تئاتر کودک و نوجوان و ضرورت نگاه آینده‌نگرانه

شاید بتوان تئاتر کودک و نوجوان را یکی از بهترین شاخص‌های سنجش رشد فرهنگی یک جامعه دانست به طوریکه هر چه این حوزه بیشتر مورد توجه قرار گیرد، جامعه از منظر فرهنگی پیشرفته‌تر خواهد بود، در این معادله است که جای خالی این هنر با توجه به سبقه فرهنگی کشورمان بسیار محسوس و البته سوال‌برانگیز است.
به گزارش کسب و کار نیوز به نقل از ایرنا، تئاتر کودک و نوجوان به نمایشی گفته می‌شود که مضامین و معیارهای خاص کودکان را دارا باشد و با توجه به روحیه و ذهنیت خلاق کودک طراحی و اجرا شود. این نوع نمایش مهم‌ترین قالب هنری در جهت پرورش کودکان و نوجوانان محسوب می‌شود.
از آنجا که ساختار روانی و روحیه کودک و نوجوان با بازی و نمایش غریبه نیست، با توجه به نیاز کودک به تحرک و جنبش، بازی می‌تواند بخش مهمی از این نیاز را برآورده کند و از همین ضرورت می‌توان برای آموزش غیرمستقیم مهارت‌های زندگی به کودکان بهره برد.
بسیاری از کارشناسان نمایش و نیز روانشناسان کودک، بازی را اصل نمایش می‌دانند؛ نمایشگران نقش‌ها را بازی می‌کنند و در نتیجه به آنان بازیگر گفته می‌شود.
برخلاف تصور خیلی‌ها تئاتر کودک و نوجوان در دنیا قدمت چندانی ندارد و این شاخه نمایشی که در اواخر قرن هجدهم پدید آمده است، تا قرن بیستم نیز اصول و قواعد خاصی نداشت.
در قرن نوزدهم میلادی بزرگسالان به اجرای نمایش کودکان علاقه‌مند می‌شوند و تئاتر کودک و نوجوان که افسانه‌ها نخستین منبع متون آن را تشکیل می‌دادند، اندک اندک راه خود را یافته و رشد می کند.

** تئاتر کودک و نوجوان؛ ویژگی‌ها و انواع
اصول و عناصر اولیه تئاتر کودک و نوجوان همانند تئاتر بزرگسالان است اما ممکن است تاکید بر یکی از عناصر بیش از عنصر دیگری باشد؛ ویژگی تئاتر کودک و نوجوان به اختصار ایجاد شادی، نشاط و لذت، سادگی به معنای پیچیده نبودن طرح و داستان و نیز ایجاد هیجان و حس ماجراجویی عنوان می‌شود. همچنین موضوع صادقانه، احترام به کودکان و تماشاگران، برانگیزانندگی احساس و اندیشه و نیز استفاده از تصویر از دیگر ویژگی‌های این شاخه هنری است.
تئاتر کودکان و نوجوانان به سه دسته تئاتر برای کودک و نوجوان، تئاتر با بازی کودک و نوجوان و در نهایت تئاتر با بازیگران کودک و نوجوان برای خودشان قابل تقسیم‌بندی است.
فارغ از نوع اول و دوم، تئاتری که با همکاری و مشارکت کودکان و نوجوانان اجرا می‌شود به دلیل درگیر شدن جامعه هدف با اجرا، بیشترین تاثیر را در انتقال پیام دارد.
مطالعات گسترده‌ای که روی فرهنگ و هنر کودک و نوجوان به ویژه نمایش این گروه سنی صورت می‌گیرد و نیز استقبال مخاطبان از این کارها گواه آن است که ظهور و گسترش فناوری و رسانه‌های دیجیتال نتوانسته است از جذابیت این هنر برای کودکان بکاهد.

** تئاتر کودک و نوجوان؛ کاربردها و ضرورت‌ها
اهمیت تئاتر کودک و نوجوان و تاثیر زیربنایی آن بر رشد این گروه سنی آینده ساز و بر رشد فرهنگی جامعه تا آنجاست که مارک تواین، نویسنده آمریکایی کودک و نوجوان، این «زاییده نبوغ آدمی» را از بزرگ‌ترین ابداعات قرن بیستم، قوی‌ترین معلم اخلاق و بهترین انگیزه به سوی بهزیستی می‌داند.
هر تعبیر و تعریفی که برای تئاتر کودک و نوجوان در نظر گرفته شود تاییدی بر نقش مهم آن در آموزش مهارت‌های زندگی به کودک و بر اهمیت توجه به آن در فرهنگسازی جامعه است. کودک در تئاتر می‌آموزد، چرا که تمرین زندگی به جای بازیگری از مهمترین تفاوت‌های نمایش این گروه سنی با نمایش بزرگسالان است.
داود کیانیان در کتاب «تئاتر کودک و نوجوان» مواردی چون آشنایی با یک فعالیت جمعی و اجتماعی، آشنایی با یک رسانه گروهی، آموزش پیام گیری و پیام رسانی، آشنایی با هنرهای تجسمی در رابطه با گریم و دکور، آشنایی با ادبیات و انواع قصه، تقویت قدرت تفکر و ایجاد خلّاقیت، درک لذت از زیبایی و هنر، ظهور توانایی‌ها و ناتوانی‌ها و رشد استعدادهای ویژه و آشنایی با نظم و ترتیب را از کاربردهای تئاتر کودک و نوجوان معرفی می‌کند.
دیویی چمبرز نیز در کتاب «قصه گویی و نمایش خلاق» بر تاثیر تئاتر کودک و نوجوان بر ایجاد و تقویت مهارت‌هایی چون تحلیل ادبی، گوش کردن، زبان محاوره، اندیشیدن خلاق، برنامه ریزی و ارزیابی موثر در کودکان تاکید کرده است.
کودکان و نوجوانان امروز نسل آینده را تشکیل می‌دهند پس باید برای آینده و با نگاهی آینده‌نگر تربیت شوند. همان گونه که حضرت علی (ع) فرموده‌اند: فرزندانتان را برآداب خود تربیت نکنید؛ چرا که آنها برای – آینده و – زمانی غیر از زمان شما آفریده شده اند.
درک ضرورت پرداختن به تئاتر کودک و نوجوان با توجه به اهمیت این مقوله در ایجاد زیرساخت‌های آموزش نسل جدید مساله‌ای آشکار است. همین امر سبب شده است که کشورهای پیشرفته برای مطالعه و گسترش نمایش این گروه سنی بودجه قابل توجهی را اختصاص دهند. نقش آموزشی تئاتر کودک و نوجوان در این کشورها تا آن اندازه بدیهی است که در مدارس، ساعتی به در نمایش اختصاص داده می‌شود.
در کشور ما ایران با توجه به جمعیت جوان، حال تئاتر کودک و نوجوان چطور است؟