ضرورت استفاده از ظرفیت‌ علمی دانشگاه‌ها در تهیه برنامه‌های مدیریت بحران سیل

کرسی یونسکو در بازیافت آب دانشگاه تهران، درباره سیل‌های اخیر کشور بیانیه‌ای صادر کرد. متن بیانیه به این شرح است:

از آنجایی که پیش‌بینی‌های هواشناسی دارای عدم قطعیت‌های قابل توجهی است، باید در تهیه برنامه‌های مدیریت بحران سیل بر اساس این عدم قطعیت‌ها از ظرفیت‌های علمی دانشگاه‌ها و مراکز علمی بهره جست.

به گزارش کسب و کار نیوز، در متن بیانیه کرسی یونسکو در بازیافت آب دانشگاه تهران آمده است: “در آغاز سال نو و در حالی که مردم سرزمین‌مان ایران در تدارک جشن‌های نوروزی بودند، متأسفانه حادثه سیل در برخی استان‌های کشور منجر به بروز خسارات جانی و مالی فراوانی شد که این حوادث تلخ و خسارت‌بار، موجبات تأثر و تألم عمومی را فراهم آورد و البته موجی از امید جهت تأمین بخشی از منابع آبی مورد نیاز و همبستگی ملی را برای کمک به آسیب‌دیدگان در پی داشت.

کرسی یونسکو در بازیافت آب دانشگاه تهران، به‌عنوان بخشی از جامعه علمی و دانشگاهی کشور، خود را در رنج آسیب‌دیدگان این حادثه شریک دانسته و لازم می‌داند نکاتی را به شرح زیر متذکر شود:

۱- یکی از مهم‌ترین مخاطرات موجود در مناطق سیل‌زده، تأمین آب سالم و بهداشتی برای مصارف شهروندان آن مناطق است. استفاده از آب غیربهداشتی و ناسالم موضوعی بسیار خطرناک بوده که جان مردم به‌ویژه کودکان را تهدید می‌کند. هم‌چنین خطر شکست تصفیه‌خانه‌ها و سرریز شدن توأمان فاضلاب و آب‌های سطحی وجود خواهد داشت که این پدیده پیامدهای بسیار مخرب زیست‌محیطی، بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی را در پی دارد. لذا می‌بایست دستگاه‌های اجرایی با استفاده از ظرفیت‌های موجود در کشور، به‌ویژه ظرفیت‌های نهادهای مردمی و بخش‌های علمی کشور، تمهیداتی در این رابطه اتخاد کرده و برای اجتناب از موارد مشابه تحلیل ریسک و برنامه عمل (Action Plan) در مقابل سیلاب برای این تأسیسات زیربنایی تهیه کنند.

۲- از آنجایی که پیش‌بینی‌های هواشناسی دارای عدم قطعیت‌های قابل توجهی است، باید در تهیه برنامه‌های مدیریت بحران سیل بر اساس این عدم قطعیت‌ها از ظرفیت‌های علمی دانشگاه‌ها و مراکز علمی بهره جست. هم‌چنین توجه به این نکته ضروری است که اگر چه بحران سیل در سال جاری دیر یا زود پایان می‌پذیرد، اما این مسئله نباید به فراموشی سپرده شود. چرا که خطر سیل همیشه و هرساله در کمین ما است و بی‌توجهی به این موضوع می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری را به کشور تحمیل کند که با توجه به تجربه سیل امسال، این بی‌توجهی غیرقابل قبول است.

۳- آمادگی کامل و اقدام فوری مسئولان برای کمک‌رسانی به مردم سیل‌زده و آسیب‌دیده، مهم‌ترین انتظاری است که بعد از وقوع سیل اخیر در میان مردم مطرح بود که باز هم به دلیل ضعف سیستمی در هماهنگی ستادهای مدیریت بحران، انتقاد و ناخشنودی به‌حق هموطنان را به‌دنبال داشت. عملکرد موفق در این بخش نیازمند تهیه برنامه عمل برای مدیریت بحران سیل و شبکه‌های مدیریتی آن است که استفاده از دانش و تجارب ملی و بین‌المللی در توسعه آنها ضروری است و دانشگاه‌ها می‌توانند نقش مهمی در بومی‌سازی و بهینه‌سازی این دانش ایفا کنند.

۴- افت زیاد سطح ایستابی و روند نامطلوب کمی و کیفی آب‌دهی چاه‌ها، چشمه‌ها و قنات‌ها در اغلب دشت‌ها، به هم خوردن تعادل آبی و به تبع آن تعادل زیست‌محیطی حوضه‌های آبخیز، ناپایداری کشاورزی و در نهایت تشدید روند بیابان‌زایی در کشور معلول مستقیم بهره‌برداری بیش از حد از منابع آب زیرزمینی بوده است. سیل‌ها با وجود خرابی‌های بسیاری که به بار می‌آورد ولی می‌توانند به فرصت به‌منظور تغذیه آبخوان‌ها تبدیل شوند. یکی از راه‌حل‌های مناسب و کارآمد، استفاده از سامانه‌های پخش سیلاب و تغذیه مصنوعی است تا بتوان علاوه بر کاهش خسارت‌های ناشی از سیل، حجم سفره‌های آب زیرزمینی را افزایش داد.

۵- تمام تصاویر منتشره از سیلاب‌های اخیر نشان‌دهنده غلظت بالای رسوب و فرسایش شدید حوضه‌های آبخیز است که این غلظت بالای رسوب سیلاب‌ها علاوه بر تشدید طغیان رودخانه‌ها، افزایش قدرت تخریبی سیلاب‌های اخیر و ایجاد مشکلات در استفاده از تأسیسات زیربنایی و سازه‌های آبی مهارسیلاب (نظیر سدها) را موجب گشته است. لذا برای مدیریت جامع سیلاب و سیلاب‌دشت باید علاوه بر روش‌های فعلی، به اجرای طرح‌های آبخیزداری، حفاظت جنگل‌ها و مراتع، ساخت سدهای رسوب‌گیر و تأخیری و نیز روش‌های غیرسازه‌ای مدیریت سیلاب‌دشت‌ها توجه شود تا نواقص سامانه‌های موجود مهار سیلاب رفع شده و به سامانه‌های جامع مدیریت سیلاب‌دشت‌ها ارتقا یابد. در این راستا به یافته‌های اخیر دانشگاه‌ها و مجامع علمی باید توجه ویژه شود.

۶- سیلاب‌های اخیر نشان داد که در احداث سازه‌های آبی و تأسیسات زیربنایی و سایر فعالیت‌های انسانی در جنگل‌ها و مراتع به معیارهای توسعه پایدار بی‌توجهی شده و در نتیجه تواتر رخداد و شدت سیلاب‌ها و پیامدهای آنها تشدید یافته است. لذا باتوجه به اینکه مبانی مطالعه و مدیریت بر اساس معیارهای توسعه پایدار در پژوهش‌های متعدد دانشگاه‌ها و مراجع علمی کشور تبیین شده است، پیشنهاد می‌شود کمیته ویژه‌ای از طرف دولت متشکل از متخصصین دانشگاهی و مدیران اجرایی برای تدوین آئین‌نامه‌های اجرایی و دستورالعمل‌های فنی لازم جهت مطالعه و تصویب طرح‌های عمرانی و توسعه‌ای (به‌ویژه طرح‌های آبی و تأسیسات زیربنایی) کشور تشکیل شود تا در یکسال آینده این آئین نامه‌های اجرایی و دستورالعمل‌های فنی را تهیه و جهت تصویب به هیأت دولت ارائه کنند.

۷- با توجه به حجم قابل توجه بارندگی از شروع سال جاری تا به امروز، می‌توان انتظار داشت وضعیت آب‌های سطحی در سال جاری مناسب باشد. این در حالی است که وضعیت آب‌های زیرزمینی با وجود این بارندگی، چنانچه تمهیدات لازم جهت استفاده مناسب از آن‌ها اندیشیده نشود، همچنان نامساعد خواهد ماند و تغییر چشمگیری نخواهد کرد. لذا این بارش‌ها نباید توهم حل معضل آبی دراز مدت را ایجاد کرده و درنتیجه برنامه‌های مبتنی بر سازگاری با کم آبی و ارتقای بهره‌وری آبی در کشور به فراموشی سپرده شود.

در پایان از تمام دستگاه‌های اجرایی، نیروهای مسلح، نهادهای دانشگاهی و مردمی که خالصانه به یاری هموطنان سیل زده شتافته‌اند قدردانی کرده و آمادگی خود را برای هرگونه همکاری اعلام می‌کنیم.

انتهای پیام