مارهای ایران از انسان فرار می‌کنند

کارشناس بخش خزندگان دفتر حفاظت سازمان محیط زیست گفت: با توجه به وضعیت زمین‌شناختی و اقلیمی و زیستگاهی که تهران دارد، حوزه استان تهران و محدوده اطراف شهر تهران زیستگاه گونه‌های مهمی از مارهای ایران به شمار می‌رود که هم شامل مارهای سمی و هم مارهای غیر سمی می‌شود.

به گزارش کسب و کار نیوز به نقل از مهر، اصغر مبارکی افزود: برای نمونه زیستگاه‌های خیلی مهمی مثل پارک ملی لار را داریم که مهم‌ترین زیستگاه گزارش شده برای گونه بوم‌زاد افعی دماوندی است. یعنی علاوه بر اینکه گونه‌های مهمی داریم که در استان‌های همجوار هم دیده می‌شوند، گونه اندمیک افعی دماوندی را هم در تهران داریم.

وی در پاسخ به اینکه آیا در سطح شهر تهران هم شاهد حضور مارها هستیم یا نه گفت: همواره به عنوان یکی از عوامل تهدید گونه‌ها، از تخریب زیستگاه‌ها صحبت می‌کنیم. طبیعی است که فضای شهری ما از بافت طبیعی خارج شده ولی در گوشه کنار شهر جاهایی هستند که بافت طبیعی قدیمی حفظ شده دارند یا ساخت و سازی در آن انجام نشده است. مثلاً پادگان‌ها را در نظر بگیرید، یا پارک پردیسان، یا فرودگاه و یا ادارات آب و فاضلاب که عرصه وسیعی در مراکز شهر دارند و فضاهایی مثل این‌ها که تا حدی دست نخورده هستند، این‌ها قطعاً زیستگاه‌های مناسبی برای خزندگان هستند و طبیعی است که به دلایلی مثل کم غذایی، بی‌غذایی، بارندگی یا افزایش رطوبت یا هر دلیل دیگری این‌ها وارد مناطق شهری بشوند. ولی از حوزه شهری که خارج می‌شویم و تغییر و تبدیل زیستگاه‌ها کنار می‌رود یا ساخت و ساز و تخریب کلان در عرصه طبیعت نمی‌بینیم قطعاً می‌توانیم توقع داشته باشیم گونه‌های خاص خزندگان و مارها را ببینیم.

کارشناس بخش خزندگان دفتر حفاظت سازمان محیط زیست در پاسخ به اینکه چه گونه‌هایی از مارها را در تهران می‌توان دید گفت: حضور گونه‌های مارها در تهران تنوع بالایی دارد به دلیل اینکه تنوع زیستگاهی بالایی در حوزه تهران داریم. به سمت البرز و کوه‌های شمال تهران که می‌رویم زیستگاه کوهستانی داریم و به سمت ورامین و جاده مشهد که می‌رویم عرصه کویری و بیابانی داریم. به این ترتیب تفاوت گونه‌ها را هم می‌توانیم در شمال و جنوب و شرق و غرب در فاصله خیلی نزدیک به هم مشاهده کنیم.

مبارکی در پاسخ به اینکه کدام گونه‌ها را می‌توانیم در اطراف تهران مشاهده کنیم گفت: مثلاً در منطقه شهریار که منطقه خاصی است و اراضی باغی زیاد است و به نسبت خیلی دست نخورده یا عرصه جنوب کرج که به صورت مزارع و حتی به صورت اراضی دست نخورده باقی مانده، توقع این هست که گونه‌های خاصی از مارها را مشاهده کنیم. در آن قسمت حتی ممکن است افعی گرزه را هم بتوانیم به راحتی ببینیم. احتمال دیدن افعانی زنجانی به میزان کم هست ولی افعی قفقازی، افعی البرزی و افعی دماوندی گونه‌های مهم سمی هستند که قطعاً در زیستگاه‌های حوزه شهر تهران وجود دارد.

وی در پاسخ به اینکه مردم در صورت مشاهده مارها در مناطق مسکونی باید چه برخوردی داشته باشند گفت: قطعاً وقتی ماری به خانه یا منطقه مسکونی می‌آید نمی‌توان از مردمی که با آن ارتباط ندارند توقع داشت تشخیص بدهند که این مار سمی است یا نه و توقع داشت که نترسند، ولی هیچ کدام از مارهای ایران به این شکل نیستند که بخواهند دنبال انسان راه بیافتند و به انسان حمله کنند. حتی مهاجم‌ترین مارهای ما هم این رفتار را ندارند. بزرگترین و خطرناک‌ترین مار سمی ما گرزه است که اندازه بزرگ آن ممکن است به ۲ متر هم برسد یا در برخی مناطق دیگر کفچه‌مار را هم داریم ولی به هیچ عنوان امکان ندارد حتی در عرصه طبیعی شما با مار مواجه شوید و این مار به دنبال انسان بیاید که بخواهد حمله کند. عموما همه این‌ها با دیدن اولین نشانه‌های حضور انسان فرار می‌کنند.

کارشناس بخش خزندگان دفتر حفاظت سازمان محیط زیست تأکید کرد: عموما وقتی در شرایط ناخواسته قرار می‌گیریم که مار استتار کرده باشد یا زیر بوته‌ای جایی پنهان شده باشد. اگر شما به چشم مار را ببینید بهتر است مسیر را کج کنید و از آن دور شوید. کار دیگری هم لازم نیست. معمولاً هم مارها نزدیک بوته‌ها یا سوراخ لانه یا هر جایی که بتوانند استتار کنند حضور دارند و در واقع شما اصلاً مارها را نمی‌توانید به طور عادی ببینید که در مسیر گذر شما یا یک عرصه خالی و بدون پوشش بیرون ببینید مگر اینکه سر چشمه‌ای یا جایی باشد که در آن استراحت می‌کند. بنابراین بهترین راه همان است که به محض دیدن مار کمی راه خود را کج کنید و از آن گذر کنید.

مبارکی تصریح کرد: مارها کاری با ما ندارند و تنها کافی است که از آن‌ها فاصله بگیریم و می‌توانیم به آتش نشانی خبر بدهیم و آن‌ها بلدند و با ابزار مارها را می‌گیرند و در طبیعت رها می‌کنند.

وی در پاسخ به اینکه در صورت مشاهده رفتار تهاجمی از مار چه باید کرد هم گفت: حتی مارهای غیرسمی ما رفتاری دارند که چون ذاتاً خودشان می‌دانند سمی نیستند رفتار تهاجمی خیلی شدیدی از خود نشان می‌دهند و چنین ماری ممکن است بخواهد کسی که با او مواجه می‌شود را بترساند؛ در حالی که این تنها تقلیدی از رفتار مارهای سمی است و دلیلی بر سمی بودن مار نیست. حتی برخی مارهای غیرسمی رفتار تهاجمی‌شان خیلی شدیدتر از مارهای سمی است تا ترس را در دشمن القاء کنند.

کارشناس بخش خزندگان دفتر حفاظت سازمان محیط زیست تأکید کرد: الزاماً کشتار مار تنها راه فرار از آن نیست و بهتر است مار را تحریک نکنند تا همان جایی که هست بماند و جا به جا نشود چون اگر جا به جا شود دنبال پناهگاهی خواهد گشت که مخفی شود.

مبارکی در پایان بر نقش مهم مارها در محیط زیست تأکید کرد و گفت: مهم‌ترین نقشی که از مارها سراغ داریم، چه مارهای سمی و چه مارهای غیرسمی، کنترل جمعیت حشرات و جوندگان است و حتی بعضی از گونه‌های خزندگان؛ چرا که مارها از برخی مارمولک‌ها و … هم تغذیه می‌کنند. موضوعی که کنترل برخی بیماری‌ها و آفت‌ها را به دنبال دارد. مارها کارکرد اکولوژیک مهمی دارند و علاوه بر این امروز استفاده‌های اقتصادی مثلاً در باغ وحش‌ها و کارهای تحقیقاتی که روی سم آن‌ها انجام می‌شود هم نقش‌های فرعی و کارکردهای جانبی آنهاست.