سیطره پنهان فضای مجازی بر سر یار مهربان

به گزارش کسب و کار نیوز، بیست و ششمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با شعار ‘حال خوش خواندن' از تاریخ ۲۴ آبان تا اول آذرماه با مشارکت بیش از ۶۰ نهاد و سازمان در سراسر کشور برگزار می‌شود.
گرانی کاغد، افزایش قیمت و نبود احساس نیاز به مطالعه ضمن کاهش شمار علاقمندان به کتاب، نهادینه شدن فرهنگ کتابخوانی را با چالش جدی روبرو کرده است.
در گذشته های دور که از انواع شبکه های مجازی آن خبری نبود، یار مهربان بین عموم مردم بویژه جوانان جایگاهی اررزشمند و ویژه برای خود داشت و هر فردی در خانواده به فرا خور حال خود بهره ای از آن می گرفت.
اما با گسترش شبکه های مختلف ارتباطی و گرایش افراد بویژه نوجوانان و جوانان موجب کم لطفی به یار مهربان شده است، به گونه ای که حتی کتابها در گوشه قفسه ها خاک می خورند.
آمارها بیانگر آن است که شمار کتابخوانان در مقایسه با سال های گذشته در کشور کاهش یافته و در این میان مسائل گوناگونی دست به دست هم داده تا بازار یار مهربان کم رونق باشد.
بررسی های دیگر نیز نشان می دهد، مطالعات جامع و گسترده ای در ارتباط با کاهش شمار کتابخوانان و شبکه های اجتماعی در کشور انجام نگرفته و برخی اطلاعات به طور موردی ثبت شده است که این دقت نظر بیشتر مسئولان را می طلبد.
لیدا ۲۴ ساله دانشجو که در یکی از کتابخانه های شهر زنجان غرق مطالعه است گفت: به دلیل تحصیل در دانشگاه و با توجه به فضای آرام در این کتابخانه چند ساعتی مطالعه می کنم و فرصتی دیگر برای خواندن کتابهای آزاد ندارم.
وی اظهار داشت: تا حدودی مطالب مورد نظرم را در فضای مجازی دنبال می کنم که در مقایسه با کتاب راحت تر است.
یک فعال رسانه ای نیز در این ارتباط به خبرنگار ایرنا گفت: تا زمانی که بستر و زمینه های کتابخوانی در شهر فراهم نشود، نامهری با یار مهربان همچنان ادامه دارد و علاوه بر آن عدم برگزاری واطلاع رسانی لازم در خصوص جشنواره ها و نمایشگاههای کتاب نیز از مردمی که دغدغه های روزمره زندگی دارند ،نمی توان انتظار مطالعه داشت.
اسدالله قربانزاده افزود: برای تحقق شهر کتابخوان به موضوع الگو شدن در حوزه کتاب توجه کرد و فضاسازی های مناسب شهری می تواند تاثیر بسزایی داشته باشد.
وی بیان کرد: هم اکنون فضای مجازی بر کاهش کتابخوانان تاثیر گذاشته؛ اما نمی تواند جای کتاب را بگیرد، چرا که انس با کتاب زیبایی های خاص خود را دارد و خسته کننده نیست.
این فعال رسانه زنجانی ادامه داد: متولیان امورکتابخانه ها به روز نبودن کتابها نیز توجه جدی داشته باشند و عنوان های جدیدی تری را به این نوع مکان ها تزریق کنند.
وی خاطر نشان کرد: کتابفروشان دوره گرد و دستفروشان کتاب منابع غنی کتاب در حوزه های گوناگونی هستند که با نگرش مثبت می توان از آنها کتاب خریداری و استفاده کرد.

** ۸٫۵ درصد مردم زنجان عضو کتابخانه ها هستند
مدیرکل کتابخانه های استان زنجان در این ارتباط به خبرنگار ایرنا گفت: تعداد کتابخانه های عمومی استان رشد چشمگیری داشته و می توان گفت از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون حدود سی برابر شده اما بحث گسترش کتاب و کتابخوانی به اقدامات بیشتری نیاز دارد.
امیرعلی نیکبخش افزود: هم اکنون ۸٫۵ درصد از جمعیت استان زنجان عضو کتابخانه های عمومی هستند و می توان گفت که وضعیت خوبی در این بخش حاکم است.
وی اظهار داشت: هم اکنون آمار و مطالعات جامعی در ارتباط با افزایش و کاهش شمار کتابخوانان در سطح کشور و این استان وجود ندارد و انجام تحقیقات و پژوهش های مدون در این بخش می تواند علاوه بر احصا اطلاعات دقیق به ارائه برنامه های هدفمند کمک کند.
این مسئول یکی از عوامل مهم کاهش کتابخوانی را گسترش فضای مجازی اعلام کرد و گفت: این موضوع موجب شده قشر جوان کمتر به مطالعه کتاب گرایش و رغبت داشته باشند که در این ارتباط باید آگاهی و اطلاع رسانی های لازم انجام گیرد.
وی اضافه کرد: البته می توان با ایجاد ساز و کارهایی از فضای مجازی برای توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی استفاده کرد و تحقق این امر منوط به استفاده و بهره گیری از ظرفیت های افراد تاثیر گذار است.
نیکبخش افزود: بسیاری بر این باورند که مطالب فضای مجازی صحیح و مطمئن بوده در صورتی که هیچ چیز جای یار مهربان را نمی گیرد و انس با آن بر دانش و آگاهی فرد می افزاید.
وی ادامه داد: بر اساس افق ۱۴۰۴ و با حرکت های رو به رشد شمار اعضای عمومی کتابخانه های استان به ۸۰ هزار ۴۲۲ نفر، تعداد کتابخانه ها به ۹۶ باب و شمار کتابهای کتابخانه های عمومی به یک میلیون و ۲۷۵ هزار ۶۵۰ نسخه باید افزایش یابد.
این مسئول ادامه داد: مدرک گرایی از دیگر عوامل کاهش کتابخوانی است، چرا که اغلب جوانان پس از اتمام دوره تحصیلات و کسب شغل مورد نظر یار مهربان را فراموش می کنند و به دنبال علم اندوزی نیستند.
وی اظهار داشت: به عبارتی دیگر می توان گفت، که سطحی نگری یکی از آفت های اصلی مراجعه نکردن به کتاب بوده و به عنوان مثال دانشجویانی که برای اتمام پایان نامه های دانشجویی خود بجای بهره گیری از مطالب مفید و ارزشمند کتابها، به مطالب فضای مجازی و اینترنت گزایش می یابند که حتی چندان مورد اعتماد و تایید شده نیز نیست.
نیکبخش افزود: مدرک گرایی و نتیجه گرایی صرف موجب شده علم اندوزی به فراموشی سپرده شود و آنگونه که باید و شاید کتاب و کتابخوانی در زندگی روزمره جایگاه خاصی نداشته باشد.

** احساس نیاز به مطالعه در جامعه ایجاد نکرده ایم
مدیرکل کتابخانه های استان زنجان ادامه داد: متاسفانه آنگونه که باید و شاید در زمینه کتاب و کتابخوانی برای گروه های هدف بویژه نسل جوان احساس نیاز ایجاد نکرده ایم و همین سطحی نگری به موضوع موجب شده به سوی مطالب نه چندان اطمینان بخش فضا مجازی سوق داده شوند.
این مسئول اظهار داشت: برخی ها مسائل ناخوشایند اقتصادی را از علت های مهم عدم مطالعه کتاب و کتابخوانی یاد می کنند در صورتی که عموم مردم ترجیح می دهند حتی با شرایط نامناسب مالی وسایل لوکس خریداری کنند اما کتاب جایگاهی ندارد.
وی تاکید کرد: عدم احساس نیاز به مطالعه، نهادینه نشدن فرهنگ کتاب و کتابخوانی از جمله موارد دیگری است که بر بی رونقی این بخش افزوده است.
نیکبخش با اشاره به راهکارهای ترویج کتاب و کتابخوانی افزود: خانواده کانون مهم ترویج کتاب و کتابخوانی محسوب می شود، چرا که نهادینه شدن آن اشاعه این فرهنگ را به دیگر اعضای خانواده تسری می دهد.
وی اضافه کرد: مدارس نیز از ظرفیت های مهم در گسترش فرهنگ کتابخوانی هستند و به عنوان نمونه با اعمال سیاست های تشویقی از قبیل گنجاندن در نمرات انضباط می توان گامی هر چند کوچک در این راستا برداشت.
مدیرکل کتابخانه های استان زنجان خاطر نشان کرد: نهاد کتابخانه های عمومی کشور تنها متولی امر کتابخوانی نیست بلکه به فرهنگ عمومی نیاز دارد و همکاری دستگاههای متولی امر نیز در این حوزه بسیار اثر گذار است.
به گفته این مسئول، معرفی تبلیغ این یار مهریان از رسانه های گروهی بویژه رسانه ملی نیز بسیار اثر گذار بوده و به ترویج بیشتر آن در جامعه منتهی می شود.

** کتابخانه ها نهادینه شدن فرهنگ کتابخوانی را دنبال می کند
یک کتابدار زنجانی نیز در این ارتباط گفت: آمارها نشان می دهد که شمار اعضای کتابخانه ها نیز در زنجان افزایش یافته که در سطح کشور وضعیت خوبی را نشان می دهد.
سمیرا فلسفی افزود: در گذشته افراد در روستاها دسترسی کمتری به کتاب داشتند، اما امروزه نه تنها در مدارس کتابخانه وجود دارد بلکه کتابخانه های روستایی و کتابرسان سیار هم این شکاف را جبران می کنند.
وی ادامه داد: فضای مجازی توانسته امروزه سهم بزرگی از مطالعه افراد را به خود اختصاص دهد و در این میان هدف از مطالعه و خواندن تنها کتاب به شکل فیزیکی آن نبوده و اشکال متعددی نظیر کتاب های الکترونیکی، روزنامه ها، خبرنامه ها و مطالب کوتاه داخل شبکه های اجتماعی را شامل می شود که استفاده از آنها مطالعه قلمداد شود.
این کتابدار زنجانی ادامه داد: بنابراین می توان گفت که دسترسی افراد به اینترنت و فضای مجازی نقش چشمگیری در افزایش فرهنگ مطالعه ایفا کرده است.
وی اظهار داشت: مراجعان کتابخانه ها را قشرهای مختلف جامعه در برمی گیرد و با توجه به برنامه های فرهنگی متنوعی که در کتابخانه ها اجرا می شود، اقشار و گروه های مختلف سنی در این مکان حضور دارند.
فلسفی خاطر نشان کرد: تعداد زیادی از مراجعان به کتابخانه ها کودکان و خانواده های آنها هستند و تلاش اداره کتابخانه ها بر این است که از سنین پایین افراد را به مطالعه ترغیب کند و آنها را با کتاب آشنا کند تا بتواند این فرهنگ را در آن ها نهادینه سازد.

** وضعیت نابسامانی در حوزه نشر کتاب وجود دارد
یک نویسنده و منتقد کتاب نیز در ارتباط با علل کاهش کتاب خوانان گفت: شمار کتاب خوانان در مقایسه با سال های گذشته کاهش یافته که عوامل آن باید از سوی کارشناسان و متخصصان امر ریشه یابی شود.
محمد خامه پرست افزود: این در حالی است که شمار کتابخوانان در کشوری مانند ژاپن که کشوری پیشرفته در ابعاد مختلف محسوب می شود در کنار گسترش فضای مجازی همچنان کتاب جایگاه خود را حفظ کرده و در شمارگان بالایی منتشر و در اختیار علاقمندان قرار می گیرد.
وی اظهار داشت: با نگاهی به کشور و این استان بخوبی می توان وضعیت نابسامان و آشفته نشر و چاپ کتاب را به وضوح مشاهده کرد و حتی شمارگان کتاب های منتشر شده بویژه در حوزه ادبیات داستانی (رمان و داستان های کوتاه) در مقایسه با چند سال گذشته کاهش چشمگیری نشان می دهد.
این نویسنده و منتقد کتاب گفت: هم اکنون شمارگان کتاب های منتشر شده از سه هزار به یکهزار نسخه کاهش یافته که کفاف نیاز های نویسنده را نمی دهد و حتی در قفسه خاک می خورد.
وی اضافه کرد: بر این اساس ایران در حوزه نشر و تولید کتابهای با محتوای جذاب برای گروه های مختلف سنی در مقایسه با کشورهای دیگر فاصله زیادی دارد و و اقدامات اساسی در این بخش باید انجام گیرد.

** فضای مجازی از راههای ترویج کتابخوانی
خامه پرست افزود: برخی ها گسترش روزافزون شبکه ها و کانال های مجازی را عاملی در کاهش میزان کتابخوانی عنوان می کنند در حالی که این گفته را به سادگی نمی توان تایید کرد.
وی اظهار داشت: هر پدیده ای مزیت ها و معایب خاص خود را دارد و از طرفی دسترسی راحت به فضای مجازی، امکانات راحت و حمل راحت آن از جمله مزیت ها ان بشمار می رود که می توان با هدایت صحیحی از آن بهره برداری کرد.
این منتقد کتاب خاطر نشان کرد: کتاب و کتابخوانی حال خوبی ندارد، زیرا مشکلات فرهنگی ، اقتصادی و مسائل دیگر موجب شده نویسندگان نگاه امیدوار کننده ای نسبت به این حوزه نداشته باشند و در حد ناچیزی به فعالیت خود ادامه دهند.

** وضعیت کتابخوانی خوب نیست
به سراغ یکی از کتابفروشی هایی قدیم شهر زنجان می روم جایی که به گفته علویون پدرش نیز در حوزه کتاب و کتابفروشی بوده و قدمتی ۷۱ ساله دارد.
سید محمد علویون در این ارتباط به خبرنگار ایرنا گفت: هم اکنون تیراژ کتاب حال و روزگار خوبی ندارد و عوامل متعدد در این حوزه دخالت دارد.
وی اظهار داشت: ۵۰ سال سابقه کتابفروشی دارم، در مقایسه با ۳۰ سال و حتی سال های گذشته که خبری از فضای مجازی نبود شمار کتابخوانان افزایش داشت و حتی علاقمندان به خرید کتاب های مختلف بیشتر بود.
این کتابفروش باسابقه زنجانی ادامه داد: در این مغازه بیشتر کتابهای آموزشی و مذهبی به فروش می رسد که مخاطبان خاص خود را دارد اما راهکارهای دیگری باید برای گسترش و جذب مخاطبان در نظر گرفت.
علویون اضافه کرد: برای نهادینه شدن فرهنگ کتاب و کتابخوانی باید این مقوله مهم در کودکی و بین اعضای خانواده جاری تا این موضوع به یک عادت دایمی تبدیل شود.
وی بیان کرد: سیاستگذاری صحیح و بررسی موانع کتاب و کتابخوانی نیز از سوی متولیان امر به توسعه این حوزه منتهی می شود و شایسته است به این بخش بیش از گذشته توجه شود.
۹۶۴۶/۸۰۶۸