بی اعتمادی و بی ثباتی در بازارهای صادراتی

ثمانه نادری

به گزارش کسب و کار نیوز، در کنار اینکه صادرکنندگان اشتیاق زیادی برای صادرات داشتند و حتی در این راستا بازار خارجی را به داخلی ترجیح دادند، موضوع بازگشت ارزهای صادراتی و عدم بهره‌مندی اقتصاد کشور از درآمدهای حاصل از صادرات با وجود رشد ۱۳ درصدی صادرات، مسئولان و مردم را از صادرات مأیوس کرد و دولت صادرات برخی از کالاها را ممنوع اعلام کرد. بر همین اساس قرار است برای کاهش قیمت برخی از کالاها مثل گوجه و سیب‌زمینی از ۲۰ مهر ممنوعیت صادراتی بار دیگر اعمال شود. این موضوع برخلاف تمایل صادرکنندگان بوده و حتی اعتراض آنها را نیز در پی داشته است، به طوری که در صحبت‌های رئیس اتاق ایران و ارائه راهکار دوازده‌گانه به دولت برای حل مسائل اقتصادی نیز مشکل ممنوعیت صادرات و دردسرهای آن برای صادرکنندگان مورد هشدار قرار می‌گیرد. راهکار اتاق ایران درباره افزایش صادرات کالاهایی که نهاده‌های تولید آنها یارانه می‌گیرد، وضع متناسب عوارض صادراتی است.
باید تاکید کرد افزایش نرخ ارز برای صادر‌کنندگان نیز درآمدهای مورد نظر را ایجاد نکرده است. به گفته صادرکنندگان، همان قدر که نرخ ارز افزایش پیدا کرده است، قیمت مواد اولیه افزایش داشته و این امر سود صادرکننده را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
چالش بازار و دغدغه مردم بابت گرانی بی‌سابقه برخی از کالاها نیز مطرح می‌شود. برخی عامل این گرانی را کمبود کالای اساسی و صادرات آن به کشورهای دیگر و به‌ویژه قاچاق معکوس می‌دانند که باعث خالی شدن بازار داخلی توسط مردم کشورهای همسایه شده است. اینکه به راستی سهم صادرات رسمی و قاچاق در کمبود کالای اساسی چه نقشی دارد، یک سوال است، اما مهم‌تر از آن راهکاری است که بتوان از آن برای عبور از این وضعیت بهره گرفت؛ راهکاری که منافع صادرکننده و نیاز مردم را در نظر داشته باشد.

ضرورت حذف ارز یارانه‌ای
حمید حسینی، عضو اتاق بازرگانی تهران در این خصوص به «کسب‌وکار» توضیح می‌دهد: اتاق ایران یک پیشنهاد کلی برای حل مشکلات بازار مطرح کرده و آن حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و تامین ارز همه کالاها برمبنای نرخ نیماست. متاسفانه عمده دلیل نگرانی بابت صادرات، همین موضوع اختصاص ارز یارانه‌ای است. مردم از اینکه کالای یارانه‌ای صادر و بازار با کمبود این کالاها مواجه شود، نگرانند. به همین دلیل اگر یارانه ارزی حذف و مابه‌التفاوت آن به اقشار محروم جامعه پرداخت شود، به مراتب اینگونه نگرانی‌ها را از میان می‌برد و قیمت‌ها واقعی‌تر می‌شود.

صادرات بی‌رویه جوسازی است
وی با اشاره به اینکه برخی از صحبت‌ها مبنی بر صادرات بی‌رویه، خلاف واقعیت بازار است، می‌گوید: برخی سعی دارند با جو‌سازی بگویند صادرکنندگان از بازار داخلی روی‌گردان شده یا بیشتر از اینکه به بازار داخلی تمایل داشته باشند، مایل به صادرات هستند. اگرچه نمی‌توان گرایش صادرکنندگان به صادرات را رد کرد، اما مساله اینجاست که برخلاف حرف‌های گفته‌شده حجم صادرات از موازین قانونی عدول نکرده و میزان صادرات بی‌رویه نبوده است. برای مثال صادرات سیب‌زمینی سال گذشته ۶۰ هزار تن بوده که در سال جاری به ۸۵ هزار تن رسیده است؛ یعنی در چهار ماهه امسال صادرات سیب‌زمینی تنها ۲۰ هزار تن افزایش داشته است. از طرفی ما ۵ میلیون و ۸۰۰ هزار تن تولید گوجه داریم، در حالی که ۲۳۰ هزار تن صادرات گوجه داشته‌ایم یعنی نیم درصد تولید.

خسارت صادرکنندگان از ممنوعیت‌های یک شبه
حسینی با اشاره به خسارت‌های صادرکنندگان از ممنوعیت‌های یک شبه صادرات، ادامه می‌دهد: از طرفی بدون اینکه به صادرکننده اطلاع بدهند در یک لحظه تصمیم می‌گیرند صادرات را لغو کنند، در حالی که صادرکننده با طرف مقابل مذاکره کرده، قرارداد بسته و آماده فعالیت است. این محدودیت‌ها ضمن آنکه به اعتبار صادرکنندگان در بازار خارجی صدمه می‌زند و بازار آنها را به تدریج از آنها می‌گیرد، باعث فسخ قراردادهایی می‌شود که صادر‌کننده بابت آن هزینه داده است. وقتی دولت در یک لحظه تصمیم می‌گیرد صادرات را ممنوع کند، صادرکننده به‌شدت زیان می‌بیند. برای مثال طی این مدت با شایعه‌سازی سعی در تلقین افکار غلط به مردم داشتند. مردم را از غارت بازار توسط همسایگان می‌ترساندند و از سویی در حالی که تولید لبنیات به اندازه کافی است و خود تولید‌کنندگان اعلام می‌کنند توان تامین بازار شیر خشک را دارند اما باز، صادرات شیر خشک ممنوع می‌شود.
اگر هدف واقعی آنها کنترل بازار است، از طریق تعرفه و عوارض صادراتی اقدام کنند یا ارز یارانه را حذف کنند.