«خدای کشتار»؛ وقتی تمدن مغلوب توحش ذاتی می‌شود

نمایش «خدای کشتار» اثر یاسمینا رضا نویسنده فرانسوی به کارگردانی علی سرابی در پردیس تئاتر شهرزاد به روی صحنه رفته است و آخرین اجراهای خود را می‌گذراند.
نمایش، ماجرای نخستین دیدار دو زوج فرانسوی است که فرزندانشان در مدرسه دعوا کرده‌اند. یکی از پسرها همکلاسی‌اش را با چوب مورد ضرب و جرح قرار داده، دندانش را شکسته و آنطور که مادرش می‌گوید «صورتش را از ریخت انداخته» است.
والدین می‌کوشند متمدنانه با این درگیری برخورد کنند. این دیدار با توافق دو زوج بر سر واژه به واژه گزارش دعوای تهیه شده آغاز می‌شود. تفاهمی که نمایشی است از احترام به گفت و گو در تمدن دنیای مدرن امروز٫ اما هر چه این دیدار طولانی‌تر می‌شود اختلافات میان والدین بالاتر می‌گیرد.
«خدای کشتار» پس از «هنر» دومین نمایشنامه موفق یاسمینا رضا نویسنده چند رگه فرانسوی است که روحی دوباره در تاریخ درخشش نمایشنامه‌نویسی فرانسوی در سراسر دنیا دمیده است. رضا که کارش به بیشتر زبان‌های دنیا ترجمه و اجرا شده است نماینده مسلم تئاتر پست مدرن محسوب می‌شود. تعداد بازیگران در این کار نیز همانند نخستین اثر رضا محدود است: ۴ پرسناژ در اتاق نشیمن.
دیالوگ‌های ساده، به ظاهر معمولی و گاه طنز میان شخصیت‌ها در طول نمایش ماسک تمدن را از صورتشان بر می‌دارد و خشونتی پنهان را آشکار می‌کند.
این نمایش تک پرده‌ای روایت یک اختلاف تمام ناشدنی است که عاملی جز فردگرایی یا تقسیم بندی برای کسب هویت‌های فردی و اجتماعی ندارد. نویسنده از خلال گفت و گوهای ساده و روزمره مرحله به مرحله پرده تمدن را از ذات خشونت طلبی برمی‌دارد که مدرنیسم در مهار آن ناتوان مانده است.
نمایشنامه نویس پست مدرن فرانسه کاراکترهایش را در موقعیت‌های به ظاهر عادی و ساکن قرار می‌دهد اما پشت این سادگی، مجموعه‌ای پیچیده از مفاهیم فلسفی، کشمکش‌های فرهنگی، زخم‌های عمیق روانی، آشفتگی و بی‌معنایی زندگی مدرن امروز را به تصویر می‌کشد. نمایش «خدای کشتار» آینه‌ایست برای نمایش حال و روز آدم‌های گرفتار در هزارتوی بی‌معنایی زندگی پشت نقاب مدرنیته و ژست‌های روشنفکرانه.
تعهد یاسمینا رضا به اصول مینیمالیسم آنچنان است که هیچ گاه گرفتار زیاده‌گویی نمی‌شود. آنچنان که اگر یکی از دیالوگ‌ها از متن حذف شود قطعاً مقداری از محتوا کم می‌شود. این مساله در مورد تمام جزئیات صحنه مثل کتاب‌هایی که با وسواس روی میز قرار گرفته‌اند هم صادق است. البته جزئیات صحنه بسیار متاثر از سبک کلی کارهای یاسمینا رضاست که مساله تفوق شی به انسان یا اوبژه بر سوژه را در دنیای مدرن به چالش می‌کشد. سشوار و اغراق در کاربرد پر سر و صدای آن یکی از مصداق‌های این دیدگاه است.
هرچند که فیلم‌نامه خدای کشتار با مولفه‌های زندگی مدرن قرن بیست و یکم اروپا نوشته شده است برای مخاطب ایرانی که تعارف ویژگی مهم رفتاری او محسوب می‌شود، بسیار باورپذیر و نزدیک به ذهن است. اداهای روشنفکری و تظاهر به رفتارهای متمدنانه و به همان میزان گریز از عریانی حقیقتی که در میان لباس‌های تازه و نقاب‌های مدرن پنهان شده‌اند بلای بسیاری از جوامعی است که تلاش می‌کنند راهی به سوی دنیای مدرن بگشایند.
این نمایش دیدنی علاوه بر نمایشنامه قوی و موفق یاسمینا رضا از کارگردانی پخته، بازی‌های حرفه‌ای بازیگران ایرانی بر پایه متنی برخوردار بود که با در نظر گرفتن ظرافت‌های ترجمه در زبان مقصد نگاشته شده بود. صرف نظر از نام شخصیت‌‌ها و اماکنی که در نمایش به آن اشاره می‌شود بسیاری از رفتارها و لحن گفتار به میزان قابل قبولی ایرانی شده بود.
تماشاخانه شهرزاد تهران از ۱۸ خرداد ماه تا ۱۳ تیر ماه میزبان نمایش «خدای کشتار» است که مارال بنی آدم، ستاره پسیانی، علی سرابی، نوید محمد زاده در آن ایفای نقش می‌کنند.
فراهنگ** ۹۰۵۳ ** ۱۴۱۸