از کلاهبرداری خواندن جام جهانی تا نقد نام مصدق بر خیابان دور

علی دهباشی سیصد و پنجاهمین شب از شب‌های بخارا به یکی از خاص‌ترین چهره های ورزش ایران، یعنی مرحوم غلامرضا تختی اختصاص داد. این برنامه به بهانه نمایش فیام «شهسوار» که روایتی مستند از زندگی این چهره است، تحت عنوان «غلامرضا تختی در اسطوره و فرهنگ ایران» عصر امروز در مجموعه کتابخانه ملی برگزار شد.
این برنامه نیم قرن بعد از مرگ مشکوک تختی که نوعا یکی از سوژه های اصلی مقاله ها و پژوهش های اجتماعی و فرهنگی بوده است، برگزار شد. ناصر فکوهی در بخش هایی از سخنرانی خود با تاکید بر اینکه نشست های بخارا نوعی مبارزه با فراموشی و حفظ هویت خود است؛ تصریح کرد: تختی را می توان در گروه اسطوره های جدید قرار داد که دارای یک مکانیزم دفاع از خود و مبارزه با فراموشی است. ما امروز در جنگ حافظه قرار داریم، جهان را یک ابله سرمایه دار، یک دیکتاتور و یک رئیس مافیا اداره می کنند؛ بنابراین بشریت باید از طریق اسطوره هایی واقعیت داشتند، خود را نجات دهد.

هرچند این نشست به نام این ورزشکار نامدار ایرانی برگزار شده بود، اما فکوهی با اشاره به اسطوره های ضد نژادپرستی چون لوترکینگ در آمریکا، از مصدق در ایران یاد کرد. به زعم او مصدق، تختی و غلامحسین صدیقی، اسطوره های جدید ایرانند که به رغم بی توجهی ها و کم توجهی ها یا قرار دادن نام چهره‌ای ملی چون مصدق بر خیابانی دورافتاده، از ارزش هایشان کم نشده است.
این استاد انسان شناسی دانشگاه تهران با اشاره به پیشینه ورزش در یونان باستان تاکید کرد در گذشته ورزش جسمی با فکری همراه بود و یک نفر آن را انجام می داد، اما امروز ورزش عصاره ای از پول و نفوذ سیاسی است و پدیده هایی چون جام جهانی، چیزی جز یک کلاه برداری بزرگ نیست. وی راهکار موجود برای برون رفت از چنین شرایطی را احیای الگوهایی چون تختی می داند.

**تختی شهید گشته/راهش ادامه دارد
ناصر تکمیل همایون از دیگر سخنرانان این نشست با اشاره به وجود روحیه عیاری در تختی و نسبت دادن آن به پیشینه زندگی توامان با فقر تختی در کودکی، تاکید کرد: ورزش تنها یک عمل جسمانی نیست و بعد مهم تر آن روحانی است.
این جامعه شناس و تاریخ نگار ایرانی در تکمیل این بحث به عضویت تختی در جبهه ملی اشاره کرد و آن را در راستای تلاش های وی برای ایجاد عدالت و مرگ او را فاجعه ای برای نسل خود دانست.
تکمیل همایون همچنین با اشاره به شعار «تختی شهید گشته/تختی مصدقی بود/راهش ادامه دارد» که مردم در مراسم تشییع این ورزشکار ایرانی سر داده بودند جایگاه این بزرگ مرد تاریخ را مشخص کرد.

هارون یشایایی از تهیه کنندگان فیلم شهسوار در مخالفت با اظهارات فکوهی تاکید کرد: هرچند ورزش کنونی دنیا وضعیت اسفباری دارد اما ما امروز زنانی چون تیم فوتسال ایران و کیمیا علیزاده و مردان جوانی را در تیم ملی داریم که برای ایران افتخار می آفرینند و باعث عظمت ایران می شوند.

**شهسواری؛ نمایش مردی که با مردم ماند
حالا نوبت به نمایش فیلمی رسیده بود که سراسر مدح تختی بود و صدای پرویز پرستویی به آن رنگ و جلای خاصی بخشیده بود، تصاویری از خیابان و میدان تختی یادواره هایی بودند که فیلم به آن می پرداخت.
فیلم ترکیبی بود از چهره های سیاسی، هنرمند و ورزشکار. برخی به مراودات آن مرحوم با سیاوش کسرایی و جبهه ملی اشاره می کردند و او را می ستودند و برخی از سوء استفاده های جبهه ملی و اعضایش از نزدیکی با تختی می گفتند و وی را قربانی این بازی می دانستند. عمده ورزشکاران حاضر در این مستند معتقد بودند تختی چهره سیاسی نبود و تقابل حکومت و به طور خاص شاپور غلامرضا، برادر محمدرضا شاه، سوء استفاده جبهه ملی از محبوبیت تختی بود؛ اما اعضای جبهه ملی و فرهیختگان با اشاره به حضور تختی در اعتصاب ورزشکاران برای بیان درخواست های صنفی و پافشاری وی بر ادامه آن را دلیلی بر بینش عمیقش و زاویه حکومت با او عنوان می کردند.
وقتی فیلم به لحظه های پایانی نزدیک می شد، همه در انتظار روشن شدن فضای سالن بودند و شاید با خود می اندیشیدند آیا تاریخ باز هم ورزشکاری که مردمش را با پول و قدرت عوض نکند، خواهد دید؟

گزارش از شیما شعاعی
**گروه اخبار چندرسانه ای** ایرنا پلاس**