خاتم سازی شیراز در مسیر تثبیت اعتبار جهانی

به گزارش کسب و کار نیوز به نقل از ایرنا,  نام خاتم و شیراز از دیرباز با هم گره خورده و خاتم سازی از پیشه های اصیل مردمان این شهر به شمار می رود که قدیمی ترین نمونه این هنر در شیراز متعلق به منبر مسجد جامع عتیق است که قدمت آن به هزار سال پیش باز می گردد.
هرچند که هنر خاتم سازی به بعضی استان های دیگر کشور نیز راه یافته اما ریشه آن در شیراز است و هنوز سبک و سیاق خاتم شیراز به لحاظ زیبایی، جلوه های بصری و ارزش گذاری با فاصله بسیار در جایگاه نخست قرار دارد.
کیفیت خاتم شیراز در دنیا حرف اول را می زند اما در سال های اخیر بعضی شهرهای دیگر کشور این هنر را به دیار خود برده اند و حتی گوی سبقت را به لحاظ کمیت از شیراز ربوده اند.
به گفته یکی از استادکاران خاتم ساز شیرازی اگر گذرتان به سرای مشیر و محل فروش صنایع دستی شیراز افتاد مشاهده خواهید کرد که بیش از ۹۰ درصد خاتم های موجود در این بازار متعلق به اجناس بی کیفیت ساخته شده در یکی از شهرهای دیگر کشور است.
به گفته کارشناسان امر با ثبت نشان جغرافیایی خاتم شیراز در سازمان بین المللی مالکیت فکری وایپو ضمن هویت بخشی به محصولات تولید شده، می توان از آثار حمایتی ثبت این حقوق در توسعه تجاری بازارهای داخلی و بین المللی نیز بهره مند شد و رونق اقتصادی حاصل از ساخت خاتم را در سرزمین مادری به نظاره نشست.
ظرافت، خلاقیت،استفاده از لایه برنجی و سریشم، طراحی خاص و تنوع طرح از جمله ویژگی های خاتم شیراز است که آن را از نمونه های مشابه متمایز کرده تا جایی که بسیاری آن را پیشانی صنایع دستی استان فارس می دانند.
نشان‌ جغرافیایی نشانه‌ای است که کالایی را به منطقه، قلمرو یا ناحیه‌ای خاص منسوب می‌کند، البته به شرطی که کیفیت و مرغوبیت آن کالا ناشی از آن محیط و منطقه جغرافیایی باشد.
** پرونده نشان جغرافیایی خاتم شیراز

معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری کشور در سفر خود به شیراز اعلام کرد که پرونده نشان جغرافیایی خاتم شیراز در سازمان مالکیت فکری و معنوی وایپو در حال بررسی است.
پویا محمودیان اظهار امیدواری کرد که در سال ۹۸، شاهد کسب این نشان جغرافیایی با هدف حفظ صیانت از هنرخاتم که خاستگاه آن در شهر شیراز است باشیم.
وی گفت: پس از کسب این نشان جفرافیایی، هر کسی که از خاتم شیراز کپی برداری کند با تعقیب و واخواهی بین المللی مواجه خواهد شد.

**عاملی برای رونق خاتم در سرزمین مادری

خاتم ساز شیرازی ثبت نشان جغرافیایی خاتم شیراز در سازمان مالکیت فکری و معنوی وایپو را اقدام بسیار ارزشمندی دانست که باعث رونق بخشی این هنر اصیل در سرزمین مادری خواهد شد.
همایون بهزادی با تاکید بر اینکه لازم است در کنار ثبت خاتم شیراز در وایپو اقدامات حمایتی دیگری نیز از این هنر اصیل انجام شود افزود: در حال حاضر حمایت چندانی از خاتم سازی و همچنین سایر رشته های صنایع دستی نمی شود.

** خاتم بی رمق

وی ادامه داد: صنایع دستی به حال خود رها شده و خاتم سازی در شیراز دیگر رمقی ندارد و میزان دست ساخته های خاتم در این شهر در سالهای اخیر بسیار کاهش داشته است.
بهزادی اضافه کرد: در بازدید از سرای مشیر که مرکز صنایع دستی شیراز هست مشاهده می کنید که ۹۵ درصد خاتم های در معرض فروش قرار گرفته در این محل ساخته شیراز نیست.

**شاگردی که از استاد پیشی گرفت

بهزادی خاتم شیراز را از تمام نمونه های موجود در بازار با کیفیت تر دانست و اظهار داشت: از زمان پهلوی اول با مهاجرت حاج خلیل گلریز خاتمی به اصفهان ساخت خاتم در اصفهان با آموزش های او رفته رفته رونق گرفت تا جایی که اکنون اغلب خاتم کشور در این شهر تولید می شود.
وی خاتم سازی در شیراز را رو به افول توصیف کرد و گفت: زادگاه این هنر شیراز است و قطعا خاتمی که در شیراز با روش اصولی تولید شود از تمام نمونه های مشابه که در شهرهای دیگر ساخته می شود با ارزش تر است.
این استاد خاتم ساز شیرازی عنوان کرد: درحال حاضر اغلب کسانی که خود را خاتم ساز می دانند با روش های غیر حرفه ای نظیر استفاده از کاغذ الگو اقدام به ساخت خاتم می کنند که این کار خیانت به مشتری است و کیفیت کار را نیز به شدت کاهش خواهد داد.

** پایداری استادکاران با عشق به خاتم

او اظهار داشت: تعداد استادکاران حرفه ای خاتم سازی در شیراز روز به روز در حال کاهش است و اغلب این افراد نظیر استاد جلال غلامی که هنوز در شیراز در حال فعالیت هستند و تعداد آنها از انگشتان دو دست فراتر نمی رود نیز اغلب در خانه و بصورت دلی و از روی عشق هنوز این کار را ادامه می دهند و چراغ خاتم شیراز را روشن نگه داشته‌اند.
بهزادی ثبت نشان جغرافیایی خاتم شیراز در سازمان مالکیت فکری و معنوی وایپو را اقدامی دانست که می تواند باعث دمیدن خونی تازه در رگ های خاتم شیراز شود.
او گفت: در گذشته کارگاه هایی در شیراز وجود داشت که مصالح مورد نیاز ساخت خاتم را فراهم می کردند اما اکنون تنها یک کارگاه وجود دارد که مقدار جزئی از مواد اولیه را در این شهر عرضه می کند.

** گرانی و ضربه گران بر خاتم

وی بیشترین فلزی را که در خاتم سازی مورد استفاده قرار می گیرد، فلز برنج عنوان کرد و افزود:مثلث های برنجی که در ساخت خاتم مورد استفاده قرار می گیرد به شدت در ماه های اخیر افزایش قیمت داشته و حدود سه برابر گران تر شده است.
این استاد خاتم ساز اظهار داشت: نوسانات اقتصادی به شدت بر بازار صنایع دستی تاثیر منفی گذاشته بگونه ای که کالای صنایع دستی از اقلام ضروری مورد نیاز خانواده ها نیست و زمانی که مردم دغدغه خرید مایحتاج معیشتی خود را دارند نمی توانند صنایع دستی و خاتم خریداری کنند و به این دلیل گرانی و نوسانات اقتصادی،به این بازار زیان وارد می کند.

** خاتم متعلق به شیراز است و جهانی می شود

مدیر عامل اتحادیه شرکت های تعاونی صنایع دستی استان فارس نیز گفت: ثبت شیراز بعنوان شهر جهانی خاتم موضوعی است که به جد در دستور کار قرار گرفته است.
حسین همتی با بیان اینکه ثبت نشان جغرافیایی خاتم شیراز در سازمان مالکیت فکری و معنوی وایپو قطعا اهمیت ویژه ای دارد، افزود: خاتم شیراز اکنون در سطح دنیا شناخته شده است اما اگر این موضوع سندیت نیز پیدا کند عواید معنوی و مادی آن نیز نصیب اهالی این استان خواهد شد.
او ادامه داد: در حال حاضر استانهایی مانند یزد و اصفهان در حوزه خاتم سازی فعالیت می کنند اما اصالت این هنر متعلق به شیراز است و این موضوع باید سندیت نیز پیدا کند.
وی عنوان کرد: هنرهایی که بومی یک منطقه هستند با ثبت نشان جغرافیایی آن می توانند این هنر را به نام آن منطقه ثبت کنند تا دیگران در سایر نقاط دنیا نتوانند مدعی آن شوند و نمونه مشابه آن را عرضه کنند.
همتی از دیگر مزایای ثبت نشان جغرافیایی به رونق تجاری این آثار اشاره و اضافه کرد: با ثبت این حقوق ضمن هویت بخشی به محصولات تولید شده،می توان از آثار حمایتی ثبت این حقوق در رونق تجاری بازارهای داخلی و بین المللی بهره مند شد.
مدیرعامل اتحادیه شرکت های تعاونی صنایع دستی استان فارس گفت: حدود ۵۰ کارگاه خاتم سازی در استان فارس فعال است و در مجموع این اتحادیه در رشته های مختلف صنایع دستی حدود هزار و ۴۰۰ عضو دارد و ۷۰ شرکت تعاونی نیز در زیر مجموعه این اتحادیه در استان فعالیت می کنند.

** ثبت جهانی عامل تحول در صنایع دستی شیراز

مدیرعامل اتحادیه شرکت های تعاونی صنایع دستی فارس ادامه داد: ثبت شیراز بعنوان سومین شهر صنایع دستی جهان نیز پرونده دیگری است که از سوی سازمان میراث فرهنگی در حال پیگیری است و این موضوع نیز ظرفیتی عظیم است که می تواند صنایع دستی استان فارس و شیراز را متحول کند و در شرایط تحریمی که در حال حاضر بر کشور حاکم شده نیز به ارز آوری آسان کمک شایانی خواهد کرد.
همتی افزود: از زمان ثبت جهانی منبت آباده این شهر به برندی در دنیا در این حوزه تبدیل شد و قطعا گردشگران متعددی از سراسر دنیا به این شهر سفر و از صنایع دستی این شهر خریداری می کنند.
وی بیان کرد: اگر شیراز نیز ثبت جهانی صنایع دستی شود گردشگران خارجی با این ذهنیت وارد ایران خواهند شد که بخشی از خرید خود را در این شهر نیز انجام دهند.
همتی با تاکید بر اینکه شیراز باید در عمل ثابت کند که شهر جهانی صنایع دستی زیبنده نام این شهر است ،افزود: شهر جهانی خاتم به نام اتحادیه صنایع دستی استان فارس ثبت خواهد شد و این اتحادیه چون برندی حقوقی است می تواند در کنار همه دستگاه های متولی کمک شایانی به بهبود و رونق صنایع دستی این استان کند.

** مس وجود

در حالی که اکنون روال ثبت جهانی خاتم شیراز و سومین شهر جهانی صنایع دستی برای این شهر در حال طی شدن است اما خاتم سازان می گویند: اکنون با کمبود مواد اولیه ای مانند مس و چسب چوب روبه رو هستیم.
این سخنان در حالی بیان شد که ایران یکی از بزرگترین ذخایر مس جهان را در اختیار دارد و فارس در مجاورت استان کرمان واقع شده که یکی از بزرگترین و با کیفیت ترین معادن مس جهان در این استان قرار دارد.
مدیرعامل اتحادیه شرکت های تعاونی صنایع دستی فارس گفت: شاید یکی از دلایل کمبود مس در کشور صادرات بیش از حد این فلز باشد که اکنون باعث شده نیاز داخلی برای این محصول با مشکل مواجه شود.
همتی افزود: معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور اخیرا میزانی مشخص مس بین فعالان صنایع دستی کشور و خصوصا در استان اصفهان توزیع کرده اند اما این میزان تنها برای مصرف چند ماه کفایت دارد و بعد از آن دیگر جوابگو نیست.
مدیرعامل اتحادیه شرکت های تعاونی صنایع دستی فارس اظهار داشت: سختی درتامین مواد اولیه در سال جاری بر کمیت تولیدات خاتم شیراز تاثیر منفی داشته است.

** نتیجه پرونده، کسادی کپی کاران

معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان فارس در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: ثبت ملی نشان جغرافیایی خاتم شیراز در گذشته انجام شده و ثبت جهانی آن در سازمان مالکیت فکری و معنوی وایپو نیز در دستور کار است.
حیدرعلی زاهدیان نژاد افزود: ثبت نشان جغرافیایی خاتم شیراز در سازمان مالکیت فکری و معنوی وایپو هزینه هایی داشته که از سوی سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری ایران پرداخت شده و پرونده آن برای ثبت نهایی به سازمان جهانی وایپو ارسال شده است.
وی با بیان اینکه پیش بینی می شود ثبت نشان جغرافیایی خاتم شیراز در سازمان مالکیت فکری و معنوی وایپو در سال ۹۸ انجام شود،اظهار داشت: این ثبت امتیاز خاص و ارزشمندی برای خاتم شیراز خواهد بود و این مساله تاثیر مثبتی بر تلاش هنرمندان حوزه خاتم که سالها عنوان می کنند این هنر متعلق به شیراز است خواهد داشت.
وی اضافه کرد: با ثبت نشان جغرافیایی خاتم شیراز در سازمان مالکیت فکری و معنوی وایپو اگر کپی از خاتم شیراز در هر کجای دنیا انجام شود می توان آن را بصورت قانونی پیگیری کرد.