سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
شایلی قرایی
به گزارش کسب و کار نیوز هر سال بیش از ۱٫۵ میلیارد دلار بابت شرایط نامساعد حمل بار و تردد یک سر خالی کامیون‌ها در جاده‌های ایران به اقتصاد ایران زیان وارد می‌شود و عوامل متعددی باعث شده است تا این شرایط رقم بخورد.
محورهای جاده‌ای کشور به دلیل موقعیت اقتصادی که برای کشور ایجاد می‌کنند، اهمیت ویژه‌ای دارند. در این حوزه‌ها بارهای صادراتی جابه‌جا می‌شوند و به مقصد می‌رسند. به عبارتی این جاده‌ها منبع درآمدزایی ارزی برای کشور هستند. در ماه‌های اخیر اما این موقعیت به دلیل توزیع نامناسب بار، مشکلاتی برای رانندگان این حوزه به وجود آورده است. فعالیت دلالان و واسطه‌ها در این محورها افزایش یافته و موجب کناره‌گیری کامیون‌داران و فعالان باسابقه در جاده‌های ترانزیتی شده است. این وضعیتی که به واسطه حضور قدرتمند دلالان و پورسانت‌بگیران در صنعت حمل‌ونقل جاده‌ای کشور به وجود آمده است، موقعیت اقتصادی کشور را از لحاظ درآمدزایی جابه‌جایی کالاهای صادراتی تهدید می‌کند.
رانندگان از شرکت‌های حمل‌ونقل دل پرخونی دارند. در واقع به گفته آنها، توزیع ناعادلانه بار در برخی شرکت‌ها و دیر تسویه کردن سهم راننده است که زمینه نارضایتی راننده‌ها و در نتیجه رونق واسطه‌گری را فراهم کرده است. فعالان این حوزه می‌گویند که اگر بخواهیم از قوانین پیروی کنیم و از طریق شرکت بارگیری کنیم، باید چندین روز در پایانه بیکار بنشینیم و منتظر بمانیم. ما هم زندگی داریم و این ماشین وسیله امرار معاش‌مان است.
نمی‌شود همین‌طور بیکار نشست. بارها منصفانه توزیع نمی‌شود و بعضی‌ها سهم‌شان از بازار بیشتر است. تازه کمیسیونی که شرکت‌ها برمی‌دارند، خیلی زیاد است؛ حتی بعضی شرکت‌ها تا ۵۰ درصد هم کمیسیون برمی‌دارند. پول راننده را هم دیر به دیر پرداخت می‌کنند. کار کردن با شرکت‌ها برای ما صرف ندارد. ما از اینجا رانده و از آنجا مانده‌ایم. دل‌مان نمی‌خواهد سراغ دلال‌ها برویم، ولی وقتی شرکت هوای راننده را ندارد، چاره‌ای به جز واسطه‌ها نمی‌ماند.
در چنین شرایطی، واسطه‌ها هم از آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند. آنها راننده را مجبور می‌کنند هر نرخی را قبول کند. هیچ قانونی هم وجود ندارد و نرخ بار به روش «چانه‌زنی» مشخص می‌شود؛ یعنی ممکن است در یک روز در یک مسیر چند نرخ وجود داشته باشد. کمیسیون هم به اصطلاح خودشان «توافقی» است، اما این توافقی است که سر ناراضی آن همیشه راننده‌ها هستند. به عنوان مثال هفته پیش، از یک بارنامه یک میلیون و ۷۰۰ هزار تومانی، فقط یک میلیون تومانش به او رسیده و ۷۰۰ هزار تومان را دلال برداشته است. این عادلانه است که راننده شب و روز در جاده باشد و کسی که راحت سر جایش نشسته، معادل راننده، آن هم بی‌هیچ زحمتی و غیرقانونی، پول دربیاورد؟ اگر هم بخواهند اعتراض کنند می‌گویند ناراحتی برو جای دیگر.
خانه‌نشینی رانندگان و کامیون‌داران جاده‌ای
حسین احمدی‌زاده، رئیس اتحادیه حمل‌ونقل برون‌شهری
حمل‌ونقل جاده‌ای گرفتار مشکلات بسیاری شده که مهم‌ترین آن فعالیت دلالان و پورسانت‌بگیران در این حوزه است. حضور دلالان و واسطه‌ها در کنار فعالیت پر از دردسری که رانندگان کامیون‌ها دارند بر مشکلات افزوده و قدرت را به دست دلالان داده است. دلالان و افرادی در حوزه حمل‌ونقل که از کامیون‌داران و رانندگان مبالغی را دریافت می‌کنند تا اجازه باربری صادر کنند این روزها قدرت گرفته‌اند و نظارتی بر فعالیت این افراد وجود ندارد. متاسفانه مدت‌هاست نیمی از درآمد کامیون‌داران به جیب واسطه‌ها می‌رود. دلال‌ها و واسطه‌ها که حتی یک ریال نیز در این بخش سرمایه‌گذاری نکرده‌اند، با رایزنی، بخشی از درآمد رانندگان را نصیب خود می‌کنند، در صورتی که اگر رانندگان کرایه‌های واقعی خود را دریافت کنند، نیازی به کمک برای پرداخت بخشی از هزینه‌های بیمه تامین اجتماعی ندارند. افزایش قیمت لوازم یدکی، لاستیک، بیمه تامین اجتماعی و حق بیمه رانندگان در سال‌های اخیر و پایین بودن نرخ کرایه از جمله مشکلات اصلی رانندگان است که این مشکل هم مزید بر علت شده و موجب کناره‌گیری بسیاری از رانندگان و کامیون‌داران شده است. این مشکل بزرگی است که برای این صنف به وجود آمده و در این شرایط بد اقتصادی بسیاری از فعالان این صنف را خانه‌نشین کرده است. همچنین با توجه به شرایط روز و مشکلات اقتصادی موجود تنها با شعار نمی‌توان کار انجام داد و نیاز است تا حرکتی واقعی در حل مشکلات صنف رانندگان صورت بگیرد تا دلالان و واسطه‌ها نتوانند به این راحتی پورسانت یا در واقع پول زور را بدون آنکه حق‌شان باشد از رانندگان دریافت کنند. برای راننده با این همه مشکلاتی که در این صنف وجود دارد صرفه اقتصادی ندارد که نیمی از درآمد خود را در اختیار دلال بگذارد. این دلالان قدرت گرفته‌اند و نفوذ قدرتمندی دارند که به پشتوانه رانت، بارها را به صورت ناعادلانه میان رانندگان توزیع می‌کنند.
دلالان و واسطه‌ها رقابت ناسالمی را در حوزه حمل‌ونقل ایجاد کرده‌اند و از رانندگان و صاحبان کالا پورسانت دریافت می‌کنند تا بار را برای‌شان جابه‌جا کنند. به همین علت تاکنون بیش از ۷۰ شرکت در حوزه حمل‌ونقل تعطیل و جریمه‌های سنگین شده‌اند. رانندگان در این شرایط نه راه پس دارند، نه راه پیش. نه از شرکت‌ها دل خوشی دارند و نه از معامله با واسطه‌ها. درآمدی که از راه حمل‌ونقل به دست می‌آید، جوابگوی نیازهای این راننده‌ها و خانواده‌های‌شان نیست. استهلاک ماشین‌ها بالاست و هزینه‌ها سرسام‌آور. از سوی دیگر، بسیاری از کامیون‌ها و تریلی‌های ناوگان حمل‌ونقل، فرسوده و قدیمی شده‌اند. این ماشین‌ها علاوه بر هزینه‌های بالای تعمیرات و خطراتی که در ایجاد سوانح جاده‌ای ایجاد می‌کنند، سهم عمده‌ای هم در آلودگی محیط‌زیست دارند، اما هدررفت سرمایه در این حوزه، فرصت بهبود ناوگان حمل‌ونقل را نمی‌دهد و تنها محل رد و بدل شدن درآمدهای کلانی است که به جیب واسطه‌ها می‌رود.
