شرکت های دانش بنیان؛ با غنای فنی و فقر مدیریتی

به گزارش کسب و کار نیوز، بررسی ها نشان می دهد عمده کسب و کارهای دانش بنیان، غنی از دانش فنی و فقیر از مهارت های مدیریت کسب و کار هستند که این موضوع در بلندمدت تیم های فناور را با شکست ها و زیان های زیادی مواجه کرده است. پیرامون بررسی این موضوع و شناسایی آسیب ها و ارایه راه حل ها با دو تن از اعضای انجمن شرکت های دانش بنیان استان اصفهان و یکی از مدیران عامل شرکت شاخص دانش بنیان و مدیر سازمان تجاری سازی فناوری و اشتغال فارغ التحصیلان شعبه جهاد دانشگاهی واحد اصفهان به گفت‌وگو نشستیم.

ابتدا از تاسیس انجمن شرکت های دانش بنیان در استان اصفهان بفرمایید.

سید یاسر معین الدینی، عضو هیات مدیره انجمن و رییس کمیسیون ارتباطات و هم افزایی: انجمن شرکت‌های دانش‌بنیان استان اصفهان بر اساس احساس نیازی که در فعالان این حوزه حس می‌شد، در اوایل سال ۱۳۹۴ بر اساس قوانین بهبود مستمر محیط کسب و کار و اتاق ایران در قالب یک تشکل مستقل تاسیس شد.

نیازی که شرکت های دانش بنیان یا تیم های فناور دارند و انجمن پیگیر آن بوده است، سه محور اصلی دارد؛ محور اول تحت عنوان “ارتباطات و هم افزایی بهینه کسب و کارهای دانش بنیان” باعث خواهد شد تا شرکت‌های دانش‌بنیان با فعالیت های متفاوت یکدیگر را بشناسند. هم افزایی و ارتباطات بین این شرکت ها، فرصت‌های بهینه زیادی را به وجود می آورد. در این راستا امسال یکی از بزرگترین گردهمایی های شرکت های دانش بنیان در چند سال اخیر را برگزار کردیم. شرکت های واکنش خوبی به این گردهمایی داشتند و فرصت ها و پیشنهادهای خوبی از سوی شرکت ها به یکدیگر صورت گرفت.

محور دوم ارایه بازخورد به سیاست‌گذاران در حوزه توسعه فناوری و توسعه شرکت های دانش بنیان است. با زحمات کشیده شده، قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان، صندوق نوآوری و شکوفایی از مواردی است که سیاست‌گزاران با بررسی های انجام شده پایه گذاری شده است.

محور سوم، محور توانمندسازی شرکت‌های دانش‌بنیان است. طبق ارزیابی‌های صورت گرفته، شرکت‌های دانش‌بنیان در مدیریت کسب و کارها ضعف‌های بسیاری دارند. در این حوزه مرکز تعالی مدیریت بزرگانی تاسیس شد و با مطالعاتی که انجام می دهد، ساختار مدیریت بازرگانی شرکت ها را ارزیابی می‌کند.

بفرمایید که هدف از تاسیس این انجمن چه بوده است؟

معین الدینی : یکی از اهداف تشکیل انجمن این بوده است که دانایی هایی موجود در بین شرکت های دانش‌بنیان و نوپا منتشر شود و شرکت‌ها بتوانند از تجارب یکدیگر استفاده کنند. بحث مدیریت کسب‌وکار در تمام کسب‌وکارهای موجود در ایران و به ویژه کسب‌وکارهای دانش‌بنیان هویتی ندارد و به آن پرداخته نمی‌شود. تنها در این حوزه کارگاه‌هایی برگزار می‌شود که خروجی محسوسی ندارد درحالی‌که مدیریت توانمندسازی کسب‌وکارها، دارای فناوری‌های به خصوصی هستند که باید به آن به طور ویژه پرداخت. شرکت‌های توانمند بسیاری وجود دارند که به دلیل استفاده نکردن از فناوری‌های مدیریت توانمندسازی کسب‌وکار محکوم به شکست شده اند.

مشکل عمده شرکت های دانش بنیان در کدام بخش است؟

معین‌الدینی: در آموزش کسب‌وکارها مشکل عمده‌ای وجود ندارد و بیشتر مشکلات محدود به بازاریابی و مشتری‌یابی است. معمولا شرکت‌های دانش‌بنیان این موضوع را به رسمیت نمی‌شناسند و به همین دلیل پس از مدتی ممکن است مجموعه با شکست مواجه شود. در موضوع مدیریت توانمندسازی کسب‌وکار رسانه‌ها می‌توانند بسیاری کارساز و کمک‌کننده باشند و می‌توانند سواد کارآفرینی، سواد مدیریت کسب‌وکار را به زیست‌بوم شرکت‌های دانش‌بنیان اضافه کنند.

برای افزایش مهارت های مدیریتی در شرکت های دانش بنیان چه باید کرد؟

معین الدینی: شرکت های دانش بنیان فنی زده هستند و به لحاظ مهارت‌های مدیریت کسب‌وکار فقیر هستند. ۲۰ سال تجربه و آزمون و خطا انجام داده‌ایم و از این نقطه باید آسیب‌شناسی شده و عیوب برطرف شود. بخشی از عیوب به سیستم آموزشی کشور باز می‌گردد. نظام آموزشی کشورمان در اصطلاح کارمندپرور است و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی آمادگی لازم برای کارآفرین شدن را کسب نمی‌کنند. انجمن به این نتیجه رسید که مهارت های مورد نیاز از طریق رسانه ها و طرق دیگر اطلاع رسانی شود.

وضعیت صاحبان ایده کشورمان در حال حاضر به چه شکل است؟

یدالله ذاکری مدیرعامل شرکت پرشیان دانش اصفهان: در بحث کارآفرینی دو بخش “ایده و پرورش ایده” و “سرمایه‌گذاری و مشارکت در ایده” وجود دارد. در کشور در بخش دوم بیشتر مشکل مشاهده می‌شود و شرکت های بزرگ در بحث سرمایه گذاری خطرپذیر یا VC وجود ندارد. جایی که به اصطلاح زیست‌بوم نامیده می شود، هم وجود ندارد که تجارب منتقل شود. البته فعالیت هایی پیرامون این قضیه آغاز شده است اما این فعالیت ها خیلی ابتدایی است. به عنوان نمونه برنامه ای به نام shark tank وجود دارد که VC ها با صاحبان ایده گفت‌وگو می کنند و در این برنامه یک صاحب ایده، ایده خود را ارایه می دهد و سرمایه‌گذاران و VCها صاحب ایده را به چالش می کشانند. اما چه تعداد VC (سرمایه گذار خطر پذیر) در کشورمان وجود دارد.

آیا در حال حاضر روند خاصی وجود دارد تا شرکت های دانش بنیان به بازار فروش مرتبط شوند؟

عادل امامی عضو هیات مدیره انجمن و مدیر تحقیق و توسعه شرکت ساخت تجهیزات سپاهان (مپنا): اتفاقی که در شرکت های دانش بنیان در حال وقوع است این است که دانشجویان تازه فارغ التحصیل دانشگاهی با آرزوهای بزرگ، کسب و کارهای کوچکی را شروع می کنند و پارک های علم و فناوری کمک می‌کنند تا این افراد بتوانند کار تجاری را در کنار نبوغ علمی خود ترکیب کنند و بتوانند ایده خود را بفروشند. اما در کار تجاری ۵۰ درصد قضیه خریدار است و حل مساله جایی است که این دو (خریدار و صاحب ایده) به یکدیگر برسند. دستور کار انجمن است که این موضوع را پیگیری و به فرآیند تبدیل کند به جایگاه قابل قبولی برساند. به عنوان نمونه می‌توان از شرکت مپنا نام برد؛ مپنا با برگزاری مسابقاتی در بخش تحقیق و توسعه هلدینگ، کسانی را که در حوزه کسب‌وکار مپنا صاحب ایده هستند، گردهم جمع می‌کند و افرادی که ایده‌های خوبی داشته باشند، تشویق می‌کند تا بتوانند ایده خود را توسعه دهند. خروجی این مسابقه در وهله اول شناسایی نیروهای خلاق است که جذب هلدینگ می‌شوند. در واقع ایده‌پردازی آن‌ها باعث ایجاد حقوق ماهانه برایشان خواهد شد. مشاهده می شود که پارک های علم و فناوری در کشور ایجاد شده اند اما اینها در خلا ایجاد شده اند؛ کسانی که دینفع صنعت و کشاورزی و بسترهای تجاری هستند باید پایگاه هایی داشته باشند و کلونی هایی را مثلا در شهرک علمی و تحقیقاتی تشکیل دهند که هر کس بسته به علاقه اش جذب یکی از این کلونی‌ها و هسته‌ها شود تا زحمت و وقتی که می گذارد به نتیجه برسد و جذب سمتی شود. در حال حاضر تکنولوژی‌هایی در پارک‌های علم و فناوری اصفهان وجود دارند که برخی برای بدست آوردن بازار دست و پا می‌زنند.

معین‌الدینی: در انجمن ما به مدل جذب و برون‌سپاری رسیده‌ایم. در این مدل تقاضای بازار در حوزه‌های مختلف کشاورزی، آب و حتی اصناف و … شناسایی می شوند و این نیازها و تقاضاها به سمت تیم هایی که می‌توانند در آن حوزه ایده پردازی کنند، هدایت خواهد شد. از طرف نیاز بازار باید فعالیت شروع شود و ایده و تیم بر اساس آن نیاز سازمان داده و تجهیز شود.

ذاکری: در کشور یک سری سازمان‌ها به عنوان طرف مشتری تشکیل شده است که جای امیدواری دارد؛ به عنوان نمونه در این راستا در وزارت نفت، شرکت کالای نفت ایران شکل گرفته است.

چرا تازه فارغ التحصیلان دانشگاهی در کارآفرینی و راه اندازی یک کسب و کار عمدتا دچار مشکل می شوند؟

ذاکری: یکسری فرهنگ سازی های غلطی در حوزه فعالیت های کارآفرینی وجود دارد که عمدتا صدا و سیما و نشریات بر آن دامن می‌زنند؛ از جمله آنکه فکر می‌کنند استارتاپ‌ها مساوی هستند با تازه فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها. درحالی که این تساوی کاملا اشتباه است؛ اینجاست که هم فارغ التحصیلان دچار اشتباه می شوند و هم حمایت به غلط انجام می‌گیرد و باعث خواهد شد تعداد موفقیت‌ها کمتر شود. در حالی که استارتاپ‌ها تعاریف دیگری دارند. در واقع استارتاپ یک کار جدید و تعریف سرویس جدید است و شرکت نوپا با آدم نوپا تفاوت دارد. دانش فارغ التحصیلان دانشگاهی ما مثلا در حوزه مهندسی در سطح قابل قبول برای ورود به یک حرفه صنعتی نیست و نمی تواند حرفی برای گفتن داشتن باشد چراکه در آزمایشگاه‌های دانشگاهی‌اش محیط صنعتی را درک نکرده است. در شرکت های استارتاپ هم احتمالا به همین شکل است.

امامی: شهرک علمی و تحقیقاتی گاهی سازمان‌ها را دعوت می‌کند و زمانی که گفت‌وگویی را با آنان ترتیب می‌دهیم متوجه می‌شویم که این‌ها به‌صورت کاملا خام و فقط به‌صرف اینکه فکر می‌کنند شهرک علمی و تحقیقاتی جای مهمی است، دست‌وپا می‌زنند تا چیزی را در ذهنشان بتراشند و یک میز و صندلی در شهرک برای خود مهیا کنند! اصلا نگاه تجاری ندارند. یک جوانی که باید دنیادیده شود و در شرکت‌های مختلف کار کند و اصلا مفهوم صنعت را بفهمد، بهترین دوران زندگی‌اش را در یک شرایط پرچالش سپری می‌کند و پس از اینکه ناامید شد تازه می‌خواهد به صنعت وارد شود. اتفاقا باید این روند بلعکس انجام گیرد. جوان باید تجربه کافی را کسب کند با آن تجارب و اطلاعات، استارتاپی را ایجاد و کاری را آغاز کند. این موضوع هم باید تاکید شود که ۵۰ درصد شرکت‌های موجود در شهرک آدم‌های باتجربه‌ای هستند که با دانشجویان با استعداد، شرکتی را پایه‌گذاری می‌کنند.

معین الدینی: مهمترین چیزی که شرکت‌ها باید به آن اهمیت بدهند، نیازهای بازار هستند. باید نیازهای بازار شناسایی شوند، بر اساس آن نیروهای جوان جذب شوند و در نهایت محصول تولید و روانه بازار شود.

امامی: رکن اصلی متولی استارتاپ‌ها در کل کشور، معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری است و این‌ها سیاست‌گزاری می کنند. اولین قدم برای حل مشکلات این است که آسیب هایی که روشن است با مصداق‌های آن باید به معاونت علمی منعکس شود تا شاید بتوان مشکلات موجود را برطرف کرد.
ما در کشور تعداد زیادی شهرک صنعتی داریم که سوله‌های خالی بسیاری در آن وجود دارد که کارخانجاتی بوده‌اند که تعطیل شده‌اند. این‌ها همه سرمایه‌های کشور هستند که تبدیل به سوله و اسکلت ساختمان شده‌اند. همین اتفاق ممکن است در شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ ها به وقوع بپیوندد. اولین قدم در جهت حل مشکلات نوشتن مقالات سازنده، آسیب شناسی و آمارگرفتن و انتفال این موارد به متولی فعالیت‌ها است.

هومن سراج مدیر سازمان تجاری سازی فناوری و اشتغال فارغ التحصیلان شعبه جهاد دانشگاهی واحد اصفهان: جوانان خلاق ایرانی نشان داده اند که از یک محیط کوچک و محدود با تکیه به خلاقیت و نوآوری خود ضمن ایجاد اشتغال، درآمد کسب کنند و این روند می تواند الگویی مناسب برای دیگر جوانانی باشد که قصد دارند ایده‌های نوآورانه و خلاقانه خود را به کسب و کار موفق بدل کنند. باید از انجام کارهای موازی اجتناب کرده و در راستای ایجاد اشتغال برای جوانان که لازمه آن حمایت از اقتصاد دانش بنیان است، حرکت کنیم.

مهم ترین لازمه رونق شرکت‌های خلاق ایجاد فضای مساعد و تسهیل فعالیت این کسب و کارها است. اگرچه زمان می برد تا شرکت های خلاق مانند شرکت های دانش بنیان به حجم قابل توجهی برسند، اما شرکت های این حوزه می توانند به جایگاه مطلوبی در سپهر اقتصاد دانش بنیان دست یابند. در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری نیازمند ایجاد زیست  ͏بوم کارآفرینی هستیم و تحقق این مهم، جز با حرکت در مسیر خلاقیت امکان پذیر نیست. می توان مهم ترین پیشران حرکت اقتصاد دانش بنیان را فرهنگ سازی برای ایجاد زیست بوم مساعد کارآفرینی شرکت های دانش بنیان و استارتاپی عنوان کرد.

یکی از دلایل عدم تحقق اهداف کمی شرکت های دانش بنیان فقدان پشتوانه ها و بی توجهی به پیش نیازها بوده است. ترجمان این پیش نیازها، شناسایی و ایجاد زیر ساخت هایی برای بروز ایده های جدید است که خروجی آنها، کسب و کارهای نوپا هستند. یکی از ضعف های پارک ها و مراکز رشد، مشکل در جذب ایده های کارآمد است، جهاددانشگاهی به عنوان یک نهاد توسعه ای همواره سعی دارد در راستای اهداف نظام حرکت کند، تلاش می کند فرهنگ سرمایه گذاری را ترویج کند. باید توجه داشت که سرعت حرکت جهان در این مسیر بالا بوده و باید همه تلاش خود را برای رسیدن به سایر کشورها به کار گیریم.

سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش‌آموختگان جهاد دانشگاهی با هدف توسعه و ترویج فرهنگ کارآفرینی در کشور و در راستای انجام مأموریت های محوله از نقشه جامع علمی کشور (ارتقاء فرهنگ کارآفرینی و روحیه خودباوری و ترویج الگوهای موفق علم و فناوری با تأکید بر جامعه دانشگاهی کشور) به این سازمان و با عنایت به اهداف و برنامه های ششم توسعه جهاد دانشگاهی (۱۳۹۶-۱۴۰۰)، مجموعه ای از اقدامات از جمله شکل گیری و شناسایی زیست بوم کارآفرینی ، توسعه و راه اندازی شرکت های دانش بنیان و اقتصاد دانش بنیان، برگزاری رویدادها، فرهنگ سازی، جذب ایده و مخاطب تا تجاری سازی ایده و راه اندازی کسب و کارهای نوپا و فناوری های نو و جذب شرکت های نوپا در پارک ها و مراکز رشد فناوری و مرحله توسعه بازار و جذب سرمایه گذار در جهت تقویت و شکوفایی زیست بوم کارآفرینی را برنامه ریزی کرده است.

گفت و گو از: محمد فلاح – خبرنگار ایسنا منطقه اصفهان