شایلی قرایی
پیامرسانهای داخلی حتی با حذف رقیب قوی خود، تلگرام نیز موفق عمل نکردند و پس از ایجاد اختلالات و گلایه مدیران عامل این پیامرسانها از دولت، نه تنها کاربران معمولی، بلکه برخی از نهادهای دولتی نیز از این پیامرسانها خارج شدند. بیاعتمادی کاربران به پیامرسانهای داخلی تکه گمشده پازل برقراری ارتباط و کوچ کاربران ایرانی از تلگرام به پیامرسانهای داخلی است. نتایج بهدستآمده از نظرسنجیهای مردمی نمایانگر این مهم است که پیامرسانهای داخلی در میان کاربران ایرانی مخاطب چندانی ندارند و جالبتر اینجاست که حذف رقیب کارکشته خارجی هم نتوانست در افزایش سهم آنها در بازار داخلی تاثیر چندانی بگذارد.
۴ پیامرسان ایرانی در بیانیهای اعلام کردند با انسداد تلگرام روزانه ۵۰۰ هزار نفر در پیامرسانهای داخلی نامنویسی کردند که با ظهور دو نسخه غیررسمی تلگرام جریان مهاجرت آسیب دید. ۴ پیامرسان ایرانی «سروش»، «گپ»، «ایتا» و «بیسفون» در بیانیه مشترکی از مرکز ملی فضای مجازی خواستند تکلیف تداوم حضور یا عدم حضور دو نسخه غیررسمی تلگرام (هاتگرام و طلاگرام) را روشن کند. در این بیانیه اعلام شد با تصمیم کشور مبنی بر رفع انحصار از پیامرسانهای خارجی و جلوگیری از خروج اطلاعات کاربران فضای مجازی از کشور، پیامرسانهای داخلی در جهت تقویت زیرساختها و ارائه خدمات هرچه بهتر به کاربران تلاش مضاعفی را در دستور کار خود قرار دادند.
جریان مهاجرت به پیامرسانهای داخلی پس از خروج کانالهای پرمخاطب از تلگرام سرعت گرفت و با انسداد تلگرام، روزانه بیش از ۵۰۰ هزار نفر در پیامرسانهای داخلی ثبتنام میکردند و در این مسیر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با انجام تکالیف قانونی خود (مندرج در سند مصوب شورایعالی فضای مجازی) در قبال پیامرسانها، با ارائه وام و امکانات تخصصی، در فرایند شتابگیری این صنعت دانشبنیان، با پیامرسانهای داخلی، همراهی مطلوب و صمیمانهای داشته است. متاسفانه این مهاجرت با ظهور دو پوسته غیررسمی تلگرام که مجهز به فیلترشکن داخلی بودند، بهشدت آسیب دید. با وجود تاکید وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بر عدم اجازه فعالیت این دو پوسته و همچنین دستور قضایی برای مسدود شدن کامل فعالیت تلگرام در کشور و مصوبات شورایعالی فضای مجازی، مشخص نیست با کدام مجوز و از چه طریقی این دو پوسته تلگرام (که مانع رشد پیامرسانهای داخلی شدهاند) به فعالیت خود ادامه دادهاند.
البته اجرا نشدن تکالیف سایر دستگاهها در مصوبه شورایعالی فضای مجازی درباره پیامرسانهای داخلی همچون ارائه خدمات پرداخت از طرف بانک مرکزی، جوسازی برخی نمایندگان مجلس درباره پیامرسانهای داخلی و عدم مهاجرت جدی دستگاهها به پیامرسانهای داخلی نیز از عوامل عدم رشد سریع پیامرسانهای داخلی است. اکنون که پیامرسانهای داخلی توانمندی و ظرفیت برای پوشش نیاز کشور و فراتر از آن را فراهم کردهاند، از مرکز ملی فضای مجازی و دستگاههای ذیربط میخواهیم تا بسیار شفاف سیاست کشور درباره حضور یا عدم حضور تلگرام و پوستههای غیررسمی (هاتگرام و تلگرام طلایی) را مشخص کنند. به نظر میرسد وجهالمصالحه قرار دادن موضوع پیامرسانهای داخلی در مناقشات سیاسی باعث صدمه به مسیر رشد این صنعت دانشبنیان میشود و باید از آن بهشدت پرهیز شود.
توقع دارند دولت به جای آنها به کاربران خدماترسانی کند؟
ابراهیم ولینژاد، کارشناس فضای مجازی
به طور کلی این سیاست که بخواهیم برای توسعه و استقبال از پیامرسان داخلی یک رقیب خارجی را برای از میدان خارج کردن فیلتر کنیم، باید در انتظار نتیجه عکس آن باشیم. در رابطه با تلگرام و پیامرسانهای داخلی نیز همین اتفاق افتاد و شاهد هستیم نه تنها اقبال عمومی به سمت پیامرسانهای داخلی کشیده نشد، بلکه کاربران حاضر شدند به هر قیمتی شده حضور خود را در تلگرام و نسخههای وابسته به آن ادامه دهند. این عدم استقبال در حالی اتفاق افتاد که تبلیغات برای پیامرسانهای داخلی بسیار زیاد شد و بودجههای میلیاردی نیز برای توسعه آنها اختصاص یافت، اما عدم امنیت و عدم اطمینان مردم به آنها نتوانست این پیامرسانها را در ادامه راه با وجود این مقدار حمایت موفق نشان دهد.
هر روز شاهد هستیم که اعتراضات بسیاری ازسوی گردانندگان و موسسان این پیامرسانها میشود و طی روز جمعه نیز بیانیهای منتشر شده است که این چند پیامرسان خواستار عدم فعالیت هاتگرام و طلاگرام شدهاند. تجربه ثابت کرده است حتی اگر این دو نسخه هم از کار انداخته شوند باز هم مردم تمایلی برای عضویت در پیامرسانهای داخلی ندارند. برای همین جای تعجب است که چرا این افراد به جای اینکه ساختار و زیرساخت امکاناتی پیامرسان را توسعه دهند و سعی کنند افکار عمومی را به سمت خود سوق دهند همواره در فکر بهانهتراشی و توجیه شکستی هستند که خوردهاند. این پیامرسانها شکست خوردند، چراکه همهچیز حمایت و بودجههای کلان نیست. باید به این نکته توجه داشت که سرمایه اصلی یک پیامرسان موفق کاربران آن هستند. متاسفانه آنقدر عدم اطمینان میان مردم نسبت به این پیامرسانها وجود دارد که حاضرند از پیامرسانهای خارجی استفاده کنند و اطلاعاتشان در سرورهای خارجی باشد، اما عضو این شبکهها نباشند. با توجه به اینکه شایعاتی از قبیل وابستگی و رصد کردن اطلاعات مخاطبان هنوز در کشور وجود دارد و به درستی پاسخی به آن داده نشده، هنوز اعتماد کافی به پیامرسانهای داخلی وجود ندارد.
با توجه به این موارد ضرورت دارد پیامرسانهای داخلی به جای اینکه هر روز معترض باشند و به بهانههای مختلف بخواهند شکست را توجیه کنند، به فکر ارائه خدمات بهتر و امنیت خاطر کاربران باشند تا روزی برسد که کاربران ایرانی با میل و رغبت و نه از روی اجبار و فشار ناشی از فیلترینگ و موارد دیگر بخواهند از آنها استفاده کنند. مدیران پیامرسانها باید براساس ظرفیت نرمافزارهای خود خدماترسانی کنند یا اینکه بستر زیرساختی را پیش از خدماترسانی آماده و مشکلات زیرساختی را رفع کنند. رقیب قوی پیامرسانهای داخلی نیز حذف شده و دیگر انتظار چه خدماتی را از دولت دارند؟ توقع دارند دولت به جای آنها به کاربران خدماترسانی کند؟
متاسفانه ۹۰ درصد اپلیکیشنهای تولید داخل وارد بازطراحی نمیشوند و نسخه دومی از آنها ساخته نمیشود که باگهای موجود در نسخه قبلی را حل کند و دلیل آن هم ناموفق بودن و عدم استقبال کاربران از نسخه اولیه است. از سوی دیگر ما برنامهنویسان و اپلیکیشنسازان خبرهای در ایران داریم که بعضا برای شرکتهای بزرگ دنیا کدنویسی میکنند، اما متاسفانه از آنها در تولیدات داخلی استفاده نمیشود و همین امر باعث شده که شاهد کیفیت پایین برنامههای بومی باشیم.