تبدیل تهدید به فرصت در فضای مجازی با ارتقای سواد رسانه ای

در دنیای کنونی آموزش سواد رسانه ای به شهروندان مفهومی کلی به شمار می رود که به مطالعات رسانه ای، فرهنگی، اجتماعی، تاریخی، سیاسی و تکنولوژیکی وابسته است و می توان آن را به آموزش شیوه های بهتر زندگی کردن در عصر اطلاعات و ارتباطات که به طور خاص در یک جامعه و به طور عام در جامعه جهانی می توان اطلاق کرد.

به گزارش کسب و کار نیوز به نقل از ایرنا، همچنین سواد رسانه ای را می توان به عنوان ابزاری برای حمایت شهروندان در برابر آثار منفی رسانه های جمعی دانست که چارچوبی را جهت دسترسی، تحلیل، ارزیابی و خلق پیام ها به اشکال مختلف از انتشار گرفته تا اینترنت، فراهم می کند. در واقع سواد رسانه ای درکی را از نقش رسانه در اجتماع شکل می دهد و کسب مهارت های ضروری تحقیق و بیان عقاید شخصی را برای شهروندان در عصر جهانی شدن ضروری می داند تا با ژرف اندیشی و برنامه ریزی دقیق و سنجیده نسبت به آموزش آن و استقرار یک نظام کارآمد، جهت تربیتِ شهروندی مناسب با ضرورت های عصر جهانی شدن در کشور اقدام های لازم را انجام دهد. به عبارت دیگر سواد رسانه ای به فرد اجازه می دهد با دنیای اطلاعات در تعامل باشد و هوشمندانه نیازهای اطلاعاتی خود را شناسایی، جستجو و بهره برداری کند.

بر پایه آمارها سطح سواد رسانه‌ای در مناطق شهری بزرگ در ایران ۲۲٫۹ درصد در مناطق حومه شهر ۱۸ درصد، در شهرهای کوچک ۱۸٫۹ درصد و در مناطق روستایی ۱۷٫۹ درصد است. سطح سواد عمومی رسانه ای ایرانی ها نیز در سطح جهان عدد ۱۲ از ۱۰۰ است. بنابراین ضرورت دارد سواد رسانه ای و آموزش آن به شکل جدی مورد توجه سیاستگذاران در سطح کلان کشوری قرار گیرد تا بتوان معایب و مزایای آن را مورد ارزیابی قرار داد. این مفهوم اجتماعی شدنِ پله پله است که نقش وسایل نوین ارتباطی را بیش از گذشته پر رنگ می کند و بهره مندی از سواد رسانه ای را الزامی می سازد.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا در گفت وگو با «مهدی آرکونتن» کارشناس ارتباطات و مشاور رسانه ای کمیسیون اصناف مجلس شورای اسلامی، ضرورت ارتقای سواد رسانه ای را در سطح جامعه از زوایای مختلف بررسی کرد. در ادامه این گفت وگو می خوانیم:

** رسانه های ارتباطی بستری نوین برای تبادل اطلاعات
سواد رسانه ای از جمله مفاهیمی در حوزه ارتباطات است که با گسترش رسانه های ارتباطی و شبکه های اجتماعی مجازی به عنوان بستری نوین برای تبادل اطلاعات از حدود ده سال قبل در ایران بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است. سنجش میزان تاثیر ارتقای سواد رسانه ای بر تقویت توسعه سیاسی و فرهنگی جامعه نیازمند، تعریف مفهوم سواد رسانه ای است. به عنوان مثال، شما هنگام خرید یک دستگاه تلویزیون، همراه آن کاتالوگی را دریافت می کنید که نحوه راه اندازی و امکانات محصول خریداری شده را به شما آموزش می دهد، با ارجاع همین مصداق به مفهوم سواد رسانه ای می توان به تعریف آن رسید، یعنی مخاطبی که در مقابل حجم انبوهی از اطلاعات، شایعات و اخبار قرار گرفته با استفاده از سواد رسانه ای است که می تواند به مقیاسی برای درستی و نادرستی محتوای ارائه شده دست پیدا کند و خود را از تاثیرات مخرب شایعات و اخبار نادقیق مصون دارد.

بر همین پایه در شرایطی که ضریب نفوذ شبکه های اجتماعی و ماهواره ای در میان اعضای جامعه ایرانی گسترش می یابد، عدم برخورداری از سواد رسانه ای مشابه رانندگی در یک اتوبان پرخطر بدون داشتن گواهینامه ی رانندگی است زیرا سواد رسانه ای یاد می دهد که کدام پیام رسانه ای امن و کدام پیام انحرافی و خطرناک است و در نقطه مقابل بی سوادی رسانه ای باعث می شود تا ندانیم کدام پیام قابل اعتماد و کدام پیام فریبکارانه، جعلی و دروغ است.

** استفاده از کالاهای فرهنگی به میزان سودمندی تربیتی
امروزه خانواده‌ها با حجم عظیمی از رسانه‌ها و کالاهای فرهنگی روبرو هستند که توجه ویژه به سواد رسانه‌ای، به انتخاب و استفاده آگاهانه خانواده‌ها در مصرف رسانه‌ها و کالاهای فرهنگی در محیط خانواده کمک می‌کند و موجب می‌شود که والدین هر فیلم، بازی، پویانمایی یا رسانه مجازی را تنها به دلیل جذاب و سرگرم کننده بودن برای فرزندان خود خریداری یا در منزل استفاده نکنند و در انتخاب هر رسانه و کالای فرهنگی هم به میزان سودمندی تربیتی آن و هم به ویژگی‌های رشدی فرزندان خود توجه کنند. در راستای این رویکرد، مدارس کشورهایی مانند ژاپن و کانادا سواد رسانه ای را از سنین پایین به دانش آموزان آموزش می دهند تا در انتخاب محتوای رسانه ای مورد نیاز خود گزینشی عمل کنند و از آثار مخرب آن بکاهند و این مهارت‌ها به آنها کمک می‌کند تا بتوانند از میان حجم انبوه اخبار و اطلاعاتی که از سوی رسانه‌ها به آنها داده می‌شود اخبار صحیح را از ناصحیح تشخیص دهند و خود را در برابر آسیب‌های ناشی از مواجهه با داده‌های ناصواب مصون بدارند.

** ارتقای فرهنگ رسانه ای در جهت افزایش شعور اجتماعی مخاطبان
دانش و آگاهی جامعه از اخبار دقیق می تواند ضمن ارتقای فرهنگ رسانه ای، شعور اجتماعی مخاطبان را نیز افزایش داده و به توسعه فرهنگی و در نهایت توسعه سیاسی کشور منجر شود و از آنجایی که در جریان جنگ جهانی دوم و پس از آن دوران جنگ سرد، رسانه ها نقش ویژه ای را در سیاست های بین المللی بازی کردند، می توان به این نتیجه گیری رضایت داد که ارتقای سواد رسانه ای یک جامعه و تولید محتوا مطابق با نیاز های رسانه ای مخاطب هدف می تواند عملیات روانی دشمن را خنثی کرده و اعتماد ملی را به رسانه های بومی افزایش دهد. اکنون لازم است بیش از گذشته به این مساله توجه کرده و با طراحی یک برنامه مدون و همه جانبه اولا مانع از گسترش آسیب های بی سواد رسانه ای شد و ثانیا با افزایش سواد رسانه ای جامعه ایرانی تهدیدها را به فرصت تبدیل کرد.