سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
شایلی قرائی
به گزارش کسب و کار نیوز ، در چنین وضعیتی و در حالی که در سال گذشته نیز ایران با کسری تراز تجاری ۲/۴ میلیارد دلاری روبرو بوده پیش بینی می شود سال جدید وضعیت تراز تجاری کشور باز هم بدتر و آشفته تر شود. چین بزرگترین و اصلی ترین شریک تجاری ایران در سالهای اخیر بوده که طی چند ماه اخیر درگیر بحران کرونا شد و نتوانست مراودات تجاری با ایران داشته باشد. این در حالی است که بیشترین میزان تراز تجاری کشور را مراودات تجاری با این کشور تشکیل می داد که با بروز این اتفاق کسری تجاری بیشتری در انتظار اقتصاد ایران خواهد بود.
ارزش تجارت خارجی ایران در سال ۱۳۹۸، آن‌طور که مهدی میراشرفی، معاون وزیر اقتصاد و رییس کل گمرک خبر داده، به ۸۵ میلیارد دلار رسیده است. این رقم در مقایسه با حجم تجارت خارجی ایران در سال ۱۳۹۷، حدود ۷ درصد افت کرده که این کاهش را بیش از هر عاملی باید به فشار تحریم‌ها و محدود شدن مسیرهای تجارت خارجی نسبت داد. نکته قابل‌توجه در تغییر اعداد و ارقام واردات و صادرات در سال ۱۳۹۸ و مقایسه آن با ارقام سال ۱۳۹۷، افزایش واردات و هم‌زمان کاهش صادرات است که در نهایت، کسری تراز تجاری ۲/۴ میلیارد دلاری برای تجارت خارجی را رقم زد.بر اساس گفته‌های معاون وزیر اقتصاد، ارزش صادرات غیرنفتی ایران در سال ۱۳۹۸، به ۴۱/۳ میلیارد دلار رسید که در مقایسه با رقم صادرات سال ۱۳۹۷، که ۴۴/۳ میلیارد دلار گزارش شده است، از کاهشی ۶/۷ درصدی خبر می‌دهد.
معاون وزیر اقتصاد همچنین ارزش کل واردات ایران در سال گذشته را ۴۳/۷ میلیارد دلار اعلام کرد که نسبت به رقم واردات در سال ۱۳۹۷، رشدی ۲/۶ درصدی داشت. سازمان توسعه تجارت ایران رقم کل واردات در سال ۱۳۹۷ را ۴۲/۶ میلیارد دلار گزارش کرده بود.البته این اعداد و ارقام مقدماتی است و احتمالا در آینده با نهایی شدن گزارش‌ها، تغییراتی اندک را شاهد خواهد بود. در عین حال، باید توجه داشت که کسری تراز تجاری ایران با احتساب قاچاق کالا و واردات غیرقانونی از مسیرهای گوناگون، باید بیش از این رقم ارزیابی شود.در عین حال، با کسر میعانات گازی و دیگر فرآورده‌ها و محصولات پایه نفت، تراز تجارت غیرنفتی ایران بسیار بیش از رقم فعلی کسری خواهد داشت.بررسی آمارهای واردات و صادرات در یک دهه گذشته نشان می‌دهد که در صورت برقرار بودن شرایط عادی برای اقتصاد ایران، حجم تجارت خارجی می‌بایست رقمی به‌مراتب بیش از ۸۵ میلیارد دلار اعلام‌شده برای پارسال باشد.
در سالهای ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳، که دوره کوتاه‌مدت پسابرجام و تغییرهای ایجاد‌شده در پی امضای آن توافقنامه را به تصویر می‌کشد و با برداشته شدن بخشی از تحریم‌ها علیه اقتصاد کشور همراه بود، حجم تجارت خارجی ایران بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار بوده است.صنایع فلزی و صنعت پتروشیمی دو بخش مهم اقتصاد بودند که در سال ۱۳۹۸ هدف تحریم‌ها قرار گرفتند تا دقیقا همین عدد ۴۱/۳ میلیارد دلاری صادرات غیرنفتی ایران کوچک‌تر شود.
گزارش گمرک چین از میزان واردات کالا از ایران در دو ماه نخست سال جاری میلادی و مقایسه آن با دوره مشابه در سال گذشته میلادی نشان از کاهش ۵۰ درصدی واردات چین از ایران در این بازه زمانی دارد. رقم واردات چین از ایران در دو ماه نخست سال جاری میلادی بالغ بر ۱/۵ میلیارد دلار بود.البته بر اساس این گزارش، صادرات چین به ایران در دو ماهه ابتدایی سال ۲۰۲۰، در مقایسه با دوره مشابه در سال گذشته، ۲۱ درصد افزایش داشته و بالغ بر ۱/۴ میلیارد دلار بوده است. در عین حال، تعلیق و اختلال در صادرات کالاها و محصولات ایرانی به کشورهای همسایه و بلاتکلیفی و بسته شدن مرزهای مشترک و مشتریان عمده در کشورهای همجوار، که در هفته‌های اخیر، تاثیر کرونا بر آن را شاهد بودیم، می‌تواند بر رقم کلی صادرات غیرنفتی ایران اثرگذار باشد.
با این حساب، هیچ بعید نیست اگر در روابط بین‌الملل و تحریم‌های آمریکا گشایش خاصی برای اقتصاد کشور ایجاد نشود، حال و روز تجارت خارجی در پایان سال ۱۳۹۹، از آنچه پارسال تجربه شد هم وخیم‌تر باشد. دبررسی تاریخی تغییرهای میانگین قیمت هر تن کالای صادراتی و وارداتی ایران در یک دهه گذشته نشان می‌دهد که صادرات ایران در این بازه زمانی از صادرات سنتی مواد خام و نیمه‌خام با ارزش افزوده اندک، فراتر نرفته است. در این ۱۰ سال، کانال نوسان میانگین قیمت هر تن کالای صادراتی از کف ۳۱۰ دلار و سقف ۴۷۰ دلار گذر نکرده است. حال آنکه متوسط قیمت هر تن کالای وارداتی به ایران در محدوده ۱۱۸۰ دلار تا ۱۴۰۲ دلار در نوسان بوده است که می‌تواند نشانه‌ای باشد از تفاوت ماهیت و کیفیت بین کالاهای وارداتی به ایران با آنچه از ایران صادر میشود. بر اساس قانون برنامه ششم توسعه، حجم تجارت خارجی ایران در سال ۱۴۰۰باید بالغ بر ۲۶۵ میلیارد دلار باشد، یعنی برای تحقق پیش‌بینی‌های این برنامه در بخش تجارت خارجی، حجم تجارت خارجی ایران ظرف امسال و سال آینده باید با جهشی معجزه‌گونه، رشدی ۲۱۱ درصدی داشته باشد که بعید و نشدنی به نظر می‌آید.
آثار مخرب کاهش فعالیت های تجاری
مرتضی افقه، اقتصاددان
تجارت خارجی ایران با کشورهای دیگر به دنبال شیوع بیماری کرونا کاهش و یا متوقف شده است. بسیاری از کشورهای جهان که با ایران مراودات تجاری داشته اند به همین دلیل دیگر شرایط ادامه صادرات و واردات را ندارند و درآمدهای تجاری ایران به همین دلیل کاهش بسیاری داشته و در ادامه نیز شاهد رشد بیشتر این کسری ها خواهیم بود. کسری تراز تجاری کشور به دلیل ارتباط مستقیم با رشد اقتصادی می تواند تاثیر بسیاری بر آینده اقتصادی ایران داشته باشد و تهدیدی جدی برای آینده خواهد بود.
کم شدن سفرهای داخلی و آثار آن بر اقتصاد حمل و نقل، افزایش تقاضا برای خرید برخی از کالاها، بسته شدن مرزها و کاهش فعالیت تجار و کم شدن صادرات محصولات از آثار مخرب شیوع کرونا در ایران است که بر بخش‌های مختلف اقتصاد کشور اثرگذار است. اما در این بین بسته شدن مرزها و کاهش فعالیت تجار ضربه بسیار بدی به اقتصاد کشور وارد خواهد کرد و کسری تراز تجاری را رقم می زند. متاسفانه با توجه به اینکه در سال گذشته نیز ایران با کسری تراز تجاری روبرو بوده این عوامل تهدیدی بسیار جدی برای رقم زدن کسری بزرگتری خواهند بود. متاسفانه شیوع بیماری کرونا در ایران آن هم در شرایطی که آمادگی لازم برای مقابله با آن در کشور وجود نداشت، بدون تردید ضربه مهلکی به اقتصاد در حال آسیب فعلی کشور وارد می‌کند.
اما از طرفی دیگر گران شدن نرخ ارز باعث شده محصولات صادراتی داخلی گران شود. این بدان معناست که بسیاری از همین محصولات صادراتی ما هم خودشان وابسته به نرخ ارز هستند و با گران شدن نرخ ارز محصولات صادراتی‌مان گران شده‌اند بنابراین مزیت نسبی خود را نسبت به گذشته از دست داده‌اند و تقاضا برای خرید محصولات داخلی کاسته شده است. پس به‌رغم آنکه واردات ما در خوش‌بینانه‌ترین نگاه، ثابت بوده است، صادرات غیرنفتی به دلایلی که ذکر شد کاهش پیدا کرده و این امر منجر به منفی شدن تراز تجاری ایران در این مدت شده است.
