نقد مستند اینستاگرامر، روایت دنیای مجازی

به گزارش کسب و کار نیوز، بی شک اینستاگرام یکی از شبکه های بسیار مهم اجتماعی در فضای مجازی است. چه بسا زندگی روزمره افراد بسیاری با این شبکه اجتماعی عجین شده و به یکی از مهمترین منابع درآمد آنها تبدیل شده است
افرادی هستند که بدون اینستاگرام زندگی برایشان چندان معنا دار نیست. آنها با اینستاگرام از خواب بیدار می شوند، غذا می خورند، تفریح می کنند، سفر می روند، پول در می آورند و می خوابند و هر زمان که اینستاگرام و یا اینترنت آنها با مشکل رو به رو می شود چرخه زندگی شان به هم می خورد. در واقع در این زمان آنها به دنبال مفری برای بازگشت به زندگی پر هیاهوی اینستاگرامی خود هستند.
درباره شاخ های مجازی بارها و بارها گزارشات و مستنداتی تهیه شده که گاه برخی از این گزارشات نگاه منفی نسبت به این مساله داشتند و گاهی در برخی از آنها نگاهی خنثی وجود داشت و کمتر اثری بود که نگاهی مثبت به این مقوله داشته باشد. مستند اینستاگرامر نیز به دور از این نوع نگاه ها نیست. این مستند با نگاهی بی طرفانه به روایت زندگی کسانی می پردازد که خواسته و یا ناخواسته به شهرت رسیده اند و اینستاگرام روند زندگی آن ها را تغییر داده است.
داستان این مستند با روایت کسانی شروع می شود که جزء اولین نفراتی هستند که پا به این دنیای متفاوت گذاشته و به قول خودشان فکر نمی کردند این آینده در انتظارشان باشد. بعضی از آنها به چشم موضوعی تفریحی و بعضی دیگر به عنوان ویرایشگر عکس از این شبکه استفاده می کردند که پس از بالاتر رفتن فالوورها، این شبکه اجتماعی به عنصری جدی در زندگی آنها تبدیل شده است. مستند به صورت مصاحبه با این شخصیت ها و حول ماجرای آنها و حتی زندگی شخصی آنها می گذرد. افرادی متفاوت با موضوعات متفاوت انتخاب شده بطوری که حتی نوع سخن گفتن و سبک رفتاری آنها نیز با یکدیگر متفاوت است. هر یک مسیر تبدیل شدن خود را به عنوان یک ستاره اینستاگرامی در این مستند روایت می کنند. امری که در ابتدا نا خواسته بوده و بعد به امری مهم و حساس که تمام ابعاد زندگی آنها را تحت تاثیر خود قرار داده، تبدیل شده است. روایت یک مادر و دختر، روایت یک عکاس، روایت یک حاج آقا و همسرش. روایت هایی متفاوت با داستان های زندگی متفاوت.
سینا کیان پور، کارگردان این مستند، دانش آموخته کارشناسی سینما از دانشگاه سوره و فارغ التحصیل کارشناسی ارشد عکاسی از پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران است. وی تجربه فیلمسازی با مستند کوتاه «برای زمستان آماده شو» را داشته و این روزها مستند اینستاگرامر وی در حال اکران و نقد و بررسی است. این مستند این روزها با توجه به مسائل مربوط به فیلترینگ اینستاگرام بسیار مورد توجه قرار گرفته و در حال اکران های مکرر و نقد و بررسی های متعدد است.
در آخرین نشستی که روز گذشته (یکشنبه) در خصوص نقد و بررسی این مستند برگزار شد، در آن «سینا کیان پور»، امیر ناظمی «معاون وزیر و رییس سازمان فناوری اطلاعات» و روح الله مومنی نسب «کارشناس فضای مجازی» حضور داشتند.

** نخستین اکران مستند
کیان پور در خصوص مستند اینستاگرامر گفت: ایده اولیه این مستند در سال ۱۳۹۳ شکل گرفت و به تدریج پس از برنامه ریزی های خاص، کار تهیه آن از سال ۱۳۹۵ شروع شد و تدوین آن در سال ۱۳۹۶ تمام شد. این مستند برای نخستین بار در سال ۱۳۹۶ در سینما حقیقت اکران شد و علاوه بر آن در جشنواره هایی در یونان، هند و آلمان نیز نمایش داده شده است.
کیان پور در خصوص تاریخ انقضا مستند اینستاگرامر گفت: با توجه به اینکه فضای مجازی بطور کلی خیلی سریع تغییر می کند، باید گفت به لحاظ شکلی و مصداقی صد در صد تغییر کرده است، اما هسته اصلی ماجرا همچنان همان است. در ابتدا وقتی ایده شکل گرفت، موضوع اینستاگرام بسیار جدید بود و مساله تازه مطرح شده بود. اما وقتی کار به مرحله تهیه و تدوین رسید، دیگر این موضوع تازگی خود را از دست داد.
وی در خصوص ماهیت مستند اینستاگرامر گفت: بیشتر به دنبال خواسته ها و دغدغه های این افراد بودم و اینکه واقعا این افراد به دنبال چه هستند. سعی کردم کاملا نگاه خنثی در این مستند داشته باشم و به این بپردازم که چگونه افراد معمولی از طریق اینستاگرام کم کم به شهرت و اعتباری می یابند. هدف من در این مستند صرفا بازجویی و بازخواست افراد و زندگی آنها نیست بلکه در حقیقت هدف روایت زندگی افرادی است که به مرور زمان در فضای مجازی به محبوبیت دست یافتند و اکنون زندگی آنها از رهگذر این شبکه مجازی ارتزاق می شود. این افراد کاملا قصد زندگی معمولی را داشتند و در نهایت به مرور زمان با ایجاد شیوه هایی به این شهرت و محبوبیت دست یافتند.

** رویکرد بی طرفانه در مستند
امیر ناظمی نیز در خصوص مستند اینستاگرامر گفت: روایت این مستند بسیار بی طرفانه است و از این نظر بسیار خوب است. این مستند این پیام را تولید می کند که اینستاگرام نه خوب است و نه بد. یعنی می تواند هم جنبه های خوب داشته باشد و هم جنبه های بد. از طرفی مستند این امر را نشان می دهد که چگونه افراد از رهگذر بازی، عکاسی و… به شخصیتی محبوب و مشهور تبدیل شده و سیر زندگی شان تغییر کرده است و حتی اینستاگرام به نوعی منبع درآمد برایشان تبدیل شده است. این موارد در طی فیلم به خوبی نمایش داده شده است.

** تفاوت سلبریتی و influencer
ناظمی گفت: افراد حاضر در مستند اینستاگرامر را نمی توان سلبریتی دانست. چون سلبریتی معنایی خاص دارد. سلبریتی ها کسانی ها هستند که خارج از فضای مجازی شهرت لازم را داشته و برای مردم شناخته شده بودند. در حالیکه influencer کسی است که قبلا شناخته شده نبوده و قبلا دارای سرمایه پیشین نمادین نبوده است. بلکه این افراد کل شهرت و تاثیر خود را از طریق شبکه های مجازی کسب کرده و این تفاوت را کارگردان در طی فیلم نمایش داده است.

** مغفول ماندن لایه های پایین جامعه در مستند اینستاگرامر
مومن نسب نیز به مورد مغفول ماندن لایه های پایین جامعه در مستند اینستاگرامر اشاره کرد و گفت: اگر اینستاگرام را بصورت هرم در نظر بگیریم باید بگوییم که این مستند به کسانی که افراد دنبال کننده بسیار و یا تعداد فالوورهای بسیاری را دارند، توجه دارد و از یک پارادایم خاصی پیروی می کند. در این مستند لایه های پایین جامعه کمتر دیده شده و به آنها پرداخته شده است. در واقع این لایه های وسیع جامعه فیلم در مستند دیده نشده اند.
وی همچنین افزود: فکر می کنم اینستاگرام یک سبک فرهنگی و یا یک سبک زندگی است که وارد شده و چیزی که در آن مغفول شده سبک زندگی ایرانیان است. فکرها، باورها و شیوه های زندگی ایرانی در این فیلم دیده نمی شود و کاراکترهای آن در فضای دیگری زندگی می کنند.

**اینستاگرام به یک بازار تبدیل شده است
مومن نسب اشاره کرد: در صفحه اینستاگرام نوعی خرید و فروش صورت می گیرد. یعنی در صفحات اشخاص چنین چیزی دیده می شود که مثلا رقص این آدم چند. لباس این آدم چند و….
یعنی یک بده و بستانی در پشت صفحات شخصی افراد در حال اتفاق است. درست است که در این مستند هر یک از کارکترها ماجرایی داشتند و روایت های شخصی خود را مطرح کردند اما در نهایت فیلم به پول ختم می شود یعنی این صفحات به وسیله ای برای کسب درآمد تبدیل می شود. این مستند نشان می دهد نوعی شیب ملایم در زندگی افراد در حال اتفاق است . شیبی ملایم در سبک های زندگی افراد.
پژوهشم**م-ا**۱۵۵۲