صنعت حمل و نقل، دروازه ورود به توسعه اقتصادی – ولی آذروش*

سال‌هاست در خصوص اهیمت توسعه زیرساختی در صنعت و حمل و نقل و اهمیت آن برای کشور استراتژیکی مانند ایران سخن گفته شده است، اما شاید زمان آن باشد تا عقب ماندگی چند دهه‌ای در این زمینه را با بررسی دقیق‌تر اهمیت حمل و نقل در توسعه اقتصادی به طور عملی جبران کنیم.
باید دانست که توسعه حمل و نقل به گونه ای که ایران را به مسیری مطمئن برای عبور کالا (ترانزیت) برای دیگر کشورها تبدیل کند همزمان با مزیت های بی چون و چرای اقتصادی و اشتغال زایی آن، امنیت کشور را تا حد زیادی افزایش می دهد و نفوذ ایران در منطقه را بیش از پیش بالا می برد.
فرصت های سرمایه گذاری مشترک از دیگر مزایای تکیه کشورهای منطقه بر مزیت های جغرافیایی منحصر به‌ فرد ایران در حوزه حمل و نقل است که می‌تواند باز هم در همگرایی این کشورها با ایران بسیار موثر باشد در حالی که تراز این همگرایی برای ما مثبت خواهد بود. اما متاسفانه همچنان به نظر می‌رسد به رغم وجود ایده‌های توسعه حمل و نقل کشور، اولویت‌های توسعه به سمت و سو های دیگری است.
برای تبیین اهمیت موضوع حمل و نقل باید به تفکیک در خصوص نقش هرکدام توضیح داد چنانچه توسعه در هر یک از شاخه‌های حمل و نقل هوایی، ریلی، زمینی و دریایی در جای خود می‌تواند منشاء اثرگذاری‌های شگرفی در اقتصاد کشور شود.
از یک سو با فعال کردن مزیت های ترانزیتی کشور همزمان حمل و نقل داخلی و بخش دریایی را هم می‌توانیم رونق دهیم و البته از این فرصت متاسفانه هنوز استفاده مناسبی نشده است. در خصوص روش های توسعه ترانزیت یک بحث سخت افزاری وجود دارد و یک بحث نرم افزاری که در حوزه سخت افزار، امکاناتی فراهم شده است. اما به دلیل ضعف مزمن در بخش نرم‌افزاری و مدیریتی و البته قوانین و مقررات نتوانسته‌ایم از امکانات موجود بهره‌برداری مطلوب داشته باشیم.
باید گفت آنچه که امروز صنعت حمل و نقل به آن دچار شده گرفتاری در پیله شیوه های سنتی است که هم بهره‌وری را کاهش داده و هم تبعات اجتماعی و زیست محیطی فراوانی دارد.
بهره مندی از شیوه های نوین و استارت آپ ها در صنعت حمل و نقل یکی از حلقه های مهم مفقوده در توسعه آن به حساب می آید، بنابراین باید دانست درآمدی که ترانزیت می تواند تولید کند رقم خوبی است تصور کنیم که به جای ۱۰ میلیون تن، ۵۰ میلیون تن کالا از کشور عبور کند و به ازاء هر تن کالا ۱۰۰ دلار درآمد برای کل کشور اعم از بخش های خصوصی و دولتی کسب شود. در این شرایط به نسبت ایده آل به رقمی در حدود پنج میلیارد دلار درآمد می‌رسیم که رقم قابل توجهی است هرچند جایگزینی برای درآمد نفت نیست و ترانزیت صنعتی است که می‌تواند در زمینه اشتغال‌زایی کمک کند و همچنان قابل توجه و مهم است.
بخش دیگر موضوع به اهمیت بنادر و قابلیت‌های کشور در جنوب و شمال برمی‌گردد که متاسفانه از آن استفاده نشده است. چنانچه شهرهای مهم دنیا مانند بارسلون، استانبول، نیویورک، ونیز، دبی و … در کنار بنادر ساخته شده و از رونق فراوانی برخوردار هستند. متاسفانه در ایران با وجود استقرار شهرهای مهم در مرزهای شمالی و جنوبی آبادانی و توسعه در مرکز ایران شکل گرفته است، این در حالیست که امروز بنادر ایران در خلیج همیشگی فارس، با سایر بنادر خارجی (کشورهای عربی) از منظر ساختار و پذیرش کشتی‌ها هیچ تفاوتی ندارد.
صرف نظر از موقعیت ژئوپلیتیکی خلیج فارس توسعه و شکوفایی صنعت گردشگری در این منطقه می‌تواند بخش عمده ای از اشتغال جوانان کشور را رفع و نرخ بیکاری را در جامعه کاهش دهد، ایران در شمال و جنوب کشور دارای ظرفیت‌ها و فرصت‌های بسیاری در زمینه گردشگری دریایی است که متاسفانه در حوزه توسعه گردشگری دریایی تاکنون قدم‌های مثبتی در مملکت برداشته نشده است.
موضوع مهم دیگر توسعه در حمل و نقل هوایی کشور است که در قرن حاضر حمل و نقل هوایی در روابط کشورهای مختلف جهان، تبادل فرهنگ، نمایش قدرت‌های اقتصادی و نظامی و تسریع امور حیاتی یک کشور نقش حساسی بر عهده دارد و در این بین فرودگاه ها بخش حیاتی و مهمی از سیستم حمل و نقل هوایی را تشکیل می دهند و در واقع زیربنایی ترین بخش در صنعت حمل و نقل هوایی محسوب می شوند.
فرودگاه‌ها از با ارزش‌ترین زیرساخت‌های جوامع پیشرفته محسوب شده و به دلیل برخورداری از پتانسیل‌های مختلف، در رشد اقتصادی کشورها و کمک به ایجاد توسعه پایدار نقش مهمی دارند. درواقع اهمیت فرودگاه‌ها در دنیای امروز به حدی است که دست‌اندرکاران حوزه حمل و نقل هوایی، فرودگاه‌ها را لکوموتیو اقتصادی هر کشور توصیف می‌کنند و وجود آن را عامل رشد اقتصادی و توسعه‌ پایدار می‌دانند، از این رو توسعه فرودگاه‌ها به جهت افزایش ظرفیت و پر رونق شدن آنها نیز از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
در جهان امروز آمار ترافیک مسافری فرودگاه های هر کشور بیانگر میزان توسعه اقتصادی آن کشور است و حجم جابه جایی بار هوایی نیز نشانگر قدرت اقتصادی کشورها است.
با این همه باید توجه داشت علیرغم محدودیت های تامین مالی و البته مدیریتی که در کشور پیرامون توسعه حمل و نقل کشور وجود دارد هر زمان که جلوی این عقب ماندگی را بگیریم نفع اقتصادی و اجتماعی بیشتری برده ایم.
شاید نیاز است که با یک بازنگری کلی به مجموع سیاست های توسعه ای پارادایم های سنتی توسعه را به سمت همگام سازی با پیشرفت های جهانی پیش ببریم.
………………………………..
*مدیرعامل هلدینگ آتیه صبا