آثار متضاد کرونا بر اقتصاد ایران

مجید شاکری، کارشناس اقتصادی
واقعیتی که در مورد بازار ارز وجود دارد، این است که این بازار از چند مسیر تحت تاثیر وقایع مختلفی است. ما طی دو هفته گذشته شاهد اختلاف در عرضه و تقاضای ارز در نیما بودیم که این اختلاف به حدود ۴ میلیارد درهم می رسید. علت اصلی این اختلاف، کند شدن کسب و کار چند صراف اصلی به دلایل متعددی بود که بخشی به خود آنها و بخش دیگری به کاهش سرعت گردش اقتصاد چین به دلیل موضوع کرونا برمی گشت که آزادسازی دارایی ها و بستانکاری های ایرانی ها به چین را سخت می کرد. با حل شدن بخشی از آن مشکلات و همچنین با کاهش همه گیری کرونا، رسیدن به اول مارس و راه افتادن برخی از شرکت هایی که در ماه اول سال چینی کارشان را تعطیل کرده بودند این مشکل تا حد زیادی حل شد. چهارشنبه هفته قبل تقریبا به این نتیجه رسیدیم که حل شده و از روز یکشنبه هم تا حدی این بحث مطرح است که تادیه تعهدات آنها آغاز شده است. موضوع کرونا بر داخل ایران و بر حوزه ارز دو اثر متضاد دارد. اول اینکه ما یک دوره رکود نسبی خواهیم داشت از این بابت که میزان تقاضای ارز به دلیل کرونا کاهش می یابد. موضوع دوم این است که اگر بر صادرات ما به کشورهای همسایه تاثیر بگذارد، به طور خاص افغانستان و عراق. بنابراین اثر منفی بر نرخ ارز خواهد داشت. هرچند که خبرها حاکی است که مرزهای ایران با این کشورها باز است و جریان انتقال کالاهای صادراتی (حتی اگر وقفه ای داشته) بعد از وقفه ای کوتاه برقرار شده است. اینها مجموع اتفاقاتی است که کرونا در اقتصاد ایران می تواند ایجاد کند. موضوع دیگر این است که با توجه به افزایش تقاضای برخی از کالاهای خاص به دلیل نگرانی از کرونا ممکن است ما شاهد افزایش تورم گروه های خوراکی و آشامیدنی در اسفند ماه باشیم که با توجه به سهم این گروه از سبد مصرفی دهک های پایین تر احتمالا تورم کالاهای آنها هم افزایش یافته است. احتمالا ما چنین چیزی را در اعداد آینده درباره ماه اسفند خواهیم داشت. نکته مهم این است که ما نباید افزایش قیمت کالاهای خاص مثلا لیموترش و ماسک را لزوما به معنی افزایش سطح عمومی قیمت ها به همین شدت بیینیم چون هم زمان برخی کالاهای سرمایه ای مانند خودرو (کالای سرمایه ای- مصرفی) کاهش قیمت دارد. به همین دلیل معلوم نیست که لزوما این افزایش تورم کالاهای خوراکی و آشامیدنی اتساع و گسترش و شیوع به بقیه دسته کالاها هم پیدا کند و ما شاهد افزایش غیرعادی در تورم اسفندماه باشیم. مجموعا آثار کرونا بر اقتصاد ایران آثار متضاد از جنبه های مختلف و از ترکیبات مختلف است. واقعیت این است که موضوع کرونا برای ما پر از فرصت های اقتصادی دیگر است. این حقیقت که به لحاظ زمان شیوع ما جلوتر از کشورهای همسایه مان قرار گرفته ایم و احتمالا بعد از خروج ما از پیک، آنها وارد پیک خواهند شد و ما احتمالا بخشی از سرمایه گذاری که به صورت فوری و فوتی درباره کرونا می کنیم می توانیم بعد از خروج از پیک، برای صادرات خدمات سلامت استفاده کنیم از این بابت نیز می تواند خبر خوبی باشد. البته اگر اساسا برنامه ای در این راستا وجود داشته باشد. یکی از اشکالات جنس برنامه ریزی ایرانی، طی سال های اخیر مع الاسف این بوده که بیشتر شوک زده و شگفت زده شده اگر برنامه ای داشته باشد. هرچند که حداقل در مورد کرونا بعد از دو هفته ابتدایی می توانیم بگوییم که سیاست گذار توانسته اعتمادبه نفسش را به دست بیاورد. اما امیدواریم که در حوزه اقتصادی که مرتبط با تحولات کرونا نیز هست، وارد یک فاز برنامه ریزی فعال شود.