پایتختی که خواب ندارد

تغییر سمت و سوی فرهنگ، شرایط خاص خود را نیز تحمیل می کند؛ اگر تا چند سال پیش شب بیداری در شهرها کمتر معنا و مقبولیت داشت این روزها می بینیم که وضعیت جاری در جامعه طلب می کند متولیان حوزه شهری به اقتضای مطالبات موجود، برای حیات شبانه شهر نیز چاره ای بیاندیشند.
صرفنظر از برخی مشاغل که در تهران به صورت شبانه روزی جریان دارد و نیز وضعیت تردد مسافران شبانه درون شهری که سهم قابل تاملی را به خود اختصاص می دهند، موضوع و نیاز تازه ای که طی سال های گذشته در پایتخت رونق گرفته حیات شبانه است.
هرچقدر برخی پزشکان توصیه کنند براساس ساختار جسمی، انسان باید شب ها بخوابد تا سوخت و ساز بدن به طور مناسب انجام شود، اما واقعیت این است که بخشی از شهروندان شب ها بیدار هستند؛ به گشت و گذار در شهر می پردازند و نیازهایی دارند که پاسخگویی به آنها خود منشا ایجاد مشاغل تازه ای نیز خواهد شد.
شاید اگر اوایل راه اندازی غذاهای خیابانی ( ون کافه ها) در خیابان تاریخی و نوستالوژیک ۳۰ تیر در قالب طرح حیات شبانه برخی افراد واکنش هایی نشان می دادند، اینک همه پذیرفته اند که بخشی از مردم برای تفرج در این منطقه تاریخی شهر هم که شده نیاز به حضور در جایی برای وقت گذرانی، آشنایی بیشتر با جاذبه های تاریخی و گردشگری پایتخت دارند و دیگر کسی مخالفتی با چنین طرح هایی نمی کند.
به همین منظور طرح حیات شبانه شهر با هدف معرفی جاذبه های گردشگری و اجرای برنامه های فرهنگی و هنری در معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری در پایتخت برنامه ریزی شد و در حال اجرا است، طرحی که البته هنوز چندان شناخته شده نیست.
گرچه همگان معتقدند که زیرساخت های شهری برای اجرای چنین طرح هایی به اندازه ظرفیت های پایتخت از یک سو و نیز نیاز و مطالبات موجود شهروندان و صاحبان برخی مشاغل مرتبط فراهم نشده اما کارشناسان آغاز چنین طرح هایی را شروعی بر امیدواری ها در این بخش تلقی می کنند.

**حیات شبانه، نیازی نوپا
به گزارش ایرنا، شهر تهران با وجود جاذبه های گردشگری قابل توجه و چشمگیر کمتر شناخته شده است و اکثر شهروندان و گردشگران این شهر را با ترافیک و آلودگی های هوا و صوتی می شناسند؛ حال آنکه جاذبه های گردشگری آن چه در روز و چه شب، خود می تواند بتنهایی عامل جذب تعداد قابل ملاحظه ای از گردشگران داخلی و خارجی باشد.
ستاد گردشگری شهرداری تهران مدعیست که با اجرای طرح حیات شبانه شهر در تلاش است تا ضمن معرفی مناطق مختلف گردشگری، خدمات فرهنگی هنری را به شهروندان بخصوص افرادی که طی روز امکان بهره مندی از این فضاها را ندارند، ارائه کند.
این طرح، طبق برنامه ریزی های انجام شده قرار بود ابتدا از ۱۵ تیر امسال در باغ موزه قصر نیز آغاز شود اما به دلیل برگزاری برنامه ای دیگر در این باغ موزه، امکان اجرای طرح حیات شبانه شهر وجود نداشت و وقفه ای در این زمینه ایجاد شد تا اینکه پس از مطالعه و بررسی نقاط مختلف پیشنهادی، در نهایت مردادماه در باغ موزه دفاع مقدس آغاز به کار کرد.
طرح حیات شبانه شهر تهران شهریور امسال در بوستان های آبشار و چیتگر منطقه ۲۲، آبان ماه در بوستان جوانمردان در منطقه پنج و باغ موزه مینیاتور در منطقه ۸ با استقرار تعدادی ون کافه و غرفه هایی از جمله صنایع دستی، کتابخوانی، آموزش هنر قلم زنی، مجسمه سازی، نمایش، موسیقی، تئاتر و مسابقات مهیج اجرا شد.
شهرداران مناطقی که طرح شبانه شهر در آنها اجرا شده است معتقدند اجرای این طرح ضمن اشتغالزایی می تواند به معرفی جاذبه های گردشگری و حضور شهروندان در گردهمایی محلی به منظور ایجاد فضای گفت و گو در ساعات پایانی شب نیز کمک کند.

**حضور شبانه مردم، امنیت افزاست
عضو کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اجرای طرح شبانه را در شرایط کنونی پایتخت یک ضرورت دانست و گفت: حدود ۹ میلیون نفر ساکن پایتخت هستند، ضمن آنکه جمعیت شناور قابل توجهی هم در شبانه روز وارد این شهر می‌شوند(حدود چهارمیلیون نفر) و از این منظر تهران موقعیتی متفاوت در حوزه جمعیتی و اجتماعی دارد اما متاسفانه در شهری با این جمعیت حیات شبانه مناسبی برای شهروندان وجود ندارد.
حجت نظری یکی از ابعاد حیات شبانه در تهران را موضوع تفریح و نشاط اجتماعی در شهر عنوان و تصریح کرد: برخی اقشار پایتخت نشین با توجه به نوع شغل خود فرصت استفاده از فضاهای شهری طی روز یا حتی ساعت های آغازین شب را از دست می دهند ضمن اینکه امکانات لازم برای حضور در ساعات پایانی شب نیز برای شهروندان چندان میسر نیست.
وی همچنین احیای زندگی شبانه در تهران را دارای توجیه اقتصادی دانست و گفت: در بسیاری از کلانشهرهای دنیا با اقتصاد مولد و پویا، به هیچ عنوان شهر حتی برای چند ساعت هم تعطیل نمی‌شود و فعالیت بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی ادامه دارد اما تاکید بنده بر اجازه فعالیت یافتن کسب و کارهای خُرد با استفاده از فرصت احیای زندگی شبانه در شهر است.
این عضو شورای اسلامی شهر تهران، ترویج سبک زندگی شبانه در پایتخت را در کاهش معضل ترافیک موثر دانست و افزود: پلیس بارها از شهروندان خواسته زمان سفر عصرگاهی خود که به طور معمول به منظور استفاده از ظرفیت اماکن تفریحی و تجاری شهر است، مدیریت کنند؛ با احیای زندگی شبانه و افزایش ساعت کار این مراکز مدیریت ترافیکی خود به خود انجام می شود.
نظری حیات شبانه را عاملی موثر در ارتقای نشاط اجتماعی توصیف و بیان کرد: در شرایطی که ساکنان تهران طی روز با استرس‌ها و فشارهای متعددی روبه رو هستند می توان با اجرای برنامه های مفرح از جمله فعالیت گروه‌های موسیقی خیابانی در نقاط مشخصی از شهر و فراهم سازی فضای حضور خانواده‌ها در کنار یکدیگر به ارتقای نشاط اجتماعی شهروندان کمک کرد.
عضو کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران اضافه کرد: تجربه و نظریه های طراحی شهری اثبات کرده است که هرجا حضور و مشارکت مردم افزایش یابد، امنیت نیز ارتقا می یابد و بسیاری از آسیب‌های اجتماعی فرصت بروز پیدا نمی‌کنند.

**تسهیل گری حضور شهروندان
رئیس ستاد گردشگری شهرداری تهران نیز در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، ایفای نقش تسهیل گری برای حضور گروه های مختلف فرهنگی و هنری و ارائه خدمات به مردم را از جمله اهداف طرح حیات شبانه خواند.
مهدی سیف اظهارداشت: در اجرای این طرح، ظرفیت، امکانات و زیرساخت های مناطق و نبود مزاحمت ترافیکی برای ساکنان مورد توجه قرار می گیرد.
رئیس ستاد گردشگری شهرداری تهران با اشاره به هماهنگی با نهادهای مسئول در حوزه امنیت برای اجرای طرح حیات شبانه اظهارداشت: مکان های برگزاری این طرح شناخته شده است و می توان مجوزهای لازم را برای آن کسب کرد و در صورت موفقیت این طرح، اجرای برنامه با هماهنگی نیروی انتظامی در این مکان ها قطعی خواهد شد.
وی گفت: طرح حیات شبانه شهر هر ۱۵ روز یکبار از ساعت ۲۱ تا ۲ بامداد روز بعد در یک نقطه شهر تهران، فعال در حوزه گردشگری، با استقرار ون کافه ها و برنامه های فرهنگی و هنری و موسیقی اجرا خواهد شد.
سیف درباره برگزاری طرح حیات شبانه شهر در بوستان جوانمردان منطقه ۵ نیز گفت: این بوستان یکی از نقاط خوب گردشگری شهر تهران است که متاسفانه بسیاری از مردم آن را با همه مزیت هایی که دارد، نمی شناسند و اجرای طرح حیات شبانه ضمن معرفی بوستان جوانمردان فرصتی را فراهم می کند که مردم گردهم بیایند و از ون کافه ها، برنامه های گروه های فرهنگی هنری بهره مند شوند.

**حیات شبانه و توسعه گردشگری
شهردار منطقه پنج تهران نیز درباره اجرای طرح حیات شبانه شهر در بوستان جوانمردان به خبرنگار ایرنا توسعه طرح حیات شبانه شهر را وابسته به رضایتمندی شهروندان دانست و گفت: در قالب این طرح می توان امکان بهره مندی شهروندان از خدمات فرهنگی، هنری را در بوستان ها و مکان های شهری که زیرساخت ها و سرمایه گذاری های لازم در آنها انجام شده، فراهم کرد.
رجبعلی خسروآبادی با اعلام آمادگی برای اجرای طرح حیات شبانه شهر در منطقه پنج اظهار امیدواری کرد که هنرمندان نیز در این طرح مشارکت کنند تا مردم با علاقه و رغبت بیشتری حضور داشته باشند.
مدیرکل پیشین میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران اظهارداشت: با اجرای طرح حیات شبانه شهر در صورت فراهم کردن زیرساخت ها، حوزه گردشگری و اقتصاد شهری توسعه پیدا خواهد کرد.
وی افزود: در این طرح به نوعی از فضای مرده شبانه، یک فعالیت اقتصادی انجام می شود که به نفع شهر است و زمینه ای را برای بهره مندی از گروه های مختلف فرهنگی و هنری فراهم می کند.

**خواسته های صاحبان ون کافه ها
با توجه به استقبال و تاکید مدیریت شهری بر اجرای طرح حیات شبانه، ون کافه دارانی که در این طرح ها مشغول به کار می شوند هم نقطه نظرهایی دارند و البته خواسته هایی.
این افراد معتقدند: اجرای طرح های حیات شبانه در مکان های شناخته نشده یا کمتر شناخته شده، سودی برای این افراد ندارد و فقط هزینه بر است.
درحالی که صاحبان ون کافه ها فعالیت شخصی شان در حاشیه خیابان ها را همراه با مشکلات و ممنوعیت های مختلف نهادهای متولی برمی شمارند، رئیس ستاد گردشگری درباره حضور ون کافه ها در طرح حیات شبانه شهر می گوید که طرح حیات شبانه می تواند از این افراد حمایت و به عنوان تسهیل گر بدون پرداخت هزینه نسبت به ساماندهی آنان در نقاط اصلی گردشگری اقدام کند.
«مجتبی» یکی از ون کافه داران با اشاره به حضور خود در طرح حیات شبانه بوستان جوانمردان به خبرنگار ایرنا اظهارداشت: از طریق یکی از دوستان با این طرح آشنا شدم؛ تاکنون بوستان جوانمردان نیامده بودم و در شب افتتاحیه به دلیل تبلیغات شهرداری مردم استقبال کردند اما در روزهای دیگر حضور مردم در این بوستان نامناسب است و با توجه به شرایط فعالیت برای من هزینه بر است.
وی گفت: شهرداری در تلاش است بوستان جوانمردان از لحاظ گردشگری رونق پیدا کند و توجه مردم به این بوستان مانند سایر نقاط جلب شود که امکانات لازم را برای استقرار ون کافه ها به صورت رایگان فراهم کره است.
مجتبی افزود: به عقیده من شهرداری باید طرح حیات شبانه شهر را در سایر بوستان های شناخته شده مانند ملت و ساعی نیز اجرا کند که شهروندان استقبال زیادی از ون کافه ها و برنامه های فرهنگی و هنری خواهند داشت، در این صورت من درآمد خواهم داشت و حتی اگر شهرداری اجاره بهایی را تعیین کند، پرداخت خواهم کرد.
یکی دیگر از ون کافه داران که در حوزه اغذیه فعالیت می کند با مناسب ارزیابی کردن طرح حیات شبانه شهر اظهارداشت: باید بیشتر در این طرح سرمایه گذاری شود و مورد حمایت قرار گیرد.
وی که خود را «خیال» معرفی کرد گفت: برای پرداخت هزینه ها در طرح حیات شبانه بوستان جوانمردان هیچ مشکلی نیست اما به نظر من این بوستان از لحاظ استقبال شهروندان و کسب درآمد برای ون کافه ها مناسب نیست و مکان باید تغییر کند.
به گزارش ایرنا باتوجه به استقبالی که صاحبان برخی مشاغل و نیز مردم در پایتخت از طرح حیات شبانه نشان می دهند، به نظر می رسد هرچقدر زیرساخت های اجرای این طرح بیشتر فراهم شود می تواند زمینه مشارکت و همراهی بیشتر شهروندان و به دنبال آن ایجاد نشاط اجتماعی را نیز به دنبال داشته باشد.

گزارش از معصومه جوان معبودی