آماده کاهش رشد اقتصادی در جهان باشید

WEF (مجمع جهانی اقتصاد) ۳۰ ریسک را در پنج زمینه «اقتصاد»، «محیط‌ زیست»، «ژئوپلیتیک»، «اجتماعی» و «فناوری» مورد ارزیابی قرار داده و از پاسخ‌دهندگان خواسته این ریسک‌ها را بر اساس احتمال وقوع و میزان آثار منفی آن‌ها رتبه‌بندی کنند. نتایج نشان می‌دهد پنج ریسک از فهرست ۱۰ ریسک با بیشترین احتمال وقوع و آثار منفی، در زمینه محیط زیست هستند.

ریسک‌ جهانی به‌صورت رخداد یا شرایط نامطمئنی تعریف می‌شد که اگر به وقوع بپیوندد، می‌تواند در ۱۰ سال آینده، تأثیر معناداری بر کشورها یا صنایع مختلف بگذارد. مجمع‌ جهانی اقتصاد با پایش پاسخ‌های تصمیم‌گیرندگان بخش خصوصی، بخش دولتی و جامعه دانشگاهی در سراسر جهان، ریسک‌های جهانی در سال ۲۰۱۹ را تحلیل می‌کند که بر این اساس، ۱۰ ریسکی که بیشترین میزان وقوع در ۱۰ سال آینده را دارند، عبارت‌اند از: تغییرات شدید و ناهنجار آب و هوایی، شکست در سازگاری با تغییر اقلیم، بلایای طبیعی، کلاهبرداری یا سرقت اطلاعات، حملات سایبری، بلایای طبیعی انسان‌ساخت، مهاجرت ناخواسته گسترده، کاهش تنوع‌زیستی و فروپاشی زیست‌بوم، بحران آب و حباب دارایی.

جمع‌بندی پاسخ‌های ارائه شده درباره میزان آثار منفی این ریسک‌ها نیز نشان می‌دهد که این ۱۰ مورد، بیشترین تأثیر منفی را بر کشورها و صنایع مختلف خواهند گذاشت: سلاح‌های کشتار جمعی، شکست در سازگاری با تغییر اقلیم، تغییرات شدید و ناهنجار آب و هوایی، بحران آب، بلایای طبیعی، کاهش تنوع‌زیستی و فروپاشی زیست‌بوم، حملات سایبری، شکست امنیت فناوری اطلاعات و ارتباطات، بلایای طبیعی انسان‌ساخت و شیوع بیماری‌های عفونی.

**ارزیابی مجمع جهانی اقتصاد از ریسک‌های جهانی در سال ۲۰۱۹

مجمع جهانی اقتصاد در ادامه گزارش خود، شرایط آینده و پیش‌بینی‌های خود در هر یک از پنج زمینه «اقتصاد»، «محیط‌ زیست»، «ژئوپلیتیک»، «اجتماعی» و «فناوری» را به تصویر کشیده است.

**اقتصاد؛ بحران مالی جدیدی در راه است؟

بر اساس آخرین گزارش صندوق بین‌المللی پول (IMF) به نظر می‌رسد رشد اقتصادی جهان به بیشترین مقدار خود رسیده و این به معنای شروع روندهای نزولی در سال‌های پیش‌ رو است. نرخ رشد جهانی، تحت تأثیر اقتصادهای پیشرفته است. با این حال، پیش‌بینی‌ها از کاهش رشد اقتصادی چین در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال ۲۰۱۸ از ۶٫۶ درصد به ۵٫۸ درصد بر رشد جهانی تأثیرگذار خواهد بود.

مسئله مهم دیگر در زمینه اقتصاد، حجم بدهی‌ها است که به‌طور معناداری نسبت به بحران جهانی ۲۰۰۸ بیشتر شده و به حدود ۲۲۵ درصد تولید ناخالص داخلی جهانی رسیده ‌است که در کنار نرخ‌های بهره پایین، می‌تواند مشکلاتی را برای کشورهایی که تعهدات دلاری دارند، به‌وجود آورد.

**محیط زیست؛ آسیب‌پذیری انسان در مقابل طبیعت

در گزارش‌های قبلی پیش‌بینی ریسک، محیط زیست، سومین ریسک از نظر میزان وقوع و چهارمین مورد از نظر میزان اثرگذاری ارزیابی شده بود و تغییرات ناهنجار آب و هوایی بزرگ‌ترین نگرانی‌ها را به خود اختصاص داده بودند. اما در نظرسنجی جدید، شکست سیاست‌های محیط زیستی به‌طور فزآینده‎ای مورد توجه قرار گرفته و «شکست در سازگاری با تغییر اقلیم» مجدداً به رتبه دوم ریسک‌ها از نظر امکان وقوع بازگشته است.

نتایج واکنش انفعالی نسبت به تغییرات اقلیم نیز به‌سرعت در حال پدیدار شدن است. تنوع زیستی به‌سرعت در حال کاهش است، به‌طوری که فراوانی گونه‌ها از سال ۱۳۴۹ تاکنون ۶۰ درصد کاهش یافته‌ و این موضوع، بر زنجیره غذایی انسان تأثیرگذار خواهد بود و سلامت و توسعه اجتماعی-اقتصادی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و حتی می‌تواند بر رفاه، بهره‌وری و امنیت منطقه‌ای نیز اثرگذار باشد.

**ژئوپولیتیک؛ تقابل جهانی‌شدن و ملی‌گرایی

تنش‌های ژئوپلیتیکی و ژئواقتصادی در بین قدرت‌های اصلی جهان در حال افزایش است. این تنش‌ها با فشار بر ریسک‌های موجود، آن‌ها را تشدید می‌‌کنند. می‌توان گفت دنیا پس از تجربه جهانی‌شدن در حال ورود به دوره واگرایی است، گذاری که بر چشم‌انداز اقتصاد سیاسی جهان، تأثیر می‌گذارد و به نظر می‌رسد ریسک‌های بالقوه، روابط کشورهایی را که ارتباط وسیعی با یکدیگر دارند، تهدید خواهد کرد. از نشانه‌های آن می‌توان به شرایط سخت روابط تجاری و سرمایه‌گذاری قدرت‌های جهان ، در سال گذشته اشاره کرد.

چنین شرایطی، تصمیم‌گیری برای حل چالش‌های جهانی از محیط زیست گرفته تا آثار انقلاب صنعتی چهارم را با مشکل مواجه می‌کند و به نظر می‌رسد با یک ریسک سیستماتیک مواجه هستیم. در واقع سؤال اینجاست که در چنین شرایطی اگر یک بحران مالی جدید رخ دهد، همکاری‌ها و پشتیبانی‌های لازم برای عبور از آن وجود دارد؟ احتمالاً بله، اما تضاد بین جهانی شدن اقتصاد و ملی‌گرایی سیاسی، خود می‌تواند به‌عنوان یک ریسک، مورد توجه باشد.

**اجتماعی؛ انسان‌های غمگینی که از دریا می‌ترسند

چهره انسانی ریسک‌های جهانی را نمی‌توان نادیده گرفت. جهان برای بسیاری از مردم، مکانی پر از اضطراب و تنهایی است به‌طوری که برآوردها نشان می‌دهند سلامت روان حدود ۷۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان تحت تأثیر این نگرش قرار دارد. انتقالات پیچیده اجتماعی، فناوری و زندگی شغلی، تأثیر عمیقی بر تجربه‌های زیستی مردم دارد که از نظر روانشناسی، زمینه مشترک همه این مسائل، استرس ناشی از قرار گرفتن در شرایط نااطمینانی است. احساسات و سلامت روان افراد از آنجایی که می‌تواند انتخاب‌های اجتماعی و سیاسی جوامع را تحت تأثیر قرار دهد، قابلیت تبدیل شدن به ریسک را دارد.

مورد دیگر، به مباحث بیولوژیک و بیوتکنولوژی مرتبط است. اولین انسان اصلاح ‌ژنتیکی شده در سال ۲۰۱۸ متولد شد که این موضوع می‌تواند علاوه بر پیشرفت‌های معجزه‌آسای وعده‌ داده شده، چالش‌های نگران‌کننده‌ای را نیز به وجود آورد. آیا این پیشرفت‌ها تحت کنترل هستند یا خیر و اینکه چگونه مورد استفاده قرار خواهند گرفت، می‌تواند به‌طور جدی محل بحث باشد.

بشر در مقابل افزایش سطح آب دریاها نیز آسیب‌پذیر خواهد شد. روند رو به رشد شهرنشینی و تغییرات اقلیم این نگرانی را به وجود آورده است. انتظار می‌رود دوسوم جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ در مناطق شهری زندگی کنند و برآوردها نشان می‌دهد ۸۰۰ میلیون نفر در ۷۵۰ شهر ساحلی سکونت داشته باشند که زندگی آن‎ها به دلیل افزایش نیم‌متری سطح آب دریاها تا سال ۲۰۵۰ با مخاطراتی مواجه خواهد شد.

**فناوری؛ اخبار جعلی به مثابه ریسک جهانی

فناوری در حال تبدیل شدن به یک بازیگر اصلی در صحنه ریسک‌های جهانی است و به افزایش نگرانی‌ها بابت کلاهبرداری به‌وسیله اطلاعات و حملات سایبری دامن می‌زند. دوسوم پاسخ‌دهندگان به پرسشنامه مجمع جهانی اقتصاد، انتظار دارند ریسک‌های ناشی از اخبار جعلی یا فیک‌نیوز و سرقت هویت در سال ۲۰۱۹ افزایش یابد.

این در حالی است که از نظر سه‌چهارم پاسخ‌‎دهندگان، از بین رفتن حریم خصوصی شرکت‌ها و دولت‌ها، ریسک جدی سال ۲۰۱۹ در زمینه فناوری است. این نظرات ممکن است ناشی از حملات سایبری به زیرساخت‌های حیاتی در سال ۲۰۱۸ باشد و به‌عنوان هشداری برای کشورهای ضعیف تلقی شود تا از توان مهندسی خود برای کاهش ریسک‌های بالقوه فناوری استفاده کنند.

گزارش از مریم‌السادات علم‌الهدی

**اداره کل اخبار چندرسانه‌ای**ایرناپلاس**