نقش نمایان بانوان در آیینه اقتصاد دانش‌بنیان

به گزارش کسب و کار نیوز، شاید نقش نیمه‌ی سرنوشت‌ساز جامعه تا همین چند سال قبل و به واسطه تکیه به فرهنگ سنتی و خاک‌خورده، صرفا محدود به قلمروی خانه، فرزندآوری و فرزندپروری محدود می‌شد، اما اقتصاد دانش‌بنیان فرهنگ و منشی را با خود به ارمغان آورده است که تنها نقش زنان را نادیده نمی‌گیرد بلکه به عنوان یک بازوی قدرتمند و محکم به حساب می‌آید. زنان امروز نقش‌آفرین میدان عمل کسب و کارهای دانش‌بنیان و استارتاپی هستند. این موضوع از حد و اندازه شعار فراتر رفته است و اکنون، شمار کسب و کارهای دانش‌بنیان و استارتاپی که زنان بنیان‌گذار، نقش‌آفرین کلیدی شان هستند و تعدادشان هم کم نیست گواه این مدعاست.

نسبت مشارکت زنان در حوزه های مختلف کاری و برابری آن ها با مردان در کشورها متفاوت است بنابراین برای ارتقا برابری و مشارکت زنان در حوزه های مختلف پیچیدن نسخه واحد بدون توجه به ویژگی های کشورها هدف ارتقای برابری را تامین نمی کند. سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رییس‌جمهوری نیز بر نقش کلیدی بانوان تأکیدی ویژه دارد. نکته ثابت صحبت‌هایش در جمع‌های پژوهشی، دانشگاهی و فناور، نقش کلیدی بانوان و ضرورت نگاه جامعه به این سوی جامعه است. رییس ستاد فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش بنیان ، بیان کرده است که محوری ترین و اساسی ترین عامل موفقیت در این رشد و توسعه نیروی انسانی است. زنان بالقوه نیمی از ظرفیت‌های انسانی را در حوزه های مختلف فعالیتی به ویژه علم و فناوری تشکیل می دهند. به عبارت دیگر لازمه رشد  و توسعه واقعی علم و فناوری در گرو مشارکت بیشتر زنان در این بخش است. رویکرد معاونت علمی و فناوری به عنوان بازوی دولت در این راستا، بسترسازی توسعه کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و استارتاپی با بنیان‌گذاری بانوان است، که قطعاً منجر به بهبود و تثبیت جایگاه بانوان در اکوسیستم نوآوری و فناوری و افزایش نقش زنان در توسعه اقتصادی خواهد شد.

یکی از زمینه‌های موجود در حوزه کسب‌وکارهای استارتاپی، صنایع خلاق و فرهنگی است که بانوان به دلیل نوع روحیه، در این زمینه مزیت نسبی دارند و با عنایت به تعداد قابل‌توجه خانم‌های فارغ‌التحصیل دانشگاه‌ها به‌ویژه در رشته‌های هنر، علوم انسانی و کامپیوتر، آنان می‌توانند نقش مهمی در توسعه شرکت‌های خلاق ایفا کنند. از سوی دیگر حوزه‌هایی نظیر طراحی مدر و لباس، تبلیغات، طراحی و تولید اسباب‌بازی، پویانمایی، محتوای دیجیتال، گردشگری و صنایع‌دستی به عنوان زیر مجموعه‌ای از صنایع خلاق می‌توانند در توسعه اشتغال خانگی بانوان نقش محوری داشته باشند. برنامه توسعه زیست‌بوم شرکت‌های خلاق عملاً برنامه محوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای حمایت از ایجاد و توسعه کسب‌وکارهای استارتاپی و مشاغل خانگی، با عرضه الگوی نوین کسب‌وکار مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات است. لذا برنامه توسعه صنایع فرهنگی و خلاق، یک فرصت استثنایی برای ارائه الگوهای جدید کسب‌وکار بانوان با حفظ فرهنگ ایرانی و اسلامی است. ایجاد  زیست‌بوم کارآفرینی و نوآوری را مهم‌ترین لازمه بهره‌مندی از توانمندی و استعدادهای بانوان در عرصه اقتصاد دانش بنیان می داند و می گوید: در این زیست‌بوم که با حضور  و نقش‌آفرینی بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری بر روی ایده‌های نوآورانه و کسب و کارهای دانش‌بنیان بانوان شکل می‌گیرد، توانمندی زنان در توسعه اقصاد دانش‌بنیان شکوفا می‌شود.

نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در شناخته شدن توانمندی‌های فناورانه زنان
رییس ستاد توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات، به ظرفیت منحصربه‌فرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در شکل‌گیری کسب و کارهای دانش‌بنیان و استارتاپی بانوان اشاره می کند و می گوید: حوزه ICT بستری مساعد است که فارغ از نگرش‌های پیشین به توانمندی زنان در حوزه نوآوری و بر پایه هوش، کارآمدی و نوآوری فضای جدیدی برای حضور زنان در میدان کارآفرینی دانش‌بنیان باشد.

به اعتقاد ستاری، فناوری اطلاعات و ارتباطات ضمن آن‌که بستری مساعد است تا کارآفرینی زنان در حوزه فناوری رنگ واقعیت بگیرد، زمینه‌ساز اشتغال بانوان که سهمی ۵۵درصدی از فارغ‌التحصیلان علوم کامپیوتر را به خود اختصاص داده‌اند در زیست‌بوم کارآفرینی و نوآوری کشور است. معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری همچنین بر ضرورت حمایت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی از استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان بانوان تأکید دارد: باید تلاش کنیم تا ضمن ایجاد زمینه حضور زنان سرمایه گذار خطرپذیر در عرصه دانش‌بنیان از یک سو، فضا را برای تغییر نگرش سرمایه‌گذاران بخش خصوصی به نوآوری‌های زنان و اعتماد به آنان برای سرمایه‌گذاری فراهم کنیم. به گفته ستاری، علاوه بر فناوری اطلاعات و ارتباطات، بسیاری از حوزه‌های فناوری و کسب و کار، میدان ویژه نقش‌آفرینی زنان به‌شمار می‌رود که حضور مؤثر زنان در این عرصه‌ها منوط به شکل‌گیری محیط مساعد برای کسب و کار آنان است.

تکاپو برای زیست بوم کارآفرینی و نوآوری بانوان
رئیس ستاد توسعه فرهنگ علم، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان حضور مؤثر زنان در عرصه مدیریت بیش از ۳۵۰ شرکت دانش‌بنیان را معیاری برای کارمدی و ضرورت مساعدسازی فضا برای حضور آنان در این عرصه عنوان می کند و می گوید: در حال حاضر بانوان در عرصه مدیریت شرکت‌های دانش‌بنیان نقشی ۲۵ درصدی دارند. اما برای پررنگ تر شدن حضور آنان باید زمینه‌های مساعد حضور در این فضا که از حال و هوای استخدامی و کارمند متفاوت است، ایجاد شود. او، به چالش‌های حضور زنان در عرصه کسب و کار اشاره می‌کند و می‌افزاید: یک زن نخست برای حضور در فضا کسب و کار و تحقق ایده‌های نوآورانه خود با چالش‌های متعددی مواجه است از جمله آن‌که نخست باید توانمندی‌ای خود را به فرهنگ حاکم بر این فضا اثبات کند، بر همین مبناست که ۵ تا ۱۰ درصد ایده‌های استارتاپی که سرمایه جذب کرده‌اند مربوط به بانوان است و تنها ۱۰ درصد درآمدهای حاصل از استارتاپ‌ها به این کسب و کارها تعلق دارد.

«زنان» دانشگاهی فرصتی ارزنده برای اقتصاد دانش‌بنیان
معاون علمی و فناوری رییس‌جمهوری، یکی از مهم‌ترین فرصت‌ها برای بهره‌مندی از توانمندی‌های بانوان را حضورشان در عرصه دانشگاهی می‌داند و ادامه می‌دهد: ابتدای انقلاب ١٧٠ هزار دانشجو در کشور و ١٠ هزار دانشجو در خارج از کشور داشتیم و ورودی بانوان به دانشگاه‌ها، ٢٢ درصد بود؛ اما اکنون چهار میلیون و ٧٠٠ هزار دانشجو داریم که امسال ۵،۶ درصد ورودی های دانشگاه را بانوان تشکیل دادند. معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری در ادامه به یک آمار در حوزه کسب و کار زنان اشاره و ابراز می کند: ۷۲ درصد زنان پس از ازدواج و ۷۲ درصد نیز پس از زایمان تمایل به کار ندارند پس بسیاری از کارفرمایان و مدیران اجرایی با ریسک بالا نسبت به استخدام بانوان اقدام می کنند.

وی با بیان اینکه اگرچه این گونه مشکلات هست، اما بانوان توانمندی زیادی برای فعالیت در بخش های مختلف دارند، تصریح می کند: در فضای مجازی و حوزه «آی سی تی» دیگر قدرت بدنی تاثیری در استخدام ندارد و خلاقیت و هوش تاثیرگذار است که می تواند یک کسب و کار شکل گیرد، پس در این زمینه باید بیشتر بانوان را مدنظر داشت.
معاون علمی رئیس جمهوری می افزاید: دیگر پشت دستگاه رایانه و اینترنت کسی نمی‌داند که فرد استفاده کننده زن یا مرد است پس باید از همه ظرفیت ها استفاده کرد و نظام کسب و کار جدیدی ایجاد کرد.

رییس ستاد فرهنگسازی اقتصاد دانش‌بنیان، از حضور پررنگ بانوان در علوم و فناوری کامپیوتر می‌گوید: اکنون ۵۵ درصد فارغ التحصیلان علوم کامپیوتر زن هستند اما اینکه چند درصد آنان فعالیت دارند مهم است و باید در این زمینه نیز موانع را رفع کرد، البته باید خود بانوان نیز اراده کنند تا مشکلات حل شود. او معتقد است باید سرمایه گذاران برای جذب ایده های بانوان را افزایش داد و به گونه ای فعالیت شود که حتی تعداد زن سرمایه گذار را نیز بالاتر برد. معاون رییس جمهوری اضافه می‌کند: در حوزه انسانی و مد و لباس بانوان می توانند فعالیت های جدی داشته باشند به همین منظور باید زیست بوم جدید در این راستا بسازید و اکوسیستم جدید را نیز درک کنید، اگرچه دولت نیز انگیزه زیادی برای افزایش فعالیت های بانوان در بخش های مختلف را دارند.