موانع گسترش تجارت الکترونیک

یادداشت–

 بنابراین وقتی که مشخص شد صادرات از جنس تجارت منتها از نوعی که در خارج از مرزها اتفاق می افتد، است تکلیف روشن می شود که چگونه باید آن را مورد تحلیل قرار داد. به این ترتیب آن بخش از این نوع تجارت که به خارج مربوط می شود تابع قواعدی است که در خارج از کشور حاکم است یعنی مثل قواعد حاکم بر تجارت داخلی نیست یا به عبارت دیگر تجارت داخلی عمدتاً و یا در اکثر موارد ناچار نیست مثل صادرات تابع قوانین خارجی باشد. این نوع تجزیه و تحلیل از صادرات، کاملا مشکل آن را نشان می دهد. پس می توان گفت صادرات با دو چالش رو به روست؛ یکی داخلی یعنی همان مشکلاتی که تجارت داخلی دارد و دوم همان چالش هایی است که علاوه بر مشکلات تجارت داخلی، ناشی از ارتباط ما با خارج از کشور است. این ارتباط انواع مختلف دارد؛ یکی ارتباط بین خریدارو صادرکننده که می خواهند برای انجام معامله به کشورهای مبدأ و مقصدِ صادرات به منظور گفتگو و عقد قرار داد و بررسی موقعیت طرفین، بازاریابی و تبلیغات یا کارهایی از این قبیل ، رفت و آمد کنند و با مشکل ویزا و اختلالات حاکم بر اینترنت در ایران مواجه هستند. دسته دوم مشکلاتی است ناشی از قوانین حاکم بر تجارت بین المللی که در خارج از ایران در ارتباط با ایران تنظیم شده و کاملا و به شدت می تواند بر صادرات ما تاثیرگذار باشد، مانند تحریم. زمانی که ما تحریم هستیم چاره ای نداریم جز اینکه خودمان را با قواعد آنها وفق بدهیم؛ یعنی کشور ما مستقیما به خاطر ممنوعیت ورود کالای ایرانی نمی تواند به بعضی از کشورهای خارجی مثل آمریکا صادرات داشته باشد. مشکل دیگر این است که بانک های خارجی حتی اگر در آمریکا نباشند، تابع قوانینی که آمریکا مبتنی بر تحریم گذاشته، قرار می گیرند و از این طریق ما برای وارد کردن ارز حاصل از صادرات با مشکل مواجه می شویم. هیچ کدام از این مشکلات ربطی به کرونا ندارد. حال فرض کنیم که کرونا نبود، آیا وضع تجارت داخلی و خارجی ما به دلایلی که گفتم خیلی بهتر از وضعیت فعلی بود؟ خیر، این گونه نیست. یعنی کرونا هم نبود ما به خاطر عدم ارتباط متعارف بین المللی که بزرگ ترین مشکلی است که بر صادرات کشور تاثیر می گذارد با چالش بزرگی در اقتصاد ایران مواجه بودیم. منظور از چالش بزرگ عدم دستیابی به رشد اقتصادی بالا برای توسعه پایدار است، مبارزه با مشکل رشد بیکاری و تورم افسارگسیخته است ایجاد بستر مناسب برای توسعه و جهش تولیدی است که بدون شک باید به هدف صادرات انجام شود زیرا تولید محدود به مصرف داخلی قابلیت توسعه درازمدت ندارد. مهم ترین عامل در نیل به این اهداف صادرات است و بس.

تنها ویژگی مسئله کرونا این است که رفت و آمد تاجران از داخل به خارج و بالعکس را محدود کرده است یعنی اگر در حال عادی قبل از بحران ناشی از شیوع بیماری کووید ۱۹ با مشکل ویزا ناشی از تحریم رو به رو بودیم پس از پیدا شدن این ویروس اصلا پروازی وجود ندارد که احتیاج به داشتن روادید ورود به جایی داشته باشد. این همان چیزی است که مزید بر علت است. این مساله ای است که مرتبط با کروناست والا در ارتباط با تجارت خارجی و صادرات، اتفاق دیگری به خاطر کرونا نیفتاده و نخواهد افتاد. مشکل ناشی از کرونا پیدایش شرایطی است که موجب شده نرخ بیکاری ناشی از عدم رشد اقتصادی حاصل از تحریم و تیرگی ارتباط بین المللی به شکلی فزاینده بالا برود و برای دولتی که با مشکل عدم درآمد کافی حاصل از تقریبا توقف صادرات نفت و منابع مالیاتی برای اداره کشور رو به روست هزینه کلانی  را برای پرداخت حقوق بیکاری تحمیل کند. پس ما باید منتظر بمانیم تا بحران کرونا خاتمه پیدا کند، شاید مجددا پروازها برقرار شود و ارتباطات شکل بگیرد. اما در این شرایط خاص و شاید بتوان گفت شرایطی که در آینده پس ازاین دگرگونی طبیعی دیگر خاص نخواهد بود و باید آن را به گونه ای شرایط طبیعی جدید یا آینده نامید اگر تردد هم نباشد یا به صورت محدود انجام شود باید وضعیتی را به وجود بیاوریم که کارمان با تلفن وموبایل از طریق اینترنت و شبکه های ارتباطی اجتماعی حل شود. قطعا این موضوع اگر زیاد طول بکشد برای تجارت خارجی یک آفت است چون ما به عنوان صادرکننده و همچنین خریدار نیاز به رفت و آمد داریم. به عبارتی می توان گفت شبه کرونایی به نام تحریم برای اقتصاد ایران قبل از بروز این اپیدمی کرونای اصلی و طبیعی که جان انسان ها را به خطر انداخته وجود داشته است. به این ترتیب در این شرایط بحرانی و احتمالا در شرایط عادی آینده برای ایجاد بستری که لازم داریم باید از دولت ها بخواهیم سر سازگاری با ملت از طریق رفع مشکل کندی و نارسایی و قطعی اینترنت داشته باشند. ما چگونه در شرایط قرنطینه  و بعد از آن وضعیت حفظ فاصله اجتماعی بدون اینترنت برای ارتباطات اقتصادی و اجتماعی جلسه بگذاریم، در مدارس و دانشگاه ها تدریس کنیم  و از این قبیل امور را سامان دهیم؟ اگر واقعا دولت می خواهد تجارت الکترونیک داشته باشیم اولین چیزی که ما لازم داریم یک اینترنت روان است. آنچه به ما آسیب می زند اینترنت پرپیچ و خمی است که به همه کارها آسیب وارد می کند. در حال حاضر اینترنتِ موبایل و خطوط ثابت شرکت های مخابراتی هیچ کدام پاسخگوی نیاز ما نیست. بنابراین تجارت الکترونیک با این وضعی که در سیستم اینترنتی کشورِ ما وجود دارد امکان پذیر نیست و موفقیتی نخواهد داشت. اولین قدم اینترنت روان و فعال و قابل اعتماد است ولی در مراحل بعدی تجارت الکترونیک احتیاج به بانک دارد. اگر ما می خواهیم تجارت الکترونیک با خارج داشته باشیم چگونه می توانیم بدون اینترنت در شرایط تحریم با خارج از کشور مبادله پولی کنیم؟ ما چگونه می توانیم فعالیت اقتصادی و  تجارتی داشته باشیم وقتی امکان تجارت الکترونیک وجود ندارد. چگونه صنعت توریسم را به عنوان ممر درآمد ارزی قابل توجهی که می تواند جایگزین صادرات نفت و سایر منابع طبیعی کشور بشود را فعال  کنیم وقتی امکان استفاده از کارت اعتباری معتبر بانک های بین المللی به خاطر تحریم را نداریم؟ تجارت الکترونیک یعنی من در خانه ام نشسته ام و کالا در انبار است و از طریق کارت اعتباری یا روش های دیگر معامله می کنم. مگر می شود بدون رد و بدل پول تجارت کرد؟ رد و بدل پول را باید از طریق بانک انجام داد.