نقش سیستم‏ های خبره در تولید سبز

تولید سبز یک استراتژی تجاری است که بر سودآوری از طریق فرآیندهای عملیاتی سازگار با محیط زیست تاکید دارد. اجرای این موضوع در تولیدکنندگان بزرگ همچون خودروسازان به دلیل اینکه از تامین‏ کنندگان متعددی مواد اولیه و قطعات خود را تهیه و در خطوط تولید استفاده می‏ نمایند، با موانع و مشکلات عدیده ه‏ایی روبروست و آنها می‏ بایست با اجرای مدیریت زنجیره تأمین پایدار و سازگار با محیط زیست (سبز) به این هدف نائل شوند.
زنجیره تامین سبز می تواند با استفاده از منابع سبز، هزینه های تولید و آلودگی محیط زیست را کاهش داده و باعث رشد اقتصادی، ایجاد مزیت رقابتی نسبت به رقبا و رضایت‏مندی بیشتر مشتریان گردد. پیاده سازی زنجیره تامین سبز، تصویر مثبت و شهرت بنگاه اقتصادی را بدنبال داشته و فرصت بهتری را برای صادرات محصولات تولیدی فراهم می‏ آورد و با کاهش ضایعات، بازیافت و بازسازی مجدد مواد اولیه، نوآوری ها و تکنیک های جدید را برای محافظت از پایداری محیط زیست در پی خواهد داشت. سال هاست که در تولیدکنندگان سنتی، انتخاب درست تامین ‏کننده دغدغه ‏ای بزرگ است. یکی از موانع این امر تاثیر تمایلات و جهت‏ گیری‏ های شخصی تصمیم ‏گیرندگان در انتخاب تامین کننده است. گاهی تصدی طولانی یک فرد در سمت خرید قطعات و مواد اولیه باعث بوجود آمدن رابطه غیر رسمی بین او و تامین‏ کنندگان شده و در تصمیم‏ گیری وی تاثیرگذار می‏ شود. لذا وجود یک سیستم تصمیم‏ گیری که جوانب مختلف کیفی، کمی، زیست محیطی و غیره را در نظر گرفته و بهترین تامین‏ کننده را در سریع ترین حالت و بدون دخالت انسان انتخاب کند ضروری و اجتناب ناپذیر است.
سیستم پشتیبانی تصمیم‏ گیری هوشمند یا اصطلاحا سیستم‏ خبره سیستمی است که تصمیم ‏ها را با در نظر گرفتن کلیه جوانب مربوطه با سرعت و بدون وقفه اتخاذ می‏ کند و با گرفتن بازخورد تصمیم ‏‏های بعدی خود را اصلاح می ‏نماید. به عبارت دیگر سیستم خبره، برنامه رایانه ‏ای است که تفکر فرد متخصص در یک زمینه خاص را شبیه‌سازی نموده و در پایگاه دانش خود الگوهای منطقی را که متخصص بر اساس آن‌ها تصمیم‌گیری می‌کند، ثبت و بر اساس آن الگوها، مانند انسان تصمیم‌گیری می‏ نماید نکته جالب در این سیستم‏ ها این ست که آنها همواره بر اساس شرایط جدید و دریافت نتایج قبلی تصمیمات خود را کارآمد و بروز می‏ نماید. لذا مهم ترین بخش سیستم خبره پایگاه دانش آن است که معمولا در ابتدا از طریق انجام مصاحبه و تکمیل پرسشنامه توسط افراد متخصص در آن حوزه ایجاد و تکمیل می ‏گردد. سپس مضامین نظرات، ثبت و کدگذاری شده و طی تحلیل، موارد تکراری و مشابه حذف و به تعدادی مقوله مشخص و اثرگذار منتهی می‏ گردد.
در همین راستا طی مصاحبه با تنی چند از متخصصین صنعت و صاحب نظر در مسائل زیست محیطی، مقوله‏ های زیر، حاصل شد که می ‏توان آنها را علاوه بر پارامترهای معمول در انتخاب تامین کننده همچون رتبه قیمت و کیفیت کالای تامین‏ کننده بین رقبا، به عنوان رکوردهای اولیه یک سیستم خبره انتخاب تامین‏ کنندگان سبز تلقی نمود.
۱- محصول سبز: قابلیت بازیافت محصول استفاده شده و لوازم جانبی آن، بسته بندی سبز، هزینه دفع قطعات در پایان عمر مفید محصول، داشتن گواهی نامه های سبز بودن، تولید سبز، قابلیت استفاده مجدد محصولات استفاده شده و لوازم جانبی آن ها، تولید مجدد و قابلیت دفع کامل مواد زائد
۲- میزان نوآوری سبز: قابلیت های فن‏آورانه سبز یا میزان پیاده‏سازی سبز یا میزان پیاده سازی تکنولوژیکی پاک، طراحی سبز، برنامه ریزی فرآیند سبز، طراحی محصول قابل بازیافت، طراحی محصول تجدیدپذیر یا محصولی که با کمترین استفاده از انرژی های تجدیدناپذیر تولید می شود همچنین پروژه R&D سبز و قابلیت طراحی مجدد محصول برای استانداردهای زیست محیطی
۳- نحوه حذف، کاهش یا مدیریت مواد خطرناک (ROHS) شامل موادی که خطرات کوتاه مدت همچون سمیت حاد آنی دارند یا موادی که خطرات بلند مدت زیست محیطی یا سمیت مزمن در اثر تماس مکرر و سرطان زایی، پایداری زیاد در مقابل فرآیندهای حذف سمیت مانند تجربه زیستی و ایجاد آلودگی در آب های سطحی و زیر زمینی داشته باشند.
۴- کنترل آلودگی: بازیافت پسماندها و ضایعات و جلوگیری از آلایندگی آب، خاک و هوا.
۵- مدیریت کیفیت جامع زیست محیطی (TQEM) بر کاهش ضایعات و کارایی محصول تاکید دارد و از الزامات اولیه آن دارا بودن آئین نامه های زیست محیطی همچون ایزو ۱۴۰۰۰ است
۶- تصویر سبز: این عامل شامل مواردی چون نسبت مشتریان سبز به کل مشتریان، سهم بازار مشتریان سبز یا حفظ مشتریانی که عادات خرید سبز دارند.
با استخراج عوامل فوق و ثبت آنها در پایگاه دانش سیستم خبره و وزن دهی به هریک موتور استنتاج سیستم بهترین تامین کننده سبز را بدون هرگونه تبعیض و در سریع ترین زمان ممکن انتخاب می ‏نماید.