نگاهی به بهشت قوچ اوریال در شرق کشور

پناهگاه حیات وحش حیدری نیشابور همچنان با وجود هزاران راس قوچ و میش اوریال یا شرقی، بهشت این گونه حیوان در جهان است و حرکت پرابهت و زیبای گله های قوچ به زیبایی هرچه بیشتر این منطقه در مرکز خراسان رضوی افزوده است.
به گزارش کسب و کار نیوز به نقل از ایرنا ، قوچ ‌و میش اوریال(شرقی) گروهی از زیرگونه‌ های گونه گوسفند وحشی است، این حیوان که مثل بقیه گوسفندان جنس نر آن ‘قوچ' و جنس ماده اش ‘میش' نامیده می ‌شود از زیبایی خاصی بخصوص در جنس نر برخوردار است.
قوچها شاخهای بلندی دارند که حلزونی شکلند و به طرف پهلوی صورت و رو به جلو خمیده شده اند، سطح جلویی شاخها پهن با زاویه ‌ای تند به طرف لبه پشتی است بطوری که مقطع شاخها مثلثی به نظر می‌رسد، ماده ها نیز شاخهای کوتاهی دارند.
از ویژگیهای دیگر قوچها وجود موهای بلند و سفید رنگ در ناحیه زیر گردن و سینه است؛ موهای پشت در تابستان کوتاه به رنگ زرد شنی و در زمستان بلند و قهوه ‌ای رنگ است، زیر شکم و کفلهای قوچ نیز سفید است.

* پناهگاه حیات وحش
منطقه پناهگاه حیات وحش حیدری در محدوده شهرستان نیشابور واقع در غرب مشهد به دلیل وجود قوچ اوریال خالص از پیش از انقلاب مورد حفاظت قرار گرفت و پس از انقلاب نیز سال ۱۳۷۳ به عنوان منطقه شکار ممنوع و سپس طی مصوبه شماره ۲۲۸ خرداد ۱۳۸۱ شورای عالی محیط زیست با مساحت حدود پنج هزار هکتار به عنوان پناهگاه حیات وحش به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست اضافه شد.
این منطقه در مجاورت رشته کوه بینالود و در فاصله حدود ۷۰ کیلومتری شهر نیشابور واقع و نام آن از دره و روستای حیدری گرفته شده است، پناهگاه حیات وحش حیدری دارای سیمای کوهستانی و صخره‌ ای، تپه‌ ماهورهای فراوان و دره‌های نسبتا عمیق، دارای تراکم گیاهی و جانوری مناسبی است.
پناهگاه حیدری یکی از زیستگاه های اصلی گونه خالص قوچ میش اوریال در کشور محسوب می شود و شهرت قوچ این منطقه تا به ‌آنجا است که برخی شکارچیان کهنه کار و قدیمی این منطقه را بهشت قوچ دنیا نام گذاشته ‌اند.

* ماندگاری عنوان بهشت قوچ دنیا با حفاظت
رئیس اداره حفاظت محیط زیست نیشابور به خبرنگار ایرنا گفت: پناهگاه حیدری سال ۱۳۹۱ از مشکلات فراوان حاصل از بی توجهی رنج می برد بطوری که کاهش شدید جمعیت قوچ در این منطقه به مرحله نگران کننده ای رسیده بود.
محمدمهدی نوربخش افزود: طی پنج سال برنامه ریزی همه جانبه و هماهنگی با بخشهای مختلف موفق شدیم تا وضعیت پناهگاه را از حالت نگران کننده خارج کنیم و امروز به جرات می توان گفت قوچ اوریال در پناهگاه حیدری در بهشت حقیقی خود زیست می کند، البته هنوز هم نیازمند تخصیص اعتبار، حمایت و همراهی و هماهنگی در حفاظت از گونه های این منطقه و مبارزه با خشکسالی هستیم اما وضعیت امروز منطقه در مقایسه با پنج سال پیش قابل مقایسه نیست.
وی ادامه داد: سرشماری سالهای ۹۱ تا ۹۲ نشان داد جمعیت قوچ و میش ۶۰۰ راس بود که به دلیل خسارتهای وارده به منطقه، کوتاهی در بحث حفاظت و نیز عدم مدیریت صحیح و بهره برداری بیش از ظرفیت عواملی بود که موجب شد از سوی سایت دیده بان حیات وحش اعلام شود که بهترین زیستگاه قوچ ایران و دنیا از بین رفته است.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست نیشابور گفت: تنها با برنامه ریزی و اجرای راهکارهای حفاظتی مختلف بود که موفق شدیم تا به استناد آمار امروز اعلام کنیم عنوان بهشت همچنان برای زیست قوچ اوریال بر پناهگاه حیات وحش حیدری شایسته است.

* رشد جمعیت قوچ
وی افزود: برنامه های حفاظتی و حمایتی از منطقه حیدری با همراهی بخشهای مختلف به موفقیت و نتیجه مثبت رسید، بر اساس آخرین سرشماری سال ۹۶ جمعیت این گونه با ۴٫۵ برابر افزایش نسبت به پنج سال پیش به ۲۷۰۰ راس افزایش یافته است.
نوربخش ادامه داد: وسعت پنج هزار هکتاری این منطقه کوهستانی در سه حوزه جغرافیایی شامل شهرستانهای قوچان، چناران و نیشابور است اما به دلیل اهمیت واحد مدیریت آن منطقه بر عهده نیشابور گذاشته شده است.
وی به برنامه های حفاظتی و حمایتی از منطقه حیدری اشاره و بیان کرد: ساماندهی زمان حضور عشایر، کنترل و مدیریت کامل بر شمار دامهای اهلی عشایر، ساماندهی حضور زنبورداران و مستقر کردن کلونیهای زنبور در منطقه، ایجاد آبشخورهای متعدد برای وحوش و جداسازی آبشخور وحوش و دامهای اهلی عشایر از مهمترین اقداماتی است که در این راستا انجام شده است.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست نیشابور گفت: حضور جمعیت عشایر کوچرو علاوه بر اینکه ساماندهی و به ماههای خرداد و تیر محدود شد، محدوده تردد عشایر نیز ساماندهی و تعیین گردید تا با حضور انسانها، دامهای اهلی و سگهای گله شاهد وحشت گله های قوچ و مزاحمت در رفت و آمد آنها نباشیم.
وی افزود: هماهنگی و همکاری مسئولان دستگاه قضایی و انتظامی و نیز همراهی جوامع محلی و عشایر در اجرای این برنامه ها تاثیر فراوانی داشته است و نصب درهای بزرگ برای ورود به منطقه از پنج مسیر و کنترل عبور و مرور عشایر، دامهای اهلی، زنبورداران و مسدود کردن راه برای شکارچیان غیرمجاز از دیگر اقدامات حفاظتی در این منطقه بوده است.
نوربخش ادامه داد: با هدف افزایش کنترل در منطقه حیدری پایگاه محیط بانی در ارتفاع ۱۷۰۰ متری ایجاد و فعالیت آن موجب رصد و نظارت بهتر مناطق شده است، مجموع این اقدامات موجب افزایش جمعیت قوچ، زاد و ولد آنها و بازگشت آرامش به حیات وحش منطقه حیدری شد.
وی گفت: علاوه بر این با کمک سازمان دامپزشکی نسبت به ضدعفونی آبشخورها و واکیسناسیون دامهای اهلی اقدام شد تا از بروز تلفات در حیات وحش منطقه بر اثر بیماریهایی مانند تب برفکی جلوگیری شود.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست نیشابور افزود: نصب دوربین های تله ای نیز در منطقه علاوه بر نظارت و کنترل موجب شد تا حضور گونه هایی مانند پلنگ و نیز گربه پالاس بعد از گذشت ۱۰ سال از آخرین مشاهده حضور این گونه به صورت تصویری ثبت شود.
وی ادامه داد: هم اینک شاهد حضور گله های پر تعداد قوچ در منطقه هستیم ضمن اینکه پراکنش گله ها در منطقه بسیار خوب شده بطوری که در فصل خروج عشایر در تمامی گستره منطقه حیدری شاهد حضور گله های قوچ هستیم.

* آسیب خشکسالی
نوربخش گفت: سالها تداوم پدیده خشکسالی در این منطقه تاثیرات فراوانی بر جای گذاشته است. امسال با توجه به کاهش سطح پوشش گیاهی مراتع در پناهگاه و طبق برنامه ریزیهای انجام شده عشایر کوچرو که از اول خرداد ماه وارد منطقه شده اند با ۱۵ روز تخلیه زودهنگام منطقه ۱۵ تیر ماه خارج می شوند.
وی افزود: افزایش تعداد آبشخورها و تلاش در جهت احیا بخشی از پوشش گیاهی منطقه از جمله اقداماتی است که با هدف مقابله با خشکسالی و آثار ناشی از آن انجام شده است.

* مجوز شکار راهی برای کنترل جمعیت
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: پناهگاه حیات وحش حیدری یکی از مناطق مهم تحت حفاظت در این استان است که از ارزش تنوع زیستی بسیار بالایی برخوردار است.
تورج همتی افزود: صدور مجوز شکار یکی از راههای کنترل جمعیت پستانداران در مناطق تحت حفاظت است که با توجه به کاهش جمعیت گونه های پرچم از جمله گربه سانان، دخالت انسانی با شکار گونه های پیر با صدور مجوز شکار امری طبیعی و ضروری است.
وی ادامه داد: افزایش گونه های پیر تبعات زیست محیطی دارد و به دلیل جلوگیری از این تبعات صدور پروانه شکار با صلاحدید سازمان حفاظت محیط زیست در برخی مناطق انجام می شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی به برخی حساسیتهای ایجاد شده در زمینه صدور مجوز شکار اشاره و بیان کرد: این مجوزها در پی انجام کار کارشناسی و در نظرگرفتن همه ظرفیتهای زیستی یک منطقه تحت حفاظت و با هدف مزیت و سودآوری برای مناطق صادر می شود.
وی گفت: حفاظت و صیانت از مناطق و گونه های زیستی و گیاهی اولویت و وظیفه اصلی سازمان محیط زیست است و در هرم زیستی برای کنترل گونه های جانوری، شکارچیان طبیعی وجود دارند و زمانی که با بر هم خوردن توازن و تعادل طبیعت شاهد کاهش و کمبود شمار شکارچیان طبیعی باشیم شکار از سوی انسان در محیط زیست امری فایده دار است نه مضر.