محمد جوادی قاضیانی
این جمله تحلیل بسیاری از کارشناسان این حوزه در این روزهاست و بیشتر فعالان و کارشناسان این حوزه بر این تحلیل اتفاق نظر دارند، اما دو مورد را باید در نظر بگیریم. مورد اول اینکه حباب استارتآپها در حوزه فروشگاههای اینترنتی، تاکسیهای اینترنتی و… که حوزههای روتین هستند در حال ترکیدن است و در حوزههایی مثل اینترنت اشیا، انرژی، ورزش، پسماند و… حبابی در کار نیست. مورد دوم اینکه این حجم از تعداد کسبوکارهای اینترنتی در یکی دو حوزه و اصطلاح ترکیدن حباب آنها روندی طبیعی است که در هر بازاری طی میشود و به اصطلاح بازار در حال اصلاح شدن است. در حوزههای یادشده بالا به دلیل استقبال مخاطبان و علاقهمندان استارتآپی، تعداد استارتآپها رشد زیادی را تجربه کردهاند که بسیاری از آنها که با سرمایههای زیادی هم شکل گرفته بودند در حال از بین رفتن هستند و استارتآپهای بزرگ این حوزهها هم یکییکی در حال ادغام شدن در یکدیگر هستند، اما حوزههایی مثل انرژی که بهویژه در ایران حوزه بسیار با ظرفیتی هم هست بسیار کمتر مورد استقبال قرار گرفته است و این حجم از توجه و نیروی انسانی متخصص و کارآفرین کمترین توجه را به آن دارد، اما به نظر میرسد وقت آن رسیده باشد که توجه نیروی انسانی و فعالان استارتآپی به دیگر حوزهها همچون انرژی بیشتر شود و مقداری از آن پتانسیل به این سمت بیاید. حمایتهای بخشهای دولتی هم از این حوزه بالا باشد و سازمانهای مختلفی بهویژه معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری با جهتدهیهای خاصی در حال معرفی این حوزه به ایدهپردازان استارتآپی است. به طور مثال میتوان به برگزاری نخستین گردهمایی شتابدهندهها و استارتآپهای حوزه انرژی در تاریخ اول اردیبهشت ماه ۱۳۹۷ ازسوی ستاد توسعه فناوری حوزه انرژی معاونت علمی و فناوری بـا حضور فعالان و بازیگران نوآوری، فناوری و کارآفرینی در حوزه انرژی اشاره کرد که این گردهمایی فرصتی را برای بررسی ابعاد فناوری، اجتماعی، اقتصادی، محیطزیستی، کارآفرینی و اشتغال نخبگان و فارغالتحصیلان حوزه انرژی با حضور فعالان این حوزه ایجاد کرده بود. در ادامه این مدل حمایتهای آشکار، تفاهمنامههای زیادی هم توسط معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری برای توسعه شرکتهای دانشبنیان حوزه انرژی به امضا رسید که میتوان به آخرین مورد آنها که روز گذشته میان این سازمان و منطقه آزاد انزلی با هدف ایجاد و راهاندازی مرکز فناوری توسعه انرژی در منطقه آزاد انزلی و ساماندهی شرکتهای دانشبنیان حوزه انرژی در این منطقه به امضا رسید، اشاره کرد، به طوری که کامبیز مهدیزادفرساد، دبیر ستاد توسعه فناوری حوزه انرژی معاونت علمی در مراسم انعقاد تفاهمنامه همکاری با سازمان منطقه آزاد انزلی با اشاره به بازدید از منطقه آزاد انزلی اظهار کرده است: در بازدید از این منطقه مشخص شد سازمان منطقه آزاد انزلی فضایی را برای استقرار شرکتهای دانشبنیان در نظر گرفتند تا شرکتهای فناور به صورت متمرکز در این منطقه به فعالیت خود ادامه دهند. بنابراین پیشنهاد راهاندازی مرکز نوآوری حوزه انرژی با این سازمان مطرح شد تا علاوه بر ساماندهی شرکتهای دانشبنیان و فناور حوزه انرژی، شاهد فعالیت آنها در این منطقه باشیم. البته قرار است علاوه بر این شاهد فعالیت شرکتهای دانشبنیان حوزه شیلات و کشاورزی نیز در این منطقه باشیم. بنابراین با انعقاد این تفاهمنامه همکاری ظرفیتهای همکاری بسیاری میان ستاد و سازمان ایجاد میشود تا شاهد بهرهبرداری بیشتر از پتانسیل نیروی متخصص کشور و ایجاد اشتغال در منطقه باشیم، چراکه در این منطقه علاوه بر واردات محصولات شاهد صادرات نیز هستیم. همچنین رضا مسرور، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد انزلی نیز با بیان اینکه به زودی شاهد نقشآفرینی بیشتر منطقه آزاد انزلی در اقتصاد ملی کشور میشویم، گفت: امضای این تفاهمنامه و همکاری با معاونت علمی بر فعالیتهای منطقه آزاد انزلی تاثیرگذار است، چراکه تمام زیرساختها برای فعالیت استارتآپها و شرکتهای دانشبنیان در این منطقه فراهم است.
براساس این تفاهمنامه، ایجاد و راهاندازی مرکز فناوری توسعه انرژی در منطقه آزاد انزلی، راهبری دورههای آموزشی حرفهای برای تقویت ظرفیت حرفهای شرکتهای دانشبنیان و حمایت از فعالیت انجمنها و تشکلهای مردمنهاد برای ترویج و فرهنگسازی در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر برخی از اهداف امضای این تفاهمنامه همکاری است. همچنین براساس امضای این تفاهمنامه، همکاری در جذب صنایع «هایتک» مربوط به حوزه انرژی، برگزاری همایشها و نمایشگاههای تخصصی حوزه انرژی و محیطزیست در منطقه آزاد انزلی، همافزایی در تقویت کریدور چین، قزاقستان، ایران جهت انتقال کالاهای انرژیمحور تسهیل میشود. براساس اعلام معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری، همچنین دبیرخانهای جهت انجام پیگیری اجرای تفاهمنامه در ستاد راهاندازی میشود تا هدایت و معرفی طرحهای فناورانه و پروژههای پژوهشی و تحقیقاتی از طریق بخش خصوصی، موسسات پژوهشی و تحقیقاتی دانشگاهی و دولتی از طریق ستاد پیگیری شود.
اما چه بخشهایی از انرژی میتواند برای ورود استارتآپها و ایدههای استارت آپی دارای بازار باشد؟
انرژی در ایران ظرفیتها و پتانسیلهای زیادی را برای ورود استارتآپها دارد. بخشهای بازاریابی و فروش انرژی، استفاده از بلاک چین و اینترنت اشیا در انرژی، انرژیهای تجدیدپذیر، بهرهوری انرژی، هوشمندسازی انرژی و… بخشهایی هستند که با ورود استارتآپها و شرکتهای دانشبنیان میتوانند دگرگون شوند و تاثیر مثبتی را در کشور داشته باشند. به گفته احمد فیروزی معاون انرژیهای تجدیدپذیر ستاد توسعه انرژی در معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری، در حال حاضر رویدادهای کارآفرینی حوزه انرژی در سطح بینالمللی برگزار میشود. مانند رویداد ۲۰۱۸ Dialog Transition Energy Berlin که نقش استارتآپها را در تحقق برنامه کشور آلمان برای گذار به انرژی تجدیدپذیر بررسی میکند. در حوزه انرژی، مفاهیم و موضوعاتی مانند IOT در سیستم شارژ خودروها، Mobility Innovative، بهره وری انرژی، ذخیرهسازی هوشمند انرژی و نقش هوش مصنوعی و فناوری بلاکچین در آینده انرژی جهان، از جمله جذابترین فرصتها برای استارتآپها هستند. همینطور شهرام رضایی مدیر برنامهریزی شرکت پخش فرآوردههای نفتی درباره حوزههایی که استارت آپها در انرژی میتوانند در آن نقشآفرینی کنند، میگوید: در بحثهایی چون انرژیهای تجدیدپذیر و مدیریت کربن فرصت ایجاد کسبوکار بسیاری وجود دارد. همین طور با توجه به رشد سریع انرژیهای تجدیدپذیر، صنعت نفت در آینده ناگزیر از استفاده از کسب و کارهای نوآور و نوین خواهد بود که از جمله فرصتهای موجود در حوزه فرآوردههای نفتی، ایجاد استارتآپهای بخش توزیع و فروش انواع سوخت است که میتوانند در این حوزه نقشآفرینی کنند.