تنها اسمش شهر دوچرخه‌هاست…

«جلال آل‌احمد» نویسنده و مورخ معاصر در سفرش به یزد در اواخر دهه ۳۰ از این شهر به عنوان شهر دوچرخه‌ها یاد کرده ولی با وجود این که یزدی‌ها از چنین پیشینه‌ای برخوردار هستند، یزد امروز به جای این که شهر دوچرخه‌ها باشد، شهر موتورسیکلت‌ها و ماشین دودی‌هاست.

این شهر که بافت تاریخی آن اکنون به عنوان یک میراث جهانی شناخته می‌شود، برخلاف تصور مسئولان نیاز به تلاش در جهت بازگشت به برند شهر دوچرخه‌ها ندارد چرا که استفاده از دوچرخه در واقع یک فرهنگ اصیل در میان یزدی‌هاست ولی در حال حاضر زیرساخت‌های آن برای مردمانش مهیا نیست.

متأسفانه متولیان امر به رغم اقدامات گسترده و هزینه‌کردهای فراوان نه تنها نتوانسته‌اند فرهنگ دوچرخه‌سواری و توسعه پیاده محوری در این شهر تاریخی را ترویج دهند بلکه سیستم حمل و نقل عمومی جامانده از گذشته‌ی یزد نیز نتوانسته انگیزه‌ای برای ترغیب مردم در این جهت ایجاد کند.

هرچند به نظر می‌رسد که گره کور سیستم حمل و نقل پاک در «یزد جهانی» و احیای فرهنگ استفاده از دوچرخه و دیگر پاکروها تنها به دست مسئولان باز می‌شود، گویی از چشم آنها پنهان مانده است.

نبود زیرساخت‌های مناسب برای دوچرخه‌سواران

مهدی شهریاری، مدیر حمل و نقل پاک شهرداری یزد در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به مشکلات استفاده از دوچرخه در حمل و نقل عمومی یزد، اظهار می‌کند: دوچرخه‌سواران یزدی از نبود زیرساخت‌های مناسب در این رابطه رنج می‌برند به نحوی که در حال حاضر عمده‌ترین مشکل این قشر، نبود مسیرهای ایمن برای دوچرخه‌سواری است.

وی این مشکلات را تنها محدود به مسائل زیرساختی و سخت‌افزاری نیز نمی‌داند و در این مورد تصریح می‌کند: حوزه‌های نرم افزاری و سازمان‌افزاری یزد نیز در این زمینه با مشکلاتی مواجه هستند که برای توسعه حمل و نقل پاک باید آنها را از پیش روی برداشت.

مدیر حمل و نقل پاک شهرداری که معتقد است هنوز بسیاری از دوچرخه‌سواران نیز با اصول و فرهنگ استفاده از این وسیله نقلیه‌ی پاک آشنایی ندارند، می‌گوید: علاوه بر این که مسیرهای دوچرخه‌سواری عمومی باید ایمن باشند، دوچرخه‌سواران نیز باید برای جلوگیری از خستگی و بروز حوادث در حین ترددهای شهری، دوچرخه‌سواری ایمن را آموزش ببینند.

وی اضافه می‌کند: دوچرخه‌سواری ضمن این که از هدر رفت سوخت جلوگیری می‌کند، باید ضامن سلامتی و نشاط افراد نیز باشد ولی عدم تأمین ایمنی آن می‌تواند منجر به استقبال اندک افراد از آن شود.

بافت تاریخی آماده‌ی دوچرخه‌سواری

شهریاری به ظرفیت بافت تاریخی یزد به عنوان زیرساختی آماده برای دوچرخه‌سواری اشاره و تصریح می‌کند: بافت تاریخی یزد از ابتدای شکل‌گیری، پیاده محور و قابل استفاده برای دوچرخه‌سواران بوده و به لحاظ درجه‌بندی مسیرهای دوچرخه‌سواری، مسیری درجه سه محسوب می‌شود.

وی در همین رابطه یادآور می‌شود: مسیرهای درجه یک مختص معابر پرترددی همچون بلوار جمهوری یزد است که باید با موانع فیزیکی از دیگر مسیرها جدا و به تابلوها و علائم ترافیکی تجهیز شوند ولی در مسیرهای درجه دو با وجود این که بخشی از سواره‌رو را به خود اختصاص می‌دهند، به دلیل کمتر بودن تردد دیگر نیازی به استفاده از موانع فیزیکی نیست و تنها با خطوطی از بخش سواره معابر تفکیک می‌شوند که از جمله این نوع مسیرها می‌توان به معابر دو طرفه مانند خیابان سلمان اشاره کرد.

این مسئول در مورد ویژگی مسیرهای درجه سه دوچرخه‌سواری از جمله مسیرهای موجود در بافت‌های تاریخی، می‌گوید: این مسیرها برخلاف انواع دیگر خود بدون هر نوع مانع فیزیکی و خط‌کشی هستند و بیشتر به معابر و خیابان‌های کم عرض و مشترک موتورسیکلت‌ها و دوچرخه سواران محدود می‌شوند.

وی با اشاره به لازمه آشتی‌دادن ساکنان بافت تاریخی با دوچرخه به عنوان یک وسیله نقلیه پاک و متناسب با معابر این منطقه‌، اظهار می‌کند: یزد در زمان «جلال آل‌احمد» به شهر دوچرخه‌ها شهره بوده چرا که اغلب مردم یزد و ساکنان بافت تاریخی این شهر از دوچرخه به عنوان وسیله حمل و نقل استفاده می‌کردند.

وی لازمه‌ی رونق مجدد دوچرخه‌سواری در شهر یزد و به ویژه بافت تاریخی را ایجاد ایستگاه‌های دوچرخه‌سواری شبکه‌ای می‌خواند که اکنون نیز از سوی متولیان مربوطه با روند کندی در حال پیگیری است.

شهریاری استفاده از دوچرخه‌های استاندارد را نیز از لازمه‌های این سیستم بیان می‌کند و می‌گوید: این مجموعه‌ها در دنیا دارای دوچرخه‌هایی با لاستیک‌های بدون باد و بجای زنجیر چرخ دارای محور هستند و حتی به سبدهایی برای حمل وسایل دوچرخه‌سواران تجهیز شده و استانداردهای مربوط به ارتفاع زین دوچرخه نیز در مورد آنها رعایت شده است.

وی عنوان می‌کند: لحاظ این استانداردها همچون سایر مشوق‌ها باعث ترغیب شهروندان به استفاده از دوچرخه می‌شود لذا باید این موارد نیز در ایجاد شبکه‌ی ایستگاه‌های دوچرخه برای شهر یزد نیز مورد اهتمام قرار گیرد که البته در این رابطه تصمیماتی از سوی شهرداری منظور شده است.

لزوم ایجاد مشوق برای سرمایه‌گذاران و مردم

مدیر حمل و نقل پاک شهرداری یزد با تاکید بر لزوم سوق دادن مردم و سرمایه‌گذاران به این بخش، تصریح می‌کند: کرایه دوچرخه به شهروندان در این ایستگاه‌ها، درآمد چندانی برای سرمایه‌گذار ندارد لذا باید به دنبال مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاران برای پرداختن به این حوزه باشیم و مردم را نیز با پرداخت تسهیلات و ارائه انواع پاکروها به ویژه دوچرخه‌های اقساطی، به رونق این بخش تشویق کنیم.

وی بافت تاریخی یزد را سرمایه‌ای درآمدزا برای این شهر جهانی می‌داند و در این باره می‌گوید: یزد، شهری جهانی است زیرا بافت تاریخی جهانی دارد لذا اگر دوچرخه‌ها در بافت تاریخی فعال شوند، گردشگران خارجی نیز به نوعی انگیزه بیشتری برای دیدن بافتی مملو از دوچرخه پیدا خواهند کرد.

شهریاری در ادامه عنوان می‌کند: متأسفانه این بافت تاریخی که با فرهنگ سازگاری و پایداری عجین شده، در گذشته به واسطه برخی از سیاست‌های شهری حاکم، دستخوش تغییراتی شده که یکی از این تغییرات ایجاد پارکینگ‌های درون محله‌ای در این بافت تاریخی و در نتیجه، فاصله گرفتن ساکنان آن از فرهنگ دوچرخه‌سواری است.

او که معتقد است به جای تخریب و تملک در بافت‌های تاریخی باید از طریق بازسازی و احیای آنها منطبق با طبیعت این بافت‌ها رفتار شود، بیان می‌کند: تردد خودروها، بزرگترین آسیب را به بافت تاریخی زنده و پویای شهر یزد وارد می‌کند لذا باید تردد این قبیل وسایل نقلیه به درون بافت ممنوع شود و در حین حال برای سیستم حمل و نقل درون بافت تاریخی و همچنین حمل و نقل عمومی آن نیز چاره اندیشی کرد.

این مسئول با بیان این که توسعه این فرهنگ در بافت تاریخی نیازمند تأمین تمهیداتی برای ساکنان است، می‌گوید: از آنجایی که متخصصان حوزه حمل و نقل هم اعتقاد دارند، پیاده محوری و دوچرخه‌سواری باید دوباره در بافت تاریخی یزد احیا شود، زمینه‌سازی در این رابطه ضروری است.

فرصت‌های شغلی جدید و سبز در بافت تاریخی

شهریاری استفاده از انواع پاکروها را فرصتی برای احیای بافت تاریخی می‌داند و خاطرنشان می‌کند: ارائه انواع تسهیلات و تبلیغات گسترده برای رونق این سیستم حمل و نقل الزامی است چرا که ساکنان بافت در این حوزه نیاز به حمایت دارند و مدیریت شهری باید این نیازها را در نظر بگیرد.

وی اضافه می‌کند: محدودیت‌های برخی ساکنان مانند معلولیت و سالمندی نیز در ایجاد این نوع سیستم حمل و نقل در بافت تاریخی باید مد نظر قرار بگیرد و پاکروهایی متناسب با وضعیت آنها برای ترددشان لحاظ شود.

این مسئول، تنوع پاکروها را خود دلیل دیگری برای ایجاد انگیزه در ساکنان عنوان می‌کند و می‌گوید: پاکروها فقط دوچرخه نیستند بلکه اسکوترهای برقی هم نوعی پاکرو محسوب می‌شوند که می‌توانند ایجاد انگیزه کنند.

شهریاری با تاکید بر این که نباید از حیات اقتصادی بافت تاریخی غافل شد، اظهار می‌کند: حیات اقتصادی این بافت تاریخی در واقع به کسب و کارهای آن وابسته است لذا باید حمل و نقل فعالان اقتصادی مستقر در بافت تاریخی شهر نیز مورد توجه قرار گیرد و اماکنی برای خودروهای این افراد در نظر گرفته شود.

وی اضافه می‌کند: پاکسی‌ها و تاکسی‌های دوچرخه‌ای که مختص داخل بافت هستند، ضمن ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و سبز می‌توانند به منظور حمل و نقل افراد و بار در دورن بافت مورد استفاده قرار گیرند.

این مسئول در رابطه با لزوم در نظر گرفتن حمل و نقل برای هتل‌ها جهت رفاه مسافران و وابستگی این قشر به خودرو نیز تصریح می‌کند: الزامی به تخلیه کامل بافت تاریخی از خودرو نیست بلکه در گام اول باید ورودی خودروها به بافت تاریخی با نصب دوربین و رصد آن‌ها کاهش یابد و دور از ذهن نیست که چنین بافتی با شاخص جهانی نیازمند زیرساخت‌های خدماتی مانند پلیس، اورژانس و نیروهای امدادی دوچرخه‌سوار نیز است.

مدیر حمل و نقل پاک شهرداری که از نبود عزم جدی در مسئولان استان گلایه‌مند است، خاطرنشان می‌کند: تا زمانی که این عزم را نداشته باشیم، یزد مجدداً شهر دوچرخه‌ها نمی‌شود و این در حالی است که در شرایط حاکم، مسئولان حواسشان بیشتر به مسائل اقتصادی پرت شده و کمتر از این برنامه‌ها استقبال می‌کنند.

وی می‌افزاید: باید توجه داشته باشیم که هزینه‌های مربوط به درمان و سلامت در شهر دوچرخه‌ها تا حد بسیار زیادی کاهش می‌یابد و تحقق چنین شهری در واقع نوعی گام برداشتن در مسیر اقتصاد مقاومتی به عنوان نیاز امروز جامعه است لذا ضروریست که شهر دوچرخه‌ها را با تأمین ایمنی این قشر احیا کنیم و دوچرخه‌سواران را به خیابان‌های شهر بکشانیم.

شهریاری در رابطه با اجرای همایش سه ساله‌ی «روز بدون خودرو» می‌گوید: هرچند این طرح همچنان در حال اجراست اما از اهداف اصلی خود دور مانده چرا که نیازمند همراهی مسئولان برای استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی است.

وی بر لزوم توسعه و رشد سیستم حمل و نقل عمومی شهر یزد نیز تاکید و در این باره بیان می‌کند: متأسفانه این سیستم متعلق به گذشته است و باید ارتقا یابد تا مردم به استفاده از این ناوگان ترغیب شوند.

شهریاری در پایان سیاست‌های تشویقی را نیز لازمه توسعه فرهنگ پیاده محوری در این شهر تاریخی می‌داند و می‌گوید: سیاست‌های بازدارنده‌ای که در برخی از کشورهای دنیا در «روز بدون خودرو» مانند عدم ایجاد پارکینگ‌های جدید، پیش‌بینی شده عملاً ورود خودروها به معابر شهر را با محدودیت مواجه می‌کند ولی در شهری مانند یزد باید سیاستی مبتنی بر تشویق اعمال شود.

مصاحبه از فاطمه رهبر یزدی، خبرنگار ایسنا یزد

انتهای پیام