شواهدی جدید از آغاز دوره شهرنشینی در شرق ایران

سرپرست هیأت باستان شناسی محوطه کله کوب آیسک خراسان جنوبی گفت: گمانه زنی به منظور لایه نگاری در این محوطه شواهد جدیدی را از آغاز دوره شهرنشینی در شرق ایران آشکار کرد.
به گزارش کسب و کار نیوز به نقل از ایرنا، محمد حسین عزیزی خرانقی با اشاره به گمانه‌زنی به‌منظور لایه‌نگاری محوطه کله کوب هدف اصلی این کاوش را لایه‌نگاری و ارائه گاه نگاری نسبی و مطلق محوطه کله کوب و شناسایی توالی فرهنگی استقرارهای پیش‌ازتاریخی این محوطه اعلام کرد.
او افزود: به این منظور دو گمانه به ابعاد ۲×۲ متر در بخش مرکزی محوطه در کنار گمانه‌های کاوش شده قبلی، مورد حفاری قرار گرفته است.
به گفته این باستان شناس موقعیت مکانی کله کوب و قرار گیری آن بر لبه سه مخروط افکنه بسیار فعال، نرخ بسیار بالای رسوب‌گذاری در دشت و قرار گرفتن بین یک تا یک و نیم متر لایه‌های رسوبی ریزدانه آبرفتی بسیار حاصلخیز روی محوطه، موجب جلب توجه کشاورزان به این محوطه شده است.
او تصریح کرد: متأسفانه کله کوب به‌صورت کامل تسطیح شده و پراکندگی مواد فرهنگی بر روی سطح این محوطه کمکی به درک باستان‌شناختی آن نمی‌کند.
سرپرست هیأت باستان شناسی گفت: شهرستان سرایان در شمال غرب استان خراسان جنوبی واقع شده و آب‌ و هوای منطقه به خاطر وجود رشته‌کوه‌های شمال شهرستان و وجود دشت‌های کویری در جنوب به دو نوع آب ‌و هوای سرد و گرم و خشک تقسیم می‌شود.
او افزود: مناطق شمالی به خاطر وجود رشته‌کوه‌های متعدد و دره‌های سرسبز در زمستان‌ها سرد و در تابستان‌ها معتدل است اما بخش اعظم منطقه را دشت‌ها و بیابان‌های خشک در بر گرفته است.
این باستان شناس با اشاره به مشاهدات و یافته‌های حاصل از بررسی‌ها و پیمایش منطقه مورد بحث و مستندات موجود تصریح کرد که این محل در گذشته‌های دور نیز از آبادانی برخوردار بوده است.

**همجواری محوطه با آبهای دائمی
به گفته عزیزی، وجود صدف‌های آب شیرین و … نشان از همجواری این محوطه با آب‌های دائمی بوده و این مسئله یعنی نزدیکی و دسترسی به آب یکی از مهم‌ترین دلایل احتمال استقرار گاهی این محل بوده است که با بررسی‌های دقیق‌تر می‌توان وسعت و هم‌جواری آن‌ها را با سایر استقرارگاه ها مشخص کرد.
او با اشاره به ثبت محوطه کله کوب واقع در شهر آیسک، شهرستان سرایان و استان خراسان جنوبی در تاریخ ۷/۳/ ۱۳۸۷ و به شماره ۲۳۰۰۵ در فهرست آثار ملی ایران گفت: ارتفاع محوطه حدود ۱۳۶۰ متر از سطح دریا و وسعت آن بر اساس گمانه زنی های صورت گرفته در سال های گذشته حدود هفت هکتار است.

**لکه سفید در نقشه باستان شناسی
عزیزی با اشاره به این نکته که مناطق شرقی ایران و بخصوص استان خراسان جنوبی در مطالعات باستان ‌شناسی پیش‌ از تاریخ ایران به طور کامل مغفول واقع شده است افزود: آثار بسیار اندکی از این دوران طولانی باستان‌شناسی ایران در این محدوده گزارش شده و به همین دلیل این مناطق به عنوان لکه سفید و خالی از اطلاعات در نقشه باستان‌شناسی ایران معرفی شود.
او یکی دیگر از مشکلات باستان‌شناسی پیش‌ از تاریخ این منطقه را محلی بودن گونه‌های سفالی آن و نبود امکان مقایسه آن با مناطق پیرامون شناخته شده دانست و گفت: این عامل موجب شده تا باستان‌شناسی در وهله نخست امکان شناسایی و ارائه گاه نگاری نسبی و مقایسه‌ای بر اساس سفال که به طور خاص مبنای مطالعات پیش‌ از تاریخ‌اند را در این منطقه نداشته شد.
این باستان شناس گفت: در این میان محوطه کله کوب یکی از معدود محوطه‌های پیش‌ازتاریخ شناسایی شده در استان خراسان جنوبی است که دارای توالی فرهنگی مناسبی از هزاره پنجم تا سوم پیش از میلاد در این منطقه است و کاوش‌های این محوطه می‌تواند به عنوان مبنایی برای مطالعات آتی باستان‌شناختی در استان خراسان جنوبی، مدنظر قرار گیرد.

**تخریب و تسطیح محوطه
عزیزی با ابراز تأسف از اینکه این محوطه در سال های گذشته به شدت مورد تخریب قرار گرفته، کامل تسطیح شده و به عنوان زمین زراعی مورد استفاده قرار می گرفته گفت: علاوه بر آن کاوش های غیر مجاز زیادی با وسایل خاکبرداری سنگین در این محوطه صورت گرفته که موجب بروز مشکلاتی برای مطالعات باستان شناسی در این محل شده است.
به گفته این باستان شناس، توالی لایه‌نگاری شناسایی‌شده بر اساس کاوش صورت گرفته شامل دوره‌های مفرغ، آغاز شهرنشین و هزاره پنجم پیش از میلاد است.
او با بیان اینکه استقرار در محوطه از اوایل دوره مس‌سنگی حدود هفت هزار سال قبل آغاز و در دوره مفرغ حدود پنج هزار سال پیش به پایان می‌رسد، یکی از ویژگی های برجسته این محوطه را حضور سفال های لبه واریخته شاخص دوره آغاز شهرنشینی اعلام کرد که به تعداد زیاد در این محوطه شناسایی شده است.
سرپرست هیأت باستان شناسی گفت: نمونه هایی از سفال های اوروکی و سینی های بانشی در کنار حجم زیادی سفال نخودی محلی در لایه های مشابه شناسایی شده است.
عزیزی افزود: حضور چنین سفال های شاخص دوره آغاز شهرنشینی در این بخش ایران بسیار جالب توجه است که امید است با تداوم کاوش ها در این محل، اطلاعات کامل تری به دست آید.
گمانه زنی به منظور لایه نگاری محوطه کله کوب آیسک، شهرستان سرایان، خراسان جنوبی با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شده است.