پایه ها، زیربنا و تجزیه تحلیل کمی و کیفی ریسک  

تجزیه و تحلیل ریسک عملیات سنجش احتمال وقوع یک اتفاق منفی در سازمانهای دولتی ،بخش خصوصی یا محیط زیست است( اعم از مالی و غیر مالی). تجزیه و تحلیل ریسک، مطالعه عدم اطمینان اساسی در یک دوره معین از اقدام است و به عدم قطعیت جریان های پیش بینی شده جریان نقدی، واریانس بازده سهام، احتمال موفقیت یا عدم موفقیت یک پروژه و وضعیت های اقتصادی آینده ممکن ،اشاره دارد. تحلیلگران ریسک اغلب با متخصصان پیش بینی همکاری می کنند تا اثرات منفی پیش بینی نشده آینده را به حداقل برسانند.

تحلیل ریسک

تحلیلگر ریسک با شناسایی آنچه که ممکن است اشتباه پیش رود، کار خود را شروع می نماید. احتمال وقوع رویدادهای منفی که ممکن است رخ دهند با استفاده از یک معیار احتمالی اندازه گیری می شود. نهایتاً، تجزیه و تحلیل ریسک سعی دربرآورد میزان اثر رویداد در صورت وقوع آن را دارد.

تحلیل ریسک می تواند کمی یا کیفی باشد. در تجزیه و تحلیل کمی ریسک، یک مدل ریسک با استفاده از الگوریتم شبیه سازی یا آمار قطعی ساخته می شود تا مقادیر عددی را به ریسک اختصاص دهد. ورودی هایی که بیشتر فرضیات و متغیرهای تصادفی دارند در یک مدل ریسک وارد می شوند.

برای هر محدوده ورودی مشخص، مدل بازه بزرگی  از خروجی یا نتیجه را تولید می کند. این مدل با استفاده از نمودارها، تحلیل سناریو و  یا تحلیل حساسیت توسط مدیران ریسک، تجزیه و تحلیل  مورد نظر را انجام می دهد تا تصمیم گیری برای کاهش و مقابله با ریسک ها انجام شود.

شبیه سازی یک روش کمی است که نتایج را برای متغیرهای ورودی تصادفی به طور مکرر محاسبه می کند و هر بار با استفاده از یک مجموعه متفاوت از مقادیر ورودی این کار را انجام می دهد. نتیجه حاصل از هر ورودی ثبت و نتیجه نهایی مدل توزیع احتمالاً تمام نتایج ممکن را نشان خواهد داد. نتایج را می توان در نمودار توزیع نشان داد که برخی از گرایش های مرکزی مانند میانگین و میانه را بررسی می کند و متغیر بودن داده ها را از طریق انحراف استاندارد و واریانس ارزیابی می نماید.

نتایج با استفاده از ابزارهای مدیریت ریسک مانند تجزیه و تحلیل سناریو و جداول حساسیت نیز قابل ارزیابی هستند. تجزیه و تحلیل سناریو بهترین، متوسط و بدترین نتیجه هر رویداد را نشان می دهد. تفکیک نتایج متفاوت از بهترین به بدترین حالت، بینشی منطقی را برای مدیریت ریسک فراهم می کند.

تحلیل ریسک کیفی روشی تحلیلی است که ریسک ها را با رتبه های عددی و کمی شناسایی و ارزیابی نمی کند. تجزیه و تحلیل کیفی شامل تعریف نوشتاری از عدم قطعیت ها، ارزیابی میزان تأثیر در صورت بروز ریسک و برنامه های اقدامات متقابل در صورت بروز یک اتفاق منفی است. به عنوان مثال از ابزارهای ریسک کیفی شامل :  تجزیه و تحلیل SWOT، نمودارهای علت و معلولیت، ماتریس تصمیم گیری، نظریه بازی و غیره می توان نام برد.

تقریباً انواع مشاغل بزرگ به حداقل نوع تحلیل ریسک نیاز دارند. بسیار مهم است که بدانیم تجزیه و تحلیل ریسک به متخصصان این امکان را می دهد تا خطرات را شناسایی و احتمال وقوع یا اثر آنها را کاهش دهند، اما به طور کامل نمی توان از وقوع آنها جلوگیری نمود.

ارزش در معرض ریسک (VaR)

ارزش‌ در معرض‌ ریسک (VaR) ، روش‌ جدیدی‌ برای‌ اندازه‌گیری‌ و سنجش‌ خطر احتمالی‌ موجود در بازار سرمایه‌ و از خانواده معیارهای ریسک نامطلوب می‌باشد که‌ تا به‌ حال‌ در بسیاری از مؤسسات‌ مالی‌ نفوذ داشته و روش‌ دست‌یابی‌ آن‌ها را به‌ میزان‌ ریسک‌ مالی‌ خود، کاملاً تغییر داده است. برای سرمایه گذاران، ریسک به معنای اتفاقاتی است که منجر به زیان می شود و VAR نیز بر همین تعریف استوار شده است و با محاسبه دقت سرمایه گذاران نسبت به اتفاقاتی که پیرامون یک زیان بزرگ در حال رخ دادن است می­توان پاسخ به مسایلی از قبیل میزان زیان در یک دوره نامناسب برای سرمایه­گذاری را بدست آورد.

ارزش در معرض ریسک (VaR) ، روش‌ ارزیابی‌ و تشخیص‌ ریسک‌ است‌ که‌ از تکنیک‌های‌ آماری‌ استاندارد که‌ به طور روزمره‌ در زمینه‌های‌ تکنیکی‌ دیگر نیز به‌ کار می‌رود، استفاده‌ می‌نماید. به‌ طور قراردادی‌، ارزش در معرض ریسک بیشترین‌ زیان‌ مورد انتظار را در افق زمانی مشخص در سطح‌ اطمینان‌ معین‌ اندازه‌گیری‌ می‌نماید. برای‌ مثال‌، یک‌ بانک‌ ممکن‌ است‌ اعلام کند ارزش در معرض ریسک روزانه‌ خرید و فروش‌ پرتفوی بانک ‌در سطح‌ اطمینان‌ ۹۸ درصد، ۲۵ میلیون‌ دلار است‌. به‌ عبارت‌ دیگر، تنها در دو‌ مورد از ۱۰۰ معامله‌ روزانه‌ ممکن‌ است‌ ضرر و زیانی‌ بیش‌ از ۲۵ میلیون‌ دلار رخ‌ بدهد.

این‌ عدد ، چگونگی‌ مواجهه‌ بانک‌ با ریسک‌ بازار را به‌ طور خلاصه‌ نشان‌ می‌دهد و همین‌طور ارزش در معرض ریسک، ریسک‌ را برحسب‌ دلار اندازه‌ می‌گیرد. سهام‌داران‌ و مدیران‌ مؤسسات‌ مالی‌ می‌توانند تصمیم‌گیری‌ کنند که‌ آیا با این‌ سطح‌ از ریسک‌، آسوده‌ خاطر می‌باشند یا خیر؟

 اگر پاسخ‌ منفی‌ باشد، باید پروسه‌ای‌ که‌ منجر به ‌محاسبه‌‌ ارزش در معرض ریسک شود، طی‌ شود تا معین‌ شود که ریسک در کجا باید اصلاح گردد. ارزش در معرض ریسک برعکس‌ اندازه‌گیری‌های‌ سنتی‌ ریسک‌، نمایی‌ کلی‌ و جامع‌ از ریسک‌ پرتفوی‌ که‌ برای‌ محاسبه میزان‌ بدهی‌ به‌ دارایی‌ و هم‌بستگی‌ها و وضعیت‌های‌ جاری‌ به‌ کار می‌رود، ارائه‌ می‌نماید.

در نتیجه‌ ارزش در معرض ریسک، واقعاً سنجش‌ ریسک‌ با نگاهی‌ آینده‌نگر می‌باشد. ارزش در معرض ریسک نه‌ تنها برای بانک‌ بلکه‌ برای‌ تمام‌ انواع‌ اسناد مالی‌ کارایی‌ دارد. بعلاوه‌ روش‌شناسی‌ ارزش در معرض ریسک می‌تواند از ریسک‌ بازار به‌ انواع‌ دیگری‌ از ریسک‌های‌ مالی‌ تعمیم‌ یابد

محدودیت های تحلیل ریسک

ریسک یک اقدام احتمالی است و بنابراین هرگز نمی توان به طور قطعی گفت که قرار گرفتن در معرض ریسک دقیقا در یک زمان معین ، کی و کجا است.

علاوه بر آن روش استانداردی برای محاسبه تحلیل ریسک وجود ندارد و حتی روش VaR هم که می تواند چندین روش مختلف برای انجام تحلیل ریسک، داشته باشد اساس و مبنایش بر آن است که ریسک و خطر با استفاده از احتمال توزیع نرمال رخ می دهد، که این امر در عالم واقع به ندرت اتفاق افتاده و عملا نمی تواند اتفاقات شدید را در نظر گرفته و ارزیابی کند.