راه ابریشم؛ جاده‌ای که هنر می‌برد و فرهنگ می‌آفرید

این کارشناس پارچه و دوخت‌های سنتی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، در خصوص پوشش‌ها، لباس‌ها و دوخت‌های سنتی خراسان و دلیل تنوع بالای آن‌ها اظهار کرد: در طی تاریخ اقوام و طایفه‌های مختلفی به خراسان  مهاجرت می‌کرده‌اند و یا در شرایط تاریخی خاص کوچانده شده‌اند در حالی‌که شاید از تاریخ سکونت ساکنین اصلی این کهن دیار هزاران سال می‌گذشته و با مهاجران تبادلات فرهنگی و هنری پیدا می‌کرده‌اند.

وی افزود: هر انسانی زمانی‌که برای سکونت خود مکان جدیدی را انتخاب می‌کند و از منطقه‌ای به منطقه دیگر مهاجرت می‌کند، اگر ضروریات زندگیِ‌خود را به همراه نمی‌برد قطعا محفوظات فکری و هنری خویش را با خود به سرزمین‌های دیگر خواهد برد.

پزشکی خاطرنشان کرد: تنوع و گوناگونی هنر دوخت‌های سنتی را مرهون تاریخ عظیم و کهن کشورمان هستیم. 

این کارشناس دوخت‌های سنتی عنوان کرد: مهاجرت‌ها، مسافرت‌ها، جنگ‌ها و پیروزی‌ها در تنوع هنری ایران بسیار تاثیرگذار و مثبت بوده است و زمانی‌که قوم یا طائفه‌ای در محل سکونت جدید به آرامشی نسبی می‌رسید، هنرها و هویت‌ خود را با بروز محفوظات فکری خود در قالب نقوش، رنگ‌ها و کاربردها به معرض دید همگان می گذاشتند، چون همین دستمایه‌های هنری بود که هویت و شناسنامه ایلی و طائفه‌ای آنان را بیان می کرد و به‌ این صورت بود که تبادلات فرهنگی و هنری در جوامع شکل می‌گرفت و هنر‌ها در هر دوره با روش‌های اجرایی متفاوت ظاهر می‌شد و دارای سبک و فرمی خاص می‌شدند. 

وی اضافه کرد: خوب است بدانیم که هنرمندان ما در رشته‌های مختلف غالبا برای خوشامد بزرگان و متمکنین سعی در ارائه هنر به زیباترین و ظریف‌ترین شکل را داشتند و در این راه به ابداعات و نو آوری‌های خیره کننده‌ای دست می‌زدند که خود این عامل موجبات به‌وجود آمدن و رشد سبک‌های جدیدی از کار می‌شد.

وی در این خصوص تصریح کرد: امروزه تنوع موجود در سوزن دوزی‌ را مدیون این قضایای تاریخی هستیم که به جرات می‌توان بیان کرد که این گوناگونی در دنیا بی‌نظیر است به‌خصوص در خراسان که دروازه ورود هنر، صنعت و… آسیای دور به ایران بوده، همچنان که امروزه مشاهده می‌شود هند، چین و ژاپن و بسیاری از کشورهای شرق آسیا در پردازش نقوش در هنرهای مختلف از جمله سوزن‌دوزی، کاشی‌کاری، سفالگری، حجاری، قلمزنی، پارچه‌بافی با هم مشترکات بسیاری دارند و یاد آور می‌شوم که  در بسیاری از این هنرها هنر اسلامی و ایرانی ریشه‌ای عمیق دارد.

این هنرمند مشهدی درباره‌ی دوخت‌های سنتی ایران در خراسان عنوان کرد: خراسان بزرگ با اختصاص دادن جاده‌های عریض و طویل خود به جاده‌ی ابریشم یکی از تاثیر‌گذارترین جریانات مهم اجتماعی و اقتصادی را رقم زده است که نباید نادیده گرفته شود‌، خراسان در ایام گذشته جزء ایالت‌هایی بود که از رونق کشاورزی و هنری برخوردار بوده و حکومت‌هایی در آن حکمرانی می‌کردند که نقش موثری در ارتقا هنری این بخش از کشور داشته‌اند.

وی اظهار کرد: زمانی‌که دوران اسلامیِ تاریخی در ایران شروع شد بسیاری از استادکارها و هنرمندان از ایران مهاجرت می‌کنند و هنر خود را به اقصی نقاط  دنیا می‌برند که تاثیر این مهاجرت‌ها هنوز در هنر تمدن‌هایی مثل هند قابل باز‌شناسی ست با بررسی قلاب دوزی‌ها، سوزن دوزی‌ها در خراسان می‌توان گفت این منطقه  جایگاه مهمی در این قسمت از قاره آسیا  دارد  چرا که مشابه این دوخت‌ها با همین نقوش و رنگ‌بندی در کشورهای  قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، تاجیکستان، افغانستان و پاکستان  وجود دارد.

شهین پزشکی افزود: همیشه از افتخارات ایران ازجمله رونق صنایع دستی و صادرات به نقاط‌ دور صحبت می‌کنیم و نظاره‌گر این موضوع هستیم که بهترین پارچه‌های ایران در کلسیاهای اروپا مورد استفاده قرار می‌گیرد و به مطلوب‌ترین شکل از آنها محافظت می‌شود؛ همچنین  مشاهده می‌کنیم بسیاری از نوشته‌ها و آثاری که تاریخ و تمدن ایران را بیان می کنند از شکوه و جلال هنر و صنایع دستی ایران سخن گفته‌اند.

وی خاطرنشان کرد: ما همیشه حسرت گذشته را داریم که چرا امروز نمی‌توانیم مانند گذشته با هنر ارزشمندمان حرفی برای گفتن داشته باشیم اما قطعا با یک برنامه‌ریزی جامع در سطح اقتصادی و کلان کشور می‌توانیم در احیا هنر‌های از یاد رفته‌مان گام‌های موثری برداریم برای مثال می‌توان دوباره با رونق صنعت پیله‌وری و تولید نخ و پارچه ابریشمی دوباره پارچه های ابریشمین ارزشمند، زربفت‌ها، رنگرزی سنتی و ابریشم بافی‌های گذشته را جانی دوباره ببخشیم و شغل‌های جدید را با دانش‌ گذشتگان با حداقل هزینه ایجاد کنیم و به هنرهای گذشته‌ی کشور رونقی دوباره بدهیم مسلما با ویژگی‌های هنری اصیل خودمان حرفی برای گفتن در جهان خواهیم داشت.

پزشکی عنوان کرد: دوخت‌های سنتی ایران مفهومی کلی است که شامل سوزن دوزی، قلاب دوزی و پوشاک محلی است؛ که هر کدام شاخه‌ها و زیر مجموعه‌های  متعددی دارند.

این طراح پارچه و لباس خاطرنشان کرد: سوزندوزی‌ها و قلابدوزی‌ها در نقاط مختلف کشور به لحاظ رنگبندی، تکنیک، نقوش و کاربرد باهم تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای دارند به طور مثال قلاب‌دوزی مشهد که از هنرهای قابل ارزش و اعتبار تاریخی در کشور است؛ تفاوت‌های بسیاری با قلابدوزی‌های سایر نقاط کشور بالاخص رشت و بندر عباس  دارد. 

وی اضافه کرد: قلاب‌دوزی‌های رشت با معرق پارچه و خاتمی کاری تلفیق شده و بدعتی به وجود آورده که در ایجاد سبکی متفاوت با قلاب‌دوزی‌های شهرهای دیگر موثر بوده است.

پزشکی عنوان کرد: اصطلاحا به قلاب‌دوزی  بندر عباس دکمه‌دوزی یا گلابتون‌دوزی می‌گویند و برای دوخت آن از نخ‌های گلابتون، پولک و سنگ‌های براق و‌ منجوق استفاده می‌شود که هیچکدام از این مواد در مناطق دیگر استفاده نمی‌شوند و تنها وجه اشتراک آن قلاب است که به لحاظ ظرافت باز با قلاب رشت خیلی فرق دارد و همان‌طور که اشاره شد کاربرد این هنر در این خطه جنوبی کشور با مشهد و گیلان متفاوت است. 

این طراح پارچه و لباس افزود: قلاب‌دوزی بندر عباس به همراه نوارهای شک و دوشک  برای تزیین دمپای شلوار و پیش سینه لباس زنانه و حاشیه دامن زنان کُرد مورد استفاده قرار می گیرد و امرزه نیز برای تزیین جهیزیه عروس مانند رو بالشی، روتختی و پرده به کار گرفته می شود اما قلاب‌دوزی‌های رشت روی رومیزی، پرده، کوسن و  قلاب‌دوزی‌های مشهد، تبریز و تهران به‌روی پرده‌های مذهبی، پرچم‌ها، سجاده‌ها و جانمازها خودنمایی می‌کنند که البته بسیار با هم متفاوت هستند به واسطه‌ همین تفاوت‌ها شاخه‌های بسیاری را برای این هنر قابل هستیم.

انتهای پیام