مشاوره نادرست به کلانتری می‌دادند

دبیر شبکه سازمان های غیر دولتی ملی محیط زیست و منابع طبیعی کشور با اشاره به تغییر رویکرد عیسی کلانتری نسبت به سازمان‌های مردم‌نهاد گفت: طی یک سال گذشته و از زمانی که آقای کلانتری به سازمان محیط زیست آمدند، در ارتباط سازمان محیط زیست با سازمان‌های مردم نهاد فراز و نشیب‌های عمده‌ای داشتیم. مدیریت قبلی سازمان محیط زیست نسبت به سرمایه اجتماعی نگاه دیگری داشت و از مدل و الگوی دیگری برای این ارتباط استفاده می‌کرد، اما در دوره جدید با آمدن کاوه مدنی که قرار بود بخشی از سرمایه اجتماعی در کانال و از طرق دیگری تقویت شود، کلا ارتباط با سازمان‌های مردم نهاد به شکل سابق قطع شد.

به گزارش کسب و کار نیوز به نقل از مهر، محمد الموتی تاکید کرد: از میان مجموعه‌های متعددی که در حوزه محیط زیست در کشور وجود دارد، یکی از آنها که تقریبا گسترده‌ترین و ساختارمندترین است، در مدت یک سال حدود پنج بار نامه‌نگاری کرد تا با آقای کلانتری ملاقات داشته باشد؛ چه زمانی که آقای مدنی در سازمان بود و چه زمانی که رفت با هیچ کدام از نامه‌ها موافقت نشد تا این که سرانجام مرداد ماه اخیر این اتفاق افتاد.

وی در پاسخ به این که چطور این نگاه عوض شد و چه عواملی در این تغییر رویکرد تاثیرگذار بودند گفت: اساسا نگاه آقای کلانتری به حوزه سازمان‌های غیر دولتی بیشتر ناشی از اطلاعات نادرستی بود که به ایشان رسیده بود و البته کنش برخی از کنشگران هم اثر مستقیمی بر قضاوت ایشان داشت. یکی از تصورات نادرست این بود که اساسا سازمان‌های غیر دولتی با سازمان محیط زیست ارتباط برقرار می‌کنند که از بودجه‌های دولتی استفاده کنند یا این که سازمان‌های غیر دولتی ارتباط می‌گیرند که برای انجام بعضی از طرح‌ها و پروژه‌ها واسطه شوند و همان طرح‌هایی که ممکن است در جایی با آنها مخالفت شود، با ابزار و بازوی سازمان‌های غیر دولتی تخلفات، مضرات و آسیب‌های آنها پوشانده شود.

دبیر شبکه سازمان های غیر دولتی ملی محیط زیست و منابع طبیعی کشور تاکید کرد: این تصورات سبب شد ایشان با توجه به این که در یک دوره‌ای در وزارت کشاورزی بودند و خانه‌ای به نام خانه کشاورز را ساخته بودند، گمان می‌کردند که اگر قرار است چنین ساختاری شکل بگیرد باید در نظامی همچون نظام خانه کشاورز باشد و من گمان می‌کنم که قرار بود با همین الگو چیزی مثلا به نام خانه محیط زیست شکل بگیرد؛ البته با همان تصور قبلی که اگر قرار است سازمان‌های غیر دولتی پروژه بگیر دولت شوند و به بدنه دولت بچسبند، بهتر است که ما یک چنین ساختاری هم ایجاد کنیم. البته در مورد این مسئله نمی‌توانم با قطعیت بگویم؛ به این دلیل که شواهد گواه چنین چیزی بودند؛ اما مستند نشد و من می‌گویم احتمالا قرار بود چنین ساختاری شکل بگیرد که در نطفه خفه شد و به بحث ساختارسازی نرسید.

الموتی افزود: مسئله دیگر عدم آشنایی کسانی که به آقای کلانتری مشاوره می‌دادند نسبت به فضای روز سمن‌ها و تحولاتی که در دو دهه اخیر در این حوزه رخ داده است، بود؛ چه بسا کسانی که به ایشان مشاوره می‌دادند تصوری از ngo ها که بعدها به سمن‌ها تغییر نام دادند، در ۱۰، ۱۵ و ۲۰ سال گذشته داشتند و شاید به دلیل بیگانگی با تحولات این حوزه گمان می‌کردند که هنوز با همان مجموعه‌ها در ارتباط هستند، مجموعه‌های گذشته یک اختلاف و تمایز جدی با مجموعه‌های روز دارد و آن هم این است که مجموعه‌های ۲۰ سال گذشته اصولا کسانی بودند که با استفاده از روابط یا زمینه‌های دانشی وارد حوزه ngo می‌شدند و ngo ها تقریبا به صورت خیلی خاص و با تعداد افراد کمتری شکل می‌گرفتند.

وی ادامه داد: در دو دهه گذشته تحول ngo ها به سمتی رفته است که بسیار اجتماعی‌تر و مردمی‌تر شده است و لزوما این گونه نیست که حتما گروهی از افراد خاص و با سطح دانشی خاص و شاید هم در بعضی جاها با روابطی با دولت یا حاکمیت برای این که ضعفی را در ساختار بپوشانند ngo تشکیل بدهند، اکنون تمام مردم به این حوزه وارد شدند و در هر صورت همین مسئله نوع مواجهه مسئول دولتی یا حاکمیتی را با این حوزه متفاوت می‌کند.

دبیر شبکه سازمان های غیر دولتی ملی محیط زیست و منابع طبیعی کشور گفت: تمام این‌ها سبب شده بود که بده بستان‌هایی صورت بگیرد؛ البته بیشتر بده بستان‌های کلامی که دو طرف به هم اعتماد نداشته باشند؛ اما تمام این‌ها با صبوری سازمان‌های غیر دولتی و تغییر و تحولاتی که در تصورات مدیریت جدید سازمان محیط زیست نسبت به غیر دولتی وجود داشت، در نهایت این اتفاق افتاد؛ اما همچنان ضعف اساسی در نوع ارتباط، شکل ارتباط و میزان ارتباط وجود دارد.

الموتی توضیح داد: نخستین نکته این است که همچنان ما یک برنامه جامع برای پرداختن به سرمایه اجتماعی و توجه به حوزه اجتماعی، نه تنها در سازمان محیط زیست بلکه در هیچ کدام از ارگان‌ها نداریم. به این دلیل برای محیط زیست واجب‌تر است که زودتر وارد این چرخه شود که اصل کار سازمان محیط زیست و سازمان‌های غیر دولتی شبیه هم است؛ یعنی هر دو می‌توانند بخش مطالبه‌گر و نظارتی باشند، سازمان‌های غیر دولتی نظارت مردمی انجام می‌دهند و مطالبه می‌کنند، وظایف حاکمیتی سازمان محیط زیست هم اصلاً وظایف نظارتی است.

وی در پاسخ به این که چرا این پیوند تا کنون شکل نگرفته توضیح داد: بزرگ‌ترین اتفاقی که در کشور ما رخ داد و نگذاشت که این پیوند شکل بگیرد، لابی‌های مختلف و اختلاف افکنی‌های گوناگون در تمام دوره‌ها بین این دو بازوی نظارتی بود؛ چرا که هم‌افزایی این دو بازوی نظارتی که یکی پا در حاکمیت و دولت دارد و یکی پا در مردم دارد، می‌توانست جلوی بسیاری از فجایع را بگیرد و آنها اگر واقعا با هم همکاری می‌کردند، هر کدام در جایگاه خود با وظایف خود آشنا بودند و در کنار هم حرکت می‌کردند، بحث نظارت ما خیلی قوی‌تر می‌توانست پیش برود؛ اما بخشی از کار همیشه می‌لنگید؛ به این دلیل که این دو بال نظارتی به جای این که همراه باشند مقابل هم قرار می‌گرفتند. من می‌توانم بگویم که بیشتر این‌ها بر گرفته از برخی کارهای به اصطلاح «ژورنالیستی» به همان مفهوم رایج ژورنالیستی و نه مفهوم روزنامه‌نگاری یا خبرنگاری حرفه‌ای بود. یعنی قسمت زرد مسئله بیشتر برجسته می‌شد و در صحبت‌های مسئولین از نکاتی استفاده می‌شد که حساسیت بر سازمان‌های غیر دولتی بیشتر شود و چون اطلاعات هم کامل نبود، معمولا شائبه ایجاد می‌کرد و در مقابل عکس‌العمل شکل می‌گرفت و فاصله زیاد می‌شد.

دبیر شبکه سازمان های غیر دولتی ملی محیط زیست و منابع طبیعی کشور تاکید کرد: ممکن بود تمام این‌ها ما را به سمت یک تقابل ببرد و این هم بخشی از خواست جامعه مدنی است و شکی در این نیست که حتما ما مطالبه‌گری را در عالی‌ترین سطح خودش انجام بدهیم، حتی برخی اعتقاد داشتند که به سمت درخواست تغییر ریاست سازمان محیط زیست پیش بروند؛ اما در نهایت آنچه به عنوان خرد جمعی در محیط زیست وجود داشت این بود که ما باید گفتگو کنیم و وضعیت جدید مدیریت سازمان محیط زیست را ارزیابی کنیم و بر اساس همین وضعیت جدید برنامه‌های خود را ارائه بدهیم و ببینیم در کجا می‌توانیم ضعف‌ها را بپوشانیم، در کجاها می‌توانیم کمک کنیم، در کجاها می‌توانیم از آنها کمک بخواهیم و باید به این سمت برویم که تک‌تک موارد و معضلاتی که وجود دارد را رفع کنیم.

الموتی تصریح کرد: برخی مواضعی که آقای کلانتری در ۳، ۴ ماه اخیر در پیش گرفته‌اند اگر از زبان کنشگران محیط زیست شنیده می‌شد کاملا باورپذیر بود، شاید بیان عبارات، جملات و معضلاتی که کنشگران محیط زیست مطرح می‌کنند از زبان ریاست سازمان محیط زیست باورپذیر نباشد، بخش اعظم صحبت‌های ایشان همان دغدغه‌های سازمان‌های غیر دولتی است؛ هر چند که این انتقاد وجود دارد که کسی که در ریاست محیط زیست قرار دارد و این دغدغه‌ها را دارد، اولا چه ابزارهایی در اختیار دارد و ثانیا اگر ابزاری ندارد چرا به مردم و سازمان‌های غیر دولتی روی نمی‌آورد که این ابزارها را با پشتوانه اجتماعی بتواند ایجاد کند و این دغدغه‌ها را پیگیری کند. من همچنان گمان می‌کنم که ارتباط ارگانیک بین بخش مردمی، نه لزوما شبکه؛ چون شبکه یکی از این ساختارها است، کمپین‌ها را داریم، فعالان مستقل، بسیاری از استادان دانشگاه، دغدغه‌مندان حوزه محیط زیست و بخشی از مردم در طبقه متوسط که اکنون نسبت به مسائل محیط زیست حساس شده‌اند، می‌تواند در رفع معضلات و مشکلات کمک کند و اگر سازمان محیط می‌خواهد به وظایف خود عمل کند باید حتما با آنها ارتباط برقرار کند.

وی درباره دیدار مردادماه نمایندگان تشکل‌های محیط زیستی با عیسی کلانتری گفت: برداشتی که بنده از آن دیدار داشتم، گمان می‌کنم که آقای کلانتری بیشتر می‌خواستند به ما بگویند که من به عنوان کسی که بخواهم امر و نهی کنم یا تغییر ایجاد کنم و یا جهت‌دهی کنم، به این حوزه ورود نمی‌کنم؛ چون صریحا اعلام کردند که ما هر دو ماه یک بار در حضور معاونین سازمان با اعضای شبکه گفتگو می‌کنیم و شما تمام مطالبات خود را می‌آورید و در این گفتگوها پیرامون آنها بحث می‌شود، پاسخ داده می‌شود و تصمیم‌گیری می‌شود. البته این جلسات دو ماه در نظر گرفته شده است؛ اما تا هماهنگی‌ها انجام شود به سه ماه هم می‌کشد و در واقع تقریبا هر فصل یک جلسه خواهیم داشت؛ در این جلسه تمام مطالباتی که در این سه ماه مد نظر بوده است، به علاوه بخشی از مطالبات انباشته شده از پیش را در قالب یک جدول بندی وارد جلسه می‌کنیم، پاسخ‌ها را می‌گیریم، دوباره به مخاطبان ارجاع می‌دهیم، بخشی به تصمیم‌گیری منجر می‌شود، بخشی به اقدام فوری‌تر منجر می‌شود و بخشی هم به حوزه سیاست گذاری می‌رود.

دبیر شبکه سازمان های غیر دولتی ملی محیط زیست و منابع طبیعی کشور درباره خروجی این دیدار گفت: آنچه خروجی جلسه بود، این بود که ریش و قیچی دست خود سازمان‌های غیر دولتی باشد؛ البته با توجه به قوانین موجود و محدودیت‌ها و ظرفیت‌هایی که سازمان محیط زیست دارد این‌ها را آزمایش کنیم. چون اولین جلسه ما در نیمه اول مهر، دهم یا دوازدهم مهر تشکیل خواهد شد، شاید من هنوز نتوانم ارزیابی کنم که این یک کار معمولی است که نمی‌تواند نتیجه‌ای داشته باشد یا حرکت مثبتی می‌تواند باشد و چه قدر می‌تواند به این مسئله کمک کند؛ اما آنچه ایشان بعدها در نشست ملی نهم در گیلان تصریح کردند، این بود که ما این رویکرد را پیش می‌گیریم و با هم پیش می‌رویم و ریش و قیچی هم دست خودتان است و خودتان بگویید که ما از چه ابزارهایی استفاده کنیم، مخصوصا با تکیه بر این که اطلاعات محلی شما کنشگران محیط زیست ممکن است حتی نسبت به مسئولان استانی ما قوی‌تر باشد و شما بتوانید مسائلی را مطرح کنید که حتی مسئولان استانی ما نتوانند به آن نزدیک شوند.

الموتی افزود: خروجی دیگری هم که داشتیم برای نخستین بار در پرتال سازمان محیط زیست بخشی به نام مطالبات تشکل‌ها اضافه می‌شود که در فاز ۱ در دسترس شبکه‌ها و سپس کمپین‌ها و فعالان محیط زیست قرار می‌گیرد و می‌توانند آنلاین مطالبات خود را مطرح کنند و ظرف یک هفته از معاون مربوطه جواب را دریافت کنند، ما ضعف عمده سازمان محیط زیست را بعد رسانه‌ای می‌دانیم که تا حدی تقویت شده است و قرار شده که بیشتر هم تقویت شود، ما همچنان فکر می‌کنیم که اگر سازمان محیط زیست به وظایف نظارتی خود برگردد و اگر بتواند روحیه مستقل خود را در ذهن جامعه القا کند، در ترویج سبک زندگی محیط زیستی هم می‌تواند خیلی اثر گذار باشد، کما این که از دولت یازدهم به این طرف، خود دولت به عنوان یکی از مروجین محیط زیستی اثر بسیار زیادی داشته است؛

وی تصریح کرد: البته شدیدا به دولت دوازدهم این انتقاد وارد است که نتوانست از بخشی از این فضا استفاده کند و حتی ضد خودش عمل کرد؛ اما رویکرد جدید آقای کلانتری در قالب این که سازمان محیط زیست را به عنوان وزنه‌ای که باید حرفش خوانده شود و فانتزی نباشد به سطح کلان بیاورد، باید حمایت شود.

دبیر شبکه سازمان های غیر دولتی ملی محیط زیست و منابع طبیعی کشور در جمع‌بندی عملکرد عیسی کلانتری و چشم‌اندازش از ارتباط سازمان محیط زیست با سمن‌ها طی مدت زمان باقی‌مانده از مدیریت وی گفت: من چشم‌انداز مثبتی دارم؛ البته در واقع ممکن است تمام الگوهایی که ما از ارتباط بین سازمان‌های غیر دولتی و سازمان‌های دولتی و حاکمیتی داشتیم، کلا تغییر کند؛ یعنی ما یک الگوی مشخصی داشتیم که غالبا هم در قالب برنامه‌های مصوب و یک سری پروژه‌ها این ارتباط انجام می‌شود. من گمان می‌کنم که استقلال سازمان‌های غیر دولتی بسیار مهم است؛ یعنی نه سیاه دیده شود و نه سفید، تمام انتقادات سازمان‌های غیر دولتی به نوع عملکرد حاکمیت و دولت در بخشی که به محیط زیست آسیب می‌زند همچنان با جدیت در جای خود وجود دارد؛ اما تحولاتی هم که در نگاه به حوزه اجتماعی در حال شکل‌گیری است به شدت رصد می‌شود و آن بخش‌هایی که مثبت و کمک کننده است قطعا از حمایت‌های حوزه اجتماعی برخوردار است و در بخش‌هایی که رویکردهای سابق ادامه می‌یابد قطعا با جدیت نسبت به آن انتقاد و مطالبه‌گری می‌شود.