کشاورزان ایران همچنان بی نصیب از سود طلای سرخ

شایلی قرایی

به گزارش کسب و کار نیوز در حال حاضر انحصار فروش و سودآوری این محصول در اختیار کشورهای دیگری از جمله اسپانیا است و جالب تر اینکه دنیا هم زعفران ایران را به نام ایران نمی شناسد و نهایت اینکه سهم زعفران کاران ایرانی از این طلای سرخ گمنامی و ارزانی است. نزدیک به ۹۰ درصد زعفران دنیا در ایران تولید می‌شود و تولید این محصول در کشورمان سابقه طولانی دارد اما در دنیا زعفران ایران را با برندهای تجاری اسپانیا می‌شناسند و زعفران از ایران به‌صورت فله یا بسته‌های غیرتجاری و مصارف خرده‌فروشی به‌صورت قانونی و غیرقانونی و چمدانی از کشور خارج می‌شود. سازمان تعاون روستایی با هدف حمایت از تولید، زعفران کشاورزان را به‌قیمت بالاتر و شاید در برخی از موارد تا یک میلیون تومان بیشتر از نرخ بازار داخلی خریداری می‌کند اما اختلاف‌ زیادی با قیمت‌های جهانی دارد و این سازمان نتوانسته است کشاورزان و تولید کنندگان را برای حضور در بازارهای جهانی توانمند کند.
افغانستان نیز از جمله کشورهایی است که کشت زعفران را برای توسعه اقتصادی انتخاب کرده است. صنعت زعفران افغانستان مستقیماً با ارائه فرصت‌های شغلی و به‌طور غیرمستقیم برای مقابله با موضوعاتی نظیر مشکل کاشت مواد مخدر به اقتصاد کشور کمک کرده است. اغلب کارگران صنعت زعفران را بانوانی تشکیل می‌دهند که فرصت‌های شغلی زیادی در اختیار ندارند، آن‌ها در مراحل مختلف از برداشت این گل‌های ظریف تا بسته‌بندی محصول نهایی مشارکت می‌کنند.این صنعت همچنین با جایگزینی کشت کوکنار به کاهش مشکل مواد مخدر در افغانستان کمک می‌کند چرا که زعفران افغانستان طرفداران زیادی دارد و به کشورهای فرانسه، ترکیه، هند و امریکا صادر می‌شود.
اما در ایران طرح هایی که اجرا می شود هیچ گونه سنخیتی با صنعت مهم و باارزش عفران ندارد و در این عرصه باید به صورت عملیاتی فعالیت کرد تا از خام فروشی جلوگیری شود که تحقق این مهم در گرو بازاریابی و برندسازی است. درحالی میانگین نرخ صادرات زعفران ایران در سال گذشته ۱۶میلیون و ۲۵۰هزار تومان بوده و این محصول ۷ تا ۱۰ میلیون تومان از کشاورزان خریداری شده است که نرخ این محصول در بازارهای جهانی تا ۲۶۰ میلیون تومان نیز به فروش می‌رسد.
بر اساس این رقم صادرات و ارزآوری صورت‌گرفته، میانگین صادرات هر کیلوگرم زعفران ایرانی ۱۶ میلیون و ۲۵۰ هزار تومان (محاسبه با دلار ۱۳ هزار تومانی) بوده است که شامل صادرات به‌صورت فله و بسته‌بندی‌های کوچک می‌شود؛ عدد به‌دست‌آمده ۱۶ میلیون تومانی صادرات هر کیلوگرم زعفران نشان می‌دهد که عمده صادرات این محصول به‌صورت فله و با قیمت‌های پایینی بوده است. این در حالی است که زعفران در ایران حداکثر کیلویی ۱۰٫۵ میلیون تومان از کشاورزان خریداری و به‌قیمت‌هایی حدود ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ دلار یا ۱۳ تا ۲۰ میلیون تومان به‌صورت فله‌ای به فروش می‌رسد. زعفران ایرانی حتی در سایت‌های خرید اینترنتی بین‌المللی مانند علی‌بابا، آمازون و ایبی نیز به‌صورت فله با قیمت‌های پایینی به فروش می‌رسد، این در حالی است که همان زعفران بعد از برندسازی توسط دیگر کشورها با قیمت‌های بسیار بالای چند ده میلیون تومانی و حتی چند صد میلیون تومانی به فروش می‌رسد.
زعفران ایرانی با بسته‌بندی و برند دیگر کشورها مانند اسپانیا شناخته شده و به‌قیمت حداقل کیلویی ۹۰ میلیون تومان و در مواردی این محصول تا کیلویی ۲۶۵ میلیون تومان قیمت‌گذاری شده و به‌عنوان کالایی لوکس به فروش می‌رسد. به‌طور مثال در سایت ebay آمریکا هر بسته یک‌گرمی زعفران یک برند با توجه به درجه کیفی آن ۱۵ تا ۲۰ دلار یا ۱۹۵ هزار تومان تا ۲۶۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شده که قیمت هر کیلوگرم از این محصول ۱۹۵ میلیون تومان تا ۲۶۰ میلیون تومان می‌شود. در همین سایت، قیمت زعفران کشمیری (منطقه مورد مناقشه میان هند و پاکستان) یک‌گرمی ۱۱ دلار یا ۱۴۳ هزار تومان قیمت‌گذاری شده است که قیمت هر کیلوگرم از این محصول ۱۴۳ میلیون تومان می‌شود. برند دیگری در این سایت، یک گرم زعفران را ۹ دلار یا ۱۱۷ هزار تومان قیمت گذاشته است که قیمت هر کیلوگرم از این محصول ۱۱۷ میلیون تومان می‌شود.

سهم کشاورز ایرانی از صادرات زعفران یک دوازدهم قیمت است
محسن احتشام، رئیس اتاق بازرگانی بیرجند
در تولید و برداشت زعفران و عرضه آن به بازارهای داخلی و خارجی کمترین درآمدی که وجود دارد برای کشاورز است که اصلی ترین کار ممکن را در این حوزه برعهده دارد. زعفران در بازارهای جهانی مشتریان زیادی دارد اما از کشاورز به کمترین قیمت ممکن خریداری می شود. محصولی که در بازارهای نوظهور تا کیلویی ۱۲۰میلیون تومان به دست مصرف کننده می رسد که کیلویی ده میلیون تومان از کشاورز خریداری می شود و این یعنی یک دوازدهم قیمت که بسیار غیرمنصفانه است.
در بازارهای نوظهور نیز زعفران ایرانی با برند دیگر کشورها و بسته بندی های متفاوت عرضه می شود که موجب فراموشی نام ایران در این زمینه شده است. کشاورز ایرانی امروز مانند سال های گذشته دیگر انحصار تولید زعفران را ندارد. در حال حاضر ایران سالانه ۵۰ هزار تن زعفران به اسپانیا صادر می کند که همین زعفران با برند دیگری در بازارهای جهانی عرضه می شود و نام زعفران با نام این کشور در سطح جهان همراه است. تجار ایرانی ۱۰۰سال از اسپانیا عقبند و برای جبران این عقب ماندگی نیازمند ورود بخش خصوصی و مشارکت در رفع مشکلات و اصلاح بسته بندی زعفران داریم. از طرفی دیگر افغانستان با واردات دانش و تکنولوژی تولید این محصول گوی رقابت را از ایران ربوده است. اقتصاد افغانستان با زراعت زعفران و کشت این محصول باارزش توسعه یافته و با دانش وارداتی توانسته خود را در بازارهای جهانی مطرح کند. صنعت پررونق زعفران در افغانستان امید برای بهبود اقتصاد کشور را که چند دهه با مشکلات طولانی مواجه بوده، افزایش داده است.