سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
شایلی قرائی
به گزارش کسب و کار نیوز، مردم سراسر جهان چه در تابستان و چه در زمستان برای بازدید از مکان‌هایی جدید به کشورهای دیگر سفر می‌کنند. شاید از خودتان بپرسید چگونه یک کشور از جذب گردشگران بهره می‌برد؟ در واقع پولی که گردشگران در یک کشور هزینه می‌کنند، درآمد صنعت گردشگری آن کشور است. گردشگری بخش مهمی از اقتصاد است و درآمدی که از این طریق کسب می‌شود، می‌تواند به تمام افراد آن منطقه کمک کند. در ایران هم ظرفیت‌های بسیاری در این رابطه وجود دارد که متاسفانه به درستی از آنها استفاده نشده است. در همین رابطه با عباس ضیایی‌نیری، دکترای اقتصاد گفتگویی را انجام داده‌ایم که ماحصل آن را در ذیل می‌خوانید.
اقتصاد ایران در چند سال اخیر و به‌ویژه در چند ماهه اخیر دستخوش مشکلات بسیاری شده است. برای برون‌رفت از این مشکلات راهکارها و بسته‌های بسیاری تا به امروز ارائه و اجرایی شده، اما خروجی آن آنقدر که باید تاثیرگذار و راهگشا نبوده است. از نظر شما چگونه می‌توان با صنعت توریسم و گردشگری بر این مشکلات پیروز شد و چه راهکارهایی پیشنهاد می‌کنید؟
زمانی می‌توان به درک درستی از توسعه اقتصادی و بهبود معضلات این بخش امیدوار بود که در کنار تمامی طرح‌های اقتصادی به صنعت گردشگری و توریسم نیز توجه ویژه‌ای شود. صنعت توریسم پرحجمترین صنایع خدماتی از نظر درآمدزایی میان کشورهای بین‌المللی است. رشد این صنعت و صنایع مربوط به گردشگری همیشه آثار زیست‌محیطی فراوانی را در کنار فرهنگ و شکل اجتماعی و همچنین سیاسی و مالی به دنبال خود داشته است. توسعه صنعت مذکور برای کشورهای نوشناخته در عرصه‌ها یا در حال توسعه که با مشکلات فراوانی همچون نرخ بیکاری و محدود بودن منابع ارزی و اقتصاد تک‌محصولی و خام‌فروشی روبه‌رو هستند می‌تواند از اهمیت بالایی برخوردار باشد، ازاین‌رو لازم است مطالعات و تحقیقات علمی و کارشناسی فراوانی در این زمینه صورت گیرد.
صحبت‌های شما وجود رابطه‌ای را بین صنعت توریسم و رشد اقتصادی القا می‌کند. با فرض اینکه این دو در کنار هم موفق عمل کنند وظیفه دولت برای کارایی بهتر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
واضح است ارتباط بین صنعت توریسم و رشد اقتصادی در برخی از دولت‌های در حال توسعه آسیایی و آفریقایی و همچنین آمریکای‌لاتین در بین سال‌های ۱۹۹۹ میلادی تا سال ۲۰۱۲ با نتایج تجربی به‌دست‌آمده از آمارهای مرتبط با اقتصاد و توریسم ارتباط مثبت بین این دو مقوله به دست آمد و شاهد آن هستیم که امروزه به این صنعت نگاهی تخصصی، حرفه‌ای و اثرگذار می‌شود.
در همین راستا باید دولت و سازمان‌های مربوطه و سازمان میراث فرهنگی در این ادغام تفکر با یکدیگر همکاری داشته باشند و بتوانند برنامه‌های علمی و کارشناسی را در توسعه صنعت قدرتمند توریسم در کشور فعال کنند و با توجه به پتانسیل بالای ایران در تمامی زوایا از این صنعت برای بهبود شرایط اقتصادی کشور استفاده بهینه کنند. باید زیرساخت‌های این صنعت را مهیا و تلاش کرد تا گردشگری داخلی و خارجی رونق یابد. جاذبه‌های گردشگری کشور در تمامی حوزه‌های این صنعت بسیار زیاد و جذاب است و از این لحاظ هیچ‌گونه مشکلی وجود ندارد، اما نکته‌ای که باید در رادیکال قرار بگیرد، بعد فرهنگی است و از منظر سیاسی بهتر است ملاحظاتی به کار گرفته شود تا بتوانیم در این عرصه در صحنه بین‌المللی با قدرت و توان بیشتری عمل کنیم.
با توجه به صحبت‌های شما، صنعت گردشگری ظرفیت‌های بسیاری دارد که اگر با برنامه‌ریزی درستی پیش برویم، می‌توانیم به رشد اقتصادی بهتری دست پیدا کنیم؛ ازاین‌رو با توجه به اینکه کشور ما به لحاظ اینکه کشوری با قدمت تاریخی و مذهبی نیز هست می‌توانیم در فرصت‌های مذهبی یا به اصطلاح گردشگری مذهبی نیز سرمایه‌گذاری کنیم. لطفا در رابطه با توانایی‌های ایران در اقتصاد گردشگری مذهبی نیز توضیح بدهید.
گردشگری مذهبی و گردشگری طبیعی می‌تواند از پرحجمترین نوع این صنعت در ایران به شمار آید. همچنین این دو بخش می‌توانند هر یک به تنهایی بازوی پرقدرتی در حرکت چرخ‌های اقتصاد کشورمان باشند، گردشگری طبیعی در کشور نیز از تنوع اقلیمی بسیار بالایی برخوردار است و ما از کشورهایی در جهان هستیم که تنوع زیادی را از همه جهات داراییم، از طرف دیگر جاذبه‌های میراث فرهنگی ایران از دیگر زمینه‌های صنعت توریسم به شمار می‌رود که با توجه به پیشینه تاریخی و فرهنگی می‌توانیم در این بخش صنعت توریسم حضور بالقوه‌ای داشته باشیم.
اینجا باید به یک بعد بسیار مهم از صنعت گردشگری اشاره کنیم که در سوال شما به آن پرداخته نشده بود. حوزه دیگر این صنعت، گردشگری سلامت است که یکی از ظرفیت‌های بسیار مطلوب و پربازده به شمار می‌رود، در همین راستا پزشکان متعدد و متخصص بسیاری در کشور فعالیت می‌کنند و فضاهایی همچون بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌های مجهز فراوانی در کشور قرار دارد که با شرایط مناسب و هزینه کمتر از مقیاس جهانی می‌توانند سرمایه‌گذاری‌های بخصوصی را برای جذب بیشتر گردشگر به ایران داشته باشند. همچنین گردشگری ورزشی حوزه دیگری است که می‌تواند درآمدزایی برای اقتصاد داشته باشد. متاسفانه با توجه به شرایط کشورمان نمی‌توانیم به صورت جدی در این بخش فعالیت داشته باشیم. باید توجه داشته باشیم این صنعت با برنامه‌ریزی و تبلیغات خلاقانه و تخصصی و فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب می‌تواند در سال‌های آتی کشور ما را با تعداد زیادی توریست روبه‌رو کند. یکی از عواملی که جریانی از بدبینی را نسبت به انتقال تئوری‌هایی با شکل توسعه و نفوذ در جهان پدیدار ساخت پس از دوران جنگ جهانی دوم شکل گرفت، جایی که برخی از تئوری‌ها مدعی آن بودند تجارت بین‌المللی به‌ویژه درباره کالاهای عمده نمی‌تواند موتور محرک کشورهای جهان سوم را به سرعت و متناسب با دنیا راه‌اندازی کند و طبق همین نظریه‌ها استراتژی‌های درون‌گرا مانند استراتژی جایگزینی واردات که می‌توانست رشد پایدارتری ایجاد کند، ترسیم شد.
باید در توضیح این مطالب اشاره کنیم که از اواخر سال ۶۰ میلادی، تاکید بر رشد برون‌گرا جایگزین مدل‌های درون‌گرای توسعه‌ای شد که این طرح منتقدانی نیز داشت که اعتقاد داشتند این رویکردها با روند عادی توسعه مبتنی بر مزیت نسبی دارای تداخل و تعارض است و بر همین اساس معتقد بودند که کشورهای جهان سوم به جای تلاش برای توسعه بخش‌های صنعتی پیچیده‌تر از طریق دخالت دولت که با مزیت نسبی مبتنی بر نسبت‌های عوامل منطبق نیستند باید حداقل در مراحل اولیه توسعه در صادرات تولیدات عمده خود اختصاص داده شود، پیشرفت استراتژی‌های برون‌گرا با افزایش دخالت صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی در سیاست‌گذاری جهان سوم از طریق مکانیزم‌هایی مانند اعطای وام همگام بود؛ یعنی دسترسی در هر لحظه و بدون محدودیت به این تسهیلات، اما به شرط کاهش مداخله اقتصادی دولت و افزایش تولید مبتنی بر بازار، در بیشتر کشورها این مقوله منجر به یک جهت‌گیری قاطع در سیاست‌های توسعه از درون‌گرایی به سمت برون‌گرایی و همین‌طور تاکید بر گسترش بخش‌های نادیده گرفته‌‌شده مانند گردشگری بین‌المللی شد.
با گذر زمان صنعت توریسم بین‌المللی در بین ادبیات توسعه با دیگر استراتژی‌های توسعه‌ای گروه‌بندی شد و توانست با گذشت زمان توجه دولتمردان و سیاست‌گذاران اقتصادی را در بسیاری از کشورها به خود جلب کند و به واسطه همین صنعت بسیاری از کشورها توانستند به رشد اقتصادی مطلوبی برسند، تاثیرات جزئی مرتبط با تجارت جهانی و توریسم در صورت اجرای صحیح مقررات قادر خواهد بود در بلندمدت رشد اقتصادی را از طریق گسترش تولید کل و اشتغال حوزه‌های مرتبط فراهم کند.
همچنین درآمدهای حاصل از تجارت و توریسم می‌تواند ثبات اقتصاد کلان را از طریق کمک به تراز تجاری و حساب‌های خارجی پرورش دهد که برای دستیابی به رتبه‌های برتر در بازارهای بین‌المللی و دسترسی به وام‌های خارجی و سایر سرمایه‌گذاری‌ها حائزاهمیت باشد. البته مشروط به کنترل فیلترینگ اقتصادی غرب با کشور، نکته مهم دیگر توجه به نقاطی در کشور است که با وجود داشتن پتانسیل‌های بالا و مناسب جهت جذب گردشگر با بی‌مهری برخی مسئولان و سیاست‌ها از امکان بهره‌وری در این صنعت محروم مانده‌اند. نمونه بارز این مدل از توسعه را در بسیاری از شهرهایی که شاید نامی از آن شنیده نشده است، اجرایی کرده‌اند.
بله، نمونه‌های بسیاری از این شهرها وجود دارد که اگر به آنها توجه و رسیدگی شود قطب‌های بکری از گردشگری را تشکیل خواهند داد. به عنوان مثال تجربه خودم را می‌گویم که در شهرستان بجنورد روستایی به نام باغچق وجود دارد که اقامتگاه‌های بوم‌گردی در آنها ساخته شده و هر روز گردشگران داخلی و خارجی البته به واسطه تبلیغات در آنجا حضور پیدا می‌کنند و منبع درآمدی برای آنجا شده است.مثالی که از نظر شما برای این موضوع وجود دارد، چیست؟
کاملا درست است. امید است مسئولان اقتصادی در کشور از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های مناطق مختلف کشور در بهبود و توسعه اقتصادی و جلوگیری در خروج بی‌رویه ارز با اجرای صحیح اینگونه سیاست‌ها جلوگیری کنند و در کنار توجه به دیگر قسمت‌های تشکیل‌دهنده بدنه اقتصاد کشور قطار اقتصادی کشور را به سوی آرامش ریشه‌ای هدایت کنند. در رابطه با مثالی که پرسیدید، می‌توانیم به شهرستان نیر که خودم از نزدیک آن را دیده‌ام، اشاره کنیم. در استان اردبیل با اینکه این شهر دارای چشمه‌های آب گرم و معدنی فراوان است و از بارزترین آنها بولاغلار است که دارای آبی بی‌نظیر است که در بعضی از نواحی آن برخی افراد نیز مشغول پرورش ماهی هستند. این منطقه با وجود داشتن آب گرم‌های متعدد با خواص درمانی که طبق تحقیقات علمی می‌تواند در درمان امراض پوستی و درد مفاصل مفید واقع شود، اما حتی نتوانسته به ۵ درصد از پتانسیل خود در جذب گردشگر برسد و حتی از همسایه نزدیک خود سرعین که دارای آب‌گرم‌های مصنوعی است بسیار عقب مانده است.
وجود منطقه زیبای بولاغلار و دمای خنک و طبیعت سبز بکر در این ناحیه مخصوصا در فصول بهاری و تابستان این شهرستان قادر خواهد بود گردشگران فراوانی را به این منطقه بکشاند و اگر تبلیغات و توجهات مرکز استان و کشور به بعضی مناطق تکراری در این استان نباشد این شهر پتانسیل مطلوبی را در اجرای این صنعت پربازده داراست. همچنین نیر جدا از طبیعت بکر و محصولات طبیعی فراوان دارای قدمت تاریخی زیادی است و آثار باستانی فراوانی نیز جهت حوزه تاریخی و باستانی در صنعت توریسم داراست که می‌توان به آتشکده‌های آن و همچنین گورستان باستانی و غارهای فراوان و همین‌طور تپه باستانی چالاقان اشاره کرد که چشم هر بیننده‌ای را محصور خود می‌کند.
