طبیعت شمال با منافع کوتاه مدت اقتصادی در حال نابودی است

«محمدسعید عبایی» دانشیار شیمی آلی و مدیر امور پژوهشی پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ایران در طول سال های گذشته به سفارش سازمان حفاظت از محیط زیست، مطالعات تحقیقاتی و آزمایشگاهی در زمینه های مختلف برای به حداقل رساندن آلودگی های زیست محیطی داشته است.
دفع مواد زائد به شکل جامد یکی از اقداماتی است که تیم تحقیقاتی آنها موفق به انجام آن شده است به طوری که با جامدسازی و خنثی سازی لجن های اسیدی، آنها را به شکل بلوک های بسته بندی شده و ایمن دفن می کنند.
عبایی در گفت وگو با خبرنگار علمی ایرنا، یکی از معضلات اساسی زیست محیطی موجود را لجن های اسیدی تولید شده از سوی برخی واحدهای صنعتی اعلام کرد و گفت: این لجن ها به دلیل اینکه به شکل مایع و خورنده اند و معضلات زیست محیطی فراوانی دارند دفع آن برای سازمان محیط زست یک معضل اساسی محسوب می شود.
وی افزود: خنثی سازی هریک از آلودگی های زیست محیطی از زمینه تخصصی برخوردار است به طوری که تیم تحقیقاتی ما در بحث اندازه گیری مواد نفتی رها شده در دریای خزر یا خلیج فارس نیز اقدامات مطالعاتی داشته است و با تهیه نقشه تراکنش این آلودگی ها، آن را در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست قرار داده ایم.
این دانشیار پژوهشگاه شیمی ضمن خودداری از بیان وضعیت دقیق میزان آلودگی های زیست محیطی در مناطق شمالی کشور گفت: متاسفانه در طول سال بارها شاهد مسافرت یک جمعیت میلیونی از کناره سلسه جبال البرز به سمت مناطق شمالی کشور هستیم که آنها آلودگی ها و فشارهای زیست محیطی زیادی را به منطقه وارد می کنند.
وی افزود: این درحالی است که نه تنها محدودیت های لازم برای سالم ماندن مناطق بکر مناطق شمالی در دستور کار نیست بلکه درصدد راه اندازی بزرگراه هایی برای دسترسی آسان تر مردم به مناطق شمالی کشوریم و این یعنی به جمعیت فعلی اجازه داده می شود در عرض حداکثر دو تا سه ساعت خود را به شمال برسانند.
عبایی ادامه داد: سطح آب های زیرزمینی در مناطق شمالی بسیار بالاست بنابراین آب های زیرزمینی به سرعت توسط انواع مواد آلاینده و پساب ها آلوده و پساب های دفع شده نیز به سرعت وارد آب های زیرزمینی خواهد شد.

** تخریب محیط زیست با ساخت جاده به روش های قدیمی
وی با بیان اینکه ساخت جاده در مناطق بکر و کوهستانی شمالی لطمات جبران ناپذیری به نواحی جنگلی و بویژه حیات وحش و محیط زیست حیوانات وارد می کند، افزود: احداث هر جاده و بزرگراهی در دل کوه و جنگل باعث می شود در نواحی مربوطه زیست حیوانات به دو بخش تبدیل شود و این یک تغییر ناخواسته و غیراصولی در حوزه محیط زیست محسوب می شود.
عبایی افزود: «امروزه ساخت و سازهای جاده ای منتهی به مناطق کوهستانی، جنگلی و بکر کشور برای دسترسی به اهداف کوتاه مدت هنوز به روش های چند دهه قبل دنیا انجام می شود؛ ما از تجربه های دیگر کشورها استفاده نمی کنیم و بدون اینکه متوجه باشیم با اقدامات خود چه ضربات جبران ناپذیری به حوزه طبیعت و محیط زیست وارد می کنیم؛ فقط می خواهیم به منافع کوتاه مدت اقتصادی دست یابیم.»
وی اضافه کرد: این درحالی است که ساخت جاده در اینگونه مناطق از مهندسی خاصی برخوردار است به طوری که در روش های جدید، احداث اتوبان و جاده کمترین پیامدها و خسارات را برای محیط زیست و طبیعت به همراه دارد.
این دانشیار شیمی آلی همچنین تاکید کرد: ظرفیت خودپالایی دریای مازندران به دلیل اینکه یک دریاچه بسته محسوب می شود بسیار محدود است و نباید این حجم از فعالیت انسانی در این منطقه متمرکز شود.
وی با اعلام اینکه منابع زیست محیطی مانند آب، خاک و هوا ظرفیت مشخصی دارد و ما بیش از ظرفیت به این عناصر فشار وارد کرده ایم، گفت: پیش از راه اندازی یک صنعت آب بر یا حتی ساخت سد در کشور باید مطالعات زیست محیطی و پیامدهای آن را اندازه گیری کنیم.

** از خشک شدن دریاچه آرال قزاقستان درس نگرفتیم
عبایی افزود: از سال ها پیش و با خشک شدن دریاچه آرال قزاقستان، درخصوص احتمال خشک شدن دریاچه ارومیه نیز به ما هشدار داده شد بود که متاسفانه جدی گرفته نشد و اکنون در آستانه خشکی کامل این دریاچه قرار گرفته ایم؛ از این اتفاق برای حفظ دریاچه ارومیه درس نگرفتیم.
وی گفت: امروز اگر به هشدارهای زیست محیطی توجه نشود و به روال کنونی ادامه دهیم، خزر که بزرگترین دریاچه داخلی دنیا محسوب می شود به معضلات کم آبی و زیست محیطی گرفتار خواهد شد.
این پژوهشگر معتقد است: این مسائل فقط به این دلیل است که ما بدون توجه به ظرفیت عناصر آب، خاک و هوا و توان خودپالایی این عناصر به آنها فشار وارد و از آنها بهره کشی می کنیم.
عبایی با تاکید براینکه باید مساله محیط زیست در کشور جدی گرفته شود، مشارکت مردم در این بخش برای رفع معضلات زیست محیطی را بسیار مهم خواند و گفت: متاسفانه امروز بخش عمده ای از آلودگی های زیست محیطی به دلیل همکاری نکردن مردم است.
وی افزود: امروز بخش زیادی از مردم با رهاسازی زباله ها در آب، جنگل و سواحل اقدام به آلوده سازی گسترده محیط زیست می کنند و رفع این معضل فقط در گرو فرهنگ سازی گسترده و مشارکت مردم است.
علمی ** ۱۸۳۶ ** ۲۰۲۳