غفلت از کم آبی پشت نقاب بارش های سیلابی

به گزارش کسب و کار نیوز به نقل از ایرنا, برجسته سازی اخبار مربوط به جاری شدن سیل در استان های گلستان، لرستان، خوزستان و دیگر مناطق کشورمان و نیز ذخیره مناسب سدهای کشور در سال جاری باعث این تصویریسازی نادرست شده که انگار دیگر ۲۰ سال خشکسالی حاکم بر مناطق مختلف ایران زمین پایان یافته است؛ تصور نادرستی که در صورت غفلت می تواند تبعات دو دهه ای خشکسالی را در کشور بیشتر کند.
اما واقعیت این است که خشکسالی در یک سال اتفاق نمی افتد که با بارندگی خوب یک سالی آبی نیز از میان برود؛ خشکسالی، پدیده ای میان مدت و درازمدت است و برای عبور از آن نیز باید نگاهی متناسب داشت و مردم را به مشارکت در اطلاع درست از خشکسالی از طریق ارایه اطلاعات و آمار از منابع رسمی و مسوول فراخواند؛ به عبارت دیگر باید شرایطی فراهم کرد که افکار عمومی در موضوع خشکسالی و کم آبی، متاثر از مطالب غیرعلمی و غیررسمی منتشر شده در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی دچار توهم رفع مشکل خشکسالی و کم آبی نشوند.
در این میان آذربایجان شرقی نیز همچون دیگر مناطق کشورمان به مدت طولانی دچار خشکسالی و کم بارشی بوده که نمود عینی آن خشکی تا دم نابودی دریچه ارومیه است که حجم آب آن در سال های پرآبی به ۳۶ میلیارد مترمکعب نیز می رسید و در این موقع از سال در اثر بارش های خوب اواخر پارسال و اوایل سال جاری، تنها ۵ میلیارد مترمکعب آب دارد.
به اعتقاد کارشناسان زمانی که کشوری چندین سال در دوره خشکسالی قرار گرفته باشد، باید چند سال نیز بارش‌های مناسب و دوره ترسالی را طی کند تا بتواند با مدیریت مناسب منابع آب، خود را از بحران کم آبی و خشکسالی برهاند، بر این اساس ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست.
مدیر کل اداره هواشناسی آذربایجان شرقی با بیان اینکه بارش‌های سیلابی و رگباری نمی‌تواند مبنای سپری شدن دوره کم آبی یا خشکسالی هیچ کشوری باشد، گفت: بارش‌های رگباری برای پر شدن سدها و ذخیره شدن آب مفید است اما در خصوص بحران آب تأثیر زیادی ندارد.
علی دولتی مهر ادامه داد: شاهد این مدعا این است که با وجود بارش ۳۴۷ میلی متری در آذربایجان شرقی، در شمال استان احتمال تنش آبی وجود دارد؛ یعنی اینکه با وجود بارش‌های مناسب و بالاتر از نرمال در این خطه، در شهرستان‌های اهر ۱۸ درصد، خداآفرین ۲۷ درصد، کلیبر ۳۰ درصد کاهش بارندگی داشتیم و شهرستان هریس نیز تقریباً بدون تغییر بوده است.
وی گفت: متوسط بارش آذربایجان شرقی نسبت به سال گذشته ۳ درصد و در مقایسه با دوره آماری یا بلند مدت (۲۶۴ میلی متر) ۳۲ درصد افزایش دارد، اما باید حداقل ۳ سال ترسالی در تمام نقاط وجود داشته باشد تا بتوانیم بگوئیم دوره خشکسالی یا بحران آب طی شده، ضمن اینکه در این مقطع مدیریت منابع آب در برنامه ریزی ها بسیار مهم است.
دولتی مهر با اشاره به وضع آبی استان، گفت: ۴۰ درصد آذربایجان شرقی کوهستانی است اما به ویژه در فصول سردسالی، بارش‌های منجمد کم بود، به طوری که از ذوب تدریجی برف و یخ آب مورد نیاز منابع زیرزمینی تأمین نشده است.
وی ادامه داد: بیشترین بارندگی آذربایجان شرقی در بهار اتفاق می‌افتد و بارندگی‌ها در سال جاری در حد نرمال پیش بینی می‌شود.
مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: در ۲ سال گذشته با تنش خشکی در کشاورزی استان مواجه نبوده‌ایم، اما چون در حدود ۲ ماه گذشته بارش‌ها مناسب نبود، در ادامه سال تنش احتمالی وجود دارد.
نادر زارع تالی با بیان اینکه در سال ۱۳۹۶ با کمبود آب مواجه بودیم، ادامه داد: وضع تولیدات کشاورزی استان نیز در سال گذشته و امسال با بارش‌های اخیر مناسب بوده به طوری که مثلاً در سال ۱۳۹۶، ۱۴۹ تن گندم تضمینی در آذربایجان شرقی خریداری شد که این مقدار پارسال به بیش از ۵۷۷ هزار تن و امسال نیز بر اساس پیش بینی‌ها به ۶۴۰ هزار تن می‌رسد.
وی نیاز آب زراعی استان را ۲ میلیون و ۱۴۸ هزار مترمکعب اعلام کرد و افزود: از این مقدار ۴۱۵ میلیون مترمکعب در کاشت گندم استفاده می‌شود، اما برای تثبیت شرایط، نیاز آبی باید تأمین شود؛ البته سهم آب استان بر اساس برنامه آب منطقه‌ای مشخص می‌شود که امسال بر اساس این برنامه اعلام شده باید ۲۸.۶۷ درصد مصرف آب کشاورزی آذربایجان شرقی کاهش یابد.
زارع تالی همچنین گفت: برای کاهش مصرف آب زمین‌های زراعی آب بر مثل سیب زمینی و پیاز، صدها هکتار کاهش یافته و سطح زیر کشت محصولات کم آب بر مثل کلزا، گندم، جو، گل محمدی و زعفران در آذربایجان شرقی توسعه یافته است؛ به هر حال امسال در مجموع وضع تولید محصولات کشاورزی استان را خوب پیش بینی می‌کنیم.
مدیر بهره برداری تأسیسات آبی و برقابی آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی نیز به ایرنا گفت: آب‌های سطحی و مخازن سدهای آذربایجان شرقی با بارش‌های اخیر وضع مناسبی دارند، ولی این دلیل نمی شود بگوییم با این بارش‌ها وارد دوره ترسالی شده‌ایم و به طور قطع نمی‌توان با یکسال بازندگی چنین چیزی را اعلام کرد.
امیر محمدی اظهار کرد: برای بازگشت به وضعیت نرمال ذخایر آبی کشور، باید چند سال متوالی بارندگی‌های خوب داشته باشیم تا کمبود ذخایر آب‌های زیرزمینی جبران شود و تا آن زمان و بهبود ذخایر فاصله بسیار داریم.
وی یادآوری کرد: متأسفانه بیشتر دشت‌های آذربایجان شرقی با افت تراز آبی روبرو هستند و بارندگی‌های اخیر در ترمیم ذخایر آب‌های زیرزمینی تأثیر اندکی داشته است؛ پس استفاده بهینه از منابع آب‌های باارزش و راهبردی زیرزمینی و کنترل اضافه برداشت‌ها و سو استفاده‌ها همچنان مورد تاکید کارشناسان صنعت آب می‌باشد اما به هر حال ذخایر آبی سدها وضع مناسبی پیدا کرده که در نوبه خود مهم است.
محمدی همچنین با بیان اینکه مجموع ذخایر آبی سدهای مهم استان ۴۳۱ میلیون مترمکعب می‌باشد، گفت: ۷۲ درصد حجم متوسط مخازن ۱۴۶ سد موجود این استان پر است.
وی اظهار کرد: این مقدار در روز مشابه سال گذشته ۳۷۵ میلیون مترمکعب بوده که ۱۵ درصد افزایش یافته است.
وی افزود: کل حجم آب ورودی به سدهای مهم آذربایجان شرقی از اول سال آبی (اول مهر سال ۹۷) تا کنون (۱۳۹۸.۴.۴) ۶۵۱ میلیون مترمکعب بوده که نسبت به روز مشابه سال گذشته ۷۶ درصد افزایش داشته و این رقم سال آبی گذشته ۳۹۶ میلیون مترمکعب بوده است.
محمدی ادامه داد: سدهای علویان، سهند، نهند و ستارخان، آب شرب شهرستان‌های مراغه، هشترود، تبریز و اهر را تأمین می‌کنند که به خاطر شرایط مناسب مخازن سدها، امسال نگرانی در تأمین آب شرب وجود نداریم، اما استفاده درست از آب، رعایت الگوی مصرف و پیشگیری از هدر رفت آب همچنان مورد تاکید است، زیرا امکان کاهش روان آب‌ها و بارش‌ها در سال آبی آینده وجود دارد.
وی همچنین گفت: در بین سدهای آذربایجان شرقی سد زنوز با ۲.۷۲ برابر (۲۷۲ درصد) افزایش ورودی نسبت به سال قبل بالاترین رتبه و سد آیدوغموش شهرستان میانه با ۵۴ درصد حجم ورودی پایین‌ترین رتبه را در سطح استان به خود اختصاص داده است.
کل مصارف آبی آذربایجان شرقی اعم از خانگی، کشاورزی و صنعتی ۲ میلیارد و ۸۵۰ میلیون مترمکعب است.
آذربایجان شرقی با بیش از ۳.۹ میلیون نفر جمعیت دارای ۲۱ شهرستان، ۲ هزار و ۷۲۹ روستا و یک میلیون و ۲۲۲ هزار هکتار اراضی کشاورزی و باغی است.