهان قرار دارد یکی از بزرگترین مجموعه آرامگاهی ایران است.هسته اولیه بنای گنبد خانه اصلی مربوط به دوره تیموریان بوده و در سال های بعد به این مجموعه اضافه شده است که از مهمترین آنها می توان به کاروانسرا، آب انبار، باع متولی باشی و تاسیسات وابسته ای از جمله مدرسه که در حال حاضر تخریب شده است، اشاره کرد. قسمت غربی این مجموعه که در گذشته ورودی اصلی مجموعه بوده شامل باغ متولی باشی و صحن بیگربیگی(قاجاریه)، عمارت سر در، صحن حسینیه و میرداماد، رواق شاه عباسی(صفویه) دار الحفظ، حرم خانه( گنبد خانه اصلی)، سردر وکیل، صحن وکیل، صحن اتابکی که در جبهه شمالی آن آب انبار  و در جبهه جنوبی آن کاروانسرا واقع شده است و سردر شرقی که ورودی امروز مجموعه است، این مجموعه از نظر کاربندی یک شاهکار محسوب می شود به طوریکه استاد حسن پیرنیا آن را موزه کاربندی ایران معرفی می کند از دیگر تزئینات آن می توان به کاشیکاری های معرق و هفت رنگ و مقرنس کاری در ایوان های ورودی نیز اشاره کرد.

جهان بینی شاه نعمت اله ولی

جهان‌بینی عبارتست از نگرش انسان به هستی و توجیه و تبیین آن در رابطه با انسان. جهان بینی شاه نعمت الله در عشق عارفانه اش به خدا خلاصه می شد. جهان از عشق به وجود آمده و با نیروی عشق باز می گردد. رای رسیدن به این مقصود، حکیم قهرا از عقل و استدلال کمک می گیرد، ولی عارف استدلال را تحقیر می کند و از مجاهده و ریاضت و تهذیب نفس و عشق و سلوک مدد می گیرد و آن راه را کافی نمی داند شاه نعمت الله نیز اینگونه بود .