سناریویی برای شبیه سازی وضعیت ایران و ونزوئلا

با اعلام نرخ رسمی دلار ۴۲۰۰ تومانی و تشکیل بازار سیاه ارز، استیو هانکه، اقتصاددان آمریکایی و استاد اقتصاد کاربردی دانشگاه جانز هاپکینز، محاسباتی را از تورم سالانه ایران منتشر کرد که اختلاف بسیار زیادی با آنچه بانک مرکزی اعلام کرد داشت. در گزارش قبلی به این پرداختیم که چرا محاسبات هانکه درست نیست و چرا اعتبار علمی ندارد؟ در این گزارش به این سوال پاسخ می‌دهیم که «هدف هانکه از انتشار چنین توییت‌هایی چیست؟»

** توییت‌های پی در پی
هانکه از یک ماه پیش تاکنون، چندین بار تورم ایران را بر اساس متودولوژی خودش محاسبه کرده است. او نرخ ارز در بازار سیاه را مبنای محاسبات خود قرار داده و بر این اساس عددی را برای تورم ایران اعلام می‌کند که حاکی از وجود ابرتورم در کشور است. به عبارت دیگر هانکه تمامی داده‌های بانک مرکزی را رد می‌کند و همچنین آمارهای ارائه‌ شده از سوی آن را دروغ می‌داند.
برای آخرین بار، هانکه در ۱۱ تیر ۹۷ (۲ ژولای ۲۰۱۸) تورم سالانه ایران را ۱۲۷ درصد تخمین زد و این در حالی بود که خودش در یک نمودار نشان داه که بانک مرکزی تورم سالانه ایران را ۹٫۷رصد اعلام کرده است.
در ادامه به این موضوع می‌پردازیم که چرا پشت محاسبات هانکه می‌تواند اهداف سیاسی وجود داشه باشد. زمان‌بندی مشکوک، قرار دادن ایران در کنار ونزوئلا و حمایت از سوی رسانه‌های رژیم صهیونیستی و حزب جمهوری‌خواه آمریکا می‌توانند دلایلی باشند که محاسبات هانکه را به جنگ نرمی که آمریکا با ایران دارد ربط می‌دهند.

**زمان‌بندی مشکوک
نکته‌ای که در این جریان اهمیت بالایی دارد این است که زمان‌بندی هانکه برای انتشار این آمار و ارقام در توییت‌هایش عادی به نظر نمی‌رسد. درست زمانی که کشور به لحاظ ارزی دچار مشکل است، آمریکا از برجام خارج شده، ترامپ وعده تحریم‌های جدید می‌دهد و به کشورهای خریدار نفت ایران مهلت می‌دهد تا خرید نفت از ایران را به صفر برسانند و همچنین زمانی که ممکن است ایران مجددا وارد لیست سیاه FATF شود، هانکه به عنوان یک اقتصاددان که کارهای زیادی در حوزه ابرتورم انجام داده است، به طور مداوم اعلام می‌کند که ایران ابرتورم دارد.
جالب این که هانکه قبلا هم چنین کاری را انجام داده بود. در سال ۹۲ و قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری که کشور با تورم‌های نزدیک به ۴۰ درصد رو به رو بود، هانکه تورم ایران را بالای ۱۰۰ درصد تخمین می‌زد و در آن زمان نیز آمار منتشر شده از سوی بانک مرکزی ایران را دروغ می‌دانست.

** ایران، ونزوئلایی دیگر؟
ونزوئلا کشوری است که وجود ابرتورم در آن را نمی‌توان انکار کرد. در سال ۹۲ شمسی تورم ایران و ونزوئلا در یک مسیر قرار داشت. اما بعد از انتخابات ریاست جمهوری سیاست‌گذاری درست دولت و بانک مرکزی برای کنترل تورم جواب داد و تورم در کشور کنترل شد. اما در ونزوئلا این اتفاق رخ نداد و به طور پی در پی قیمت‌ها افزایش یافت؛ تا جایی که چند روز پیش هانکه همزمان با اینکه تورم ایران را ۱۲۷ درصد اعلام کرد، تورم ونزوئلا را ۴۴ هزار درصد تخمین زد.
اما واقعیت این است که نمی‌توان ایران را در کنار ونزوئلا گذاشت. امروز ونزوئلا به طور خودجوش دلاریزه شده است و ارزش بولیوار (پول ملی این کشور) به شدت پایین آمده است. تحت این شرایط می‌توان نوسانات نرخ ارز را مبنای تورم پنداشت. اما برای کشوری چون ایران که نهادهای آن همواره با تورم‌های بالای مقابله کرده‌ و روند آن را به هر قیمتی معکوس کرده‌اند، نمی‌توان گفت که ایران ونزوئلایی دیگر است.
به نظر می‌رسد هانکه نیز این موضوع را می‌داند، اما به طور عمدی از این واقعیت که شرایط ایران با ونزوئلا متفاوت است، چشم‌پوشی می‌کند و زمانی که می‌خواهد تورم سالانه را برای ایران تخمین بزند، در کنار این تخمین، ابرتورم ونزوئلا را نیز اعلام می‌کند؛ کاری که در ذهن مردم، ایران را ونزوئلایی دیگر جا می‌اندازد.
همچنین بارها دیده شده که هانکه از سوی رسانه‌های رژیم صهیونیستی و و حزب جمهوری‌خواه آمریکا مورد حمایت واقع شده است. البته اگر هانکه از سوی حزب دموکرات هم مورد حمایت بود فرقی نمی‌کرد، زیرا ایران با آمریکا در جنگ نرم است و تفاوت میان عملکرد دو حزب به ابزاری که از آن استفاده می‌کنند و استراتژی‌‌های آنها باز می‌گردد.

** اثر روی انتظارات
شاید این سوال در ذهن به وجود آید که اگر واقعا تورم در ایران همان عددی است که بانک مرکزی اعلام می‌کند و اگر آنچه هانکه مطرح کرده کذب است، پس چرا باید نگران توییت‌های هانکه و حمایت شدنش از سوی رسانه‌های آمریکایی و صهیونیستی بود؟
انتظارات نقش مهمی را در تورم بازی می‌کند. اگر افراد انتظار داشته باشند که در آینده‌ای نزدیک تورم دو برابر شود، انتظار دارند که در آینده قدرت خریدشان کاهش یابد. از همین رو امروز خرید می‌کنند و این افزایش تقاضا تورم را نهایتا دو برابر می‌کند (در حالت حدی). اگرچه در بلندمدت عرضه پول تورم را تعیین می‌کند، اما در کوتاه‌‌مدت انتظارات روی تورم تاثیر معناداری می‌گذارند و حتی در بلندمدت هم انتظارات روی تورم تاثیر دارد. زیرا عرضه پول هم از انتظارات متاثر است.
در سال ۹۲ که تورم به شدت کاهش یافت، بخش مهمی از این دستاورد به این دلیل بود که به دلیل وجهه تیم اقتصادی دولت و وعده‌های آن، مردم انتظار داشتند تورم پایین آید و همین اتفاق هم افتاد.
از همین رو رسانه‌های رقیب از محاسبات هانکه حمایت می‌کنند و آنچه که می‌تواند ابزار ایران برای مقابله با دشمن در این جنگ نرم باشد، افرایش سرمایه اجتماعی است که در گزارشهای بعدی به آن می‌پردازیم.

گزارش از مرتضی مرادی
* اداره کل اخبار چندرسانه‌ای * ایرناپلاس**