چه عواملی به قاچاق کالاهای اساسی دامن زده است؟

به گزارش کسب و کار نیوز، یکی از اتفاقات مهم اقتصادی امسال، نوسانات نرخ ارز و پیامدهای آن روی بازار به ویژه کالاهای اساسی بود به طوری که در شهریورماه، بحث کمبود کالای اساسی در بازار شدت گرفت و در همان دوران خبرهایی مبنی بر قاچاق این کالاها از مرز به کشورهای همسایه به خصوص عراق مطرح شد.
اخبار منتشر شده بیانگر آن بود که کالاهای اساسی توسط اتباع بیگانه در مناطق مرزی خریداری و خارج می شد و این روندکمبود این اقلام مصرفی در مناطق مرزی را سبب شده بود.
البته در گذشته مبادلات مرزی در قالب بازارچه های مصوب وجود داشت اما این بار به دلیل تغییر نرخ ارز و کاهش برابری ارزش ریال، شهروندان کشورهای همسایه از جمله عراق که با ایران لغو روادیدند، به عنوان گردشگر وارد ایران شده و در چند ساعت، مایحتاج عمومی خود را که دولت بابت آنها یارانه ارزی می دهد، تهیه می کردند؛ با این حال رئیسان اتاق اصناف خرمشهر، ماکو و سنندج هفتم شهریورماه به ایرنا گفتند که مساله قاچاق کالاهای اساسی از کشور کنترل شده و نگرانی در این زمینه وجود ندارد.
رئیسان اتاق اصناف کشوری و استانی در گفت وگو با ایرنا به جزئیات بیشتری از این موضوع پرداختند.

** تمایل به صادرات کالاهای اساسی با افزایش نرخ ارز
رئیس اتاق اصناف کشور در این رابطه به ایرنا گفت: کم و بیش شاهد قاچاق معکوس کالاهای اساسی از شهرهای مرزی به کشورهای همسایه هستیم و این اتفاق طبیعی است زیرا با افزایش نرخ ارز، افراد به صادرات کالاها تمایل دارند.
«سعید ممبینی» افزود: مواردی گزارش شده که کالاهای اساسی همچون رب، قند و شکر، روغن و به ویژه دارو از کشور قاچاق می شود که ما نیز این موارد را گزارش داده ایم.
وی ابراز ظهارداشت: امیدواریم به شیوه ای عمل شود تا صادرکنندگان واقعی کالاهایی که جنبه استراتژیک دارد را صادر کنند.
رئیس اتاق اصناف کشور راه مقابله با این معضل را تقویت سیستم های کنترلی و نظارتی در مناطق مرزی دانست.

** قاچاق دام زنده از هرمزگان
رئیس اتاق اصناف هرمزگان نیز درخصوص قاچاق معکوس از منطقه به ایرنا گفت: این استان با کشورهای حوزه خلیج فارس همسایه است و آنها از نظر اقتصادی در موقعیت خوبی هستند.
مسعود محمدشاهی افزود: با توجه به مرز آبی با این کشورها، مواد غذایی، میوه و صیفی جات به صورت قانونی صادر می شود.
وی اظهارداشت: با توجه به افزایش قیمت ارز، کشورهای حوزه خلیج فارس خواهان قاچاق دام زنده از ایران هستند و سود بالای آن نیز سبب شده تا دامداران به آن علاقه مند باشند.
رئیس اتاق اصناف هرمزگان افزود: گرچه کنترل ۱۴۰۰ کیلومتر مرز آبی دشوار بوده اما مبارزاتی در این زمینه شروع شده است.
وی ابراز امیدواری کرد با حساسیت و کنترل بیشتر، از خروج کالا به صورت قاچاق جلوگیری شود.

** قاچاق کالای اساسی با عنوان سوغاتی
رئیس اتاق اصناف ماکو نیز با یادآوری مصوبه تنظیم بازار درباره ممنوعیت صادرات هرگونه کالای اساسی در بازرگان، به ایرنا گفت: با توجه به گستردگی مرز، نمی توان ادعا کرد که قاچاق رخ نمی دهد اما محسوس و چشمگیر نیست.
«نعمت حیدرزاده» افزود: برخی از مسافرانی که از ترکیه وارد کشور می شوند کالاهای اساسی را به عنوان سوغات و کادو خارج می کنند که این اقدام نیز توسط نیروی انتظامی گمرک کنترل می شود.
رئیس اتاق اصناف ماکو پیشنهاد کرد اصنافی که وارد منطقه آزاد ماکو می شوند نیازی به ثبت سفارش نداشته باشند و از این طریق مانعی برای فعالیت دلالان ایجاد شود که اقدام به ثبت سفارشی سیستمی می کنند.
وی با یادآوری اینکه هفت منطقه آزاد اقتصادی داریم که باید برنامه های وارداتی نیز در آنجا داشته باشیم، تاکید کرد: اگر بخواهیم فقط کالاهای داخلی در مناطق آزاد داشته باشیم، دیگر این مناطق مفهوم خود را از دست می دهند.
حیدرزاده مدعی دلالی برخی از دریافت کنندگان ارز دولتی شد و گفت: «به جای اینکه ارز دولتی به دلالان ثبت سفارش پرداخت شود، آن را به اصناف دهند؛ زیرا با حذف دلال ها و واسطه ها، قیمت ها خود به خود کاهش می یابد.

** تغییر کردن مداوم قوانین، عامل رشد قاچاق
مدیرکل گمرک کرمانشاه نیز به ایرنا گفت: تا مادامی که از نظر منافع اقتصادی، دو سوی مرز تفاوت فاحشی داشته باشد و برخی موارد نیز عرضه بیش از تقاضا باشد، شاهد قاچاق معکوس خواهیم بود.
«خلیل حیدری» افزود: در چند ماه گذشته که صادرات گوجه فرنگی، رب و سیب زمینی ممنوع بود شاهد قاچاق این اقلام بودیم و چندین مورد نیز کشف و ضبط شد.
به گفته وی، تداوم و پایداری در دستورالعمل و بخشنامه های صادره، باعث کاهش قاچاق می شود؛ ضمن آنکه هرچه اجرای دستورالعمل طولانی باشد قاچاق کاهش می یابد. اما اکنون در یک روز دو تا بخشنامه های مختلفی صادر می شود که عاملی برای قاچاق کالاست.

** مقایسه بهای برخی اقلام کالایی
هفته گذشته روزنامه ایران گزارشی با عنوان «مهاجرت کالا به خارج» منتشر کرد. براساس این گزارش عراق، افغانستان، ترکیه، آذربایجان، ارمنستان، گرجستان و پاکستان مقصد کالاهای اساسی قاچاق است.
همچنین در این گزارش نرخ برخی اقلام اساسی همچون چای و قند و سیگار نسبت به کشورهای همسایه اعلام شده است. بهای یک کیلو چای در ایران ۲۰ هزار تومان اما در ترکیه ۱۶۰ هزار تومان است.
همچنین نرخ یک کیلو قند در داخل پنج هزار تومان و در کشورهای همسایه شمالی ۳۵ هزار تومان است.
قیمت سیگار نیز در کشورهای همسایه سه برابر ایران است و سبب قاچاق معکوس این محصول نیز شده است. نرخ یک پاکت سیگار در ایران هفت هزار تومان و کشورهای منطقه تا ۲۱ هزار تومان نیز می رسد.

** انتظار برای اجرایی شدن راهکار پیشنهادی
با این حال، اظهارات این تشکل های صنفی نشان می دهد که باید راهکاری برای برون رفت از این معضل اندیشیده تا قاچاق کالاهای اساسی متوقف شود.
بهمن عبداللهی رئیس اتاق تعاون چندی پیش اعلام کرد که اتاق تعاون یک برنامه و نرم‌افزار جامع کنترل و نظارت بر توزیع کالاهای اساسی با عنوان «سامانه مهتاب» تهیه کرده است.
به گفته وی، شیوه عملکرد این سامانه بدین گونه است که از ابتدای تخصیص ارز برای تهیه کالای اساسی، مشخصات دریافت‌کننده ارز در سامانه ثبت می‌شود و تا زمانی که کالا به دست مصرف کننده نهایی می‌رسد، سهمیه‌ای که باید به سرپرست خانوار داده شود، در آن درج می‌شود؛ این سامانه به صورت آزمایشی، یک هفته در ۴۰ فروشگاه تهران فعال شد و با توجه به استقبال دولت از این سامانه، قرار شده از ابتدای سال آینده در سراسر کشور استفاده شود.