نقوش ماندگار صفوی در معرض فراموشی

مجموعه تاریخی بقعه شیخ حبرییل مدفن پدر شیخ صفی الدین و جد شاهان سلسله صفوی در اردبیل با نقش و نگارهای خاص و زیبای خود فراموش و معماری تاریخی آن دچار آسیب های جدی شده است.
به گزارش کسب و کار نیوز به نقل از ایرنا، بقعه شیخ جبرییل که در خود نشانی از معماری پر فروغ دوران صفوی و قاجاریه را دارد در طول سالیان گذشته نتوانسته درصدی از عظمت بقعه جهانی شیخ صفی الدین اردبیلی را داشته باشد و برنامه ریزی ها برای تبدیل آن به یکی از قطب های سیاحتی و مورد توجه گردشگران تا کنون به نتیجه قابل قبولی نرسیده است.
توجه نکردن به این بقعه تاریخی در سالیان گذشته باعث شده تا ساختمان و تزیینات تاریخی آن دچار آسیب های جدی شود و هم اکنون ضروری است تا اقدام های اساسی در بازسازی و مرمت آن صورت گیرد.
بر اساس ذکر منابع تاریخی، زمانی که بقعه معروف ‘الله الله' بر روی مقبره شیخ صفی‌الدین اردبیلی احداث می‌شد؛ مقبره مشابهی برای پدر شیخ صفی‌الدین در سه کیلومتری اردبیل درروستایی به نام کلخوران که هم اکنون به یکی از محله های این شهر تبدیل گشته، احداث شده است.
مرحوم بابا صفری در کتاب ‘ اردبیل در گذرگاه تاریخ' نوشته است:'کلخوران از زمان حیات شیخ صفی‌الدین به او و فرزندانش وقف شده و واقفان نیز از نوادگان چنگیز و فرزندان هلاکوخان مغول بوده‌اند که زمانی بر سرزمین ایران حکومت می‌کردند'.
مقبره شیخ جبرییل در اوایل قرن دهم هجری قمری بنا شده است، این بنا در محوطه مشجری به ابعاد ۱۵۰ در ۲۰۰ متر قرار دارد که مقبره سید امین‌ الدین جبراییل به صورت یک هشت ضلعی در وسط باغ قرار گرفته‌ است.
بنای این مقبره از قسمت‌ های حیاط بقعه، ایوان جلو بنا، رواق، حجرات و غرفه‌ ها تشکیل شده است.
حیاط مقبره چهار ضلعی، به شکل مستطیل که دارای دو در (ورودی و خروجی) بوده و در وسط آن بقعه شیخ قرار دارد که دارای خیابان‌ هایی سنگفرش شده و موازی دیوارها بوده که برای عبور و مرور کشیده شده و دارای باغچه‌ های متعددی است .
در گذشته درهای حیاط دارای سردرهای کاشی کاری شده بود، ولی بر اثر مرور زمان از بین رفته و هم اکنون قسمتی جزیی از کاشی کاری های نفیس این سردرها که به‌ صورت طاق‌ ها و مقرنس‌ های گچی دیده می‌شود، باقی مانده‌ اند.
در انتهای محوطه باغ شیخ، یعنی در محل درب خروجی، حجره ها و ساختمانی آجری طاق بندی شده وجود دارند، هر یک از این ساختمان‌ ها دو طبقه بوده و دارای اتاق های کوچک با پله های مار پیچی است که اصول ساختمانی قدیم در آن رعایت شده است.
بر اساس ذکر برخی منابع تاریخی، علاوه بر قبر سه تن از اجداد شیخ صفی از جمله شیخ جبرییل پدر شیخ صفی، شیخ قطب‌الدین جد او و صلاح‌الدین جد شیخ جبرییل در این بقعه، ۲ تن از برادران تنی امام رضا(ع)‌ به نام‌های سیدحمزه و صدرالدین نیز در این مکان دفن شده‌اند که قبر آنها نیز وضعیت مطلوبی ندارد.
در گفت و گوی ایرنا با تعدادی از اهالی محله کلخوران، آنها گفتند: با آنکه این مقبره دارای اهمیت خاص تاریخی بوده و می تواتند بعنوان مکمل گردشگری شهر اردبیل بویژه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی مطرح باشد اما در سالیان گذشته شیخ کلخوران به فراموشی سپرده شده و کمترین توجه به آن صورت گرفته است.
به گفته آنها ، در سال های اخیر اقدام خاصی در مرمت و بازسازی این مقبره صورت نگرفته و بازدید کنندگان آن نیز به اهالی همین محله که برای برای زیارت قبوربه آن مراجعه می کنند محدود است .
کارشناسان میراث فرهنگی می گویند که بقعه شیخ جبرییل با توجه به اینکه جد سلاطین صفوی در آن آرمیده اند می تواند به یکی از مناطق پربازدید گردشگران فرهنگی تبدیل شود.
آنها می گویند، بی شک بخش بزرگی از افرادی که برای بازدید بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی به اردبیل سفر می کنند در صورت راهنمایی و ایجاد تسهیلات مناسب خواهان بازدید از بقعه شیخ جبرییل هم خواهند بود اما متاسفانه این اقدام تاکنون صورت نگرفته است.
وضعیت نامناسب این بقعه در سال های اخیر به حدی نامناسب بوده است که سبب نارضایی نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه اردبیل نیز شده و وی از وضعیت موجود لب به انتقاد گشود.
آیت الله سید حسن عاملی نماینده به تازگی با تاکید بر ساماندهی محوطه بقعه شیخ جبرئیل : این مجموعه یکی از آثار غنی و بخشی از هویت فرهنگی این شهر است و بازسازی و مرمت آن باید در اولویت قرار گیرد .
آیت الله عاملی بیان کرد: با وجود اینکه در گذشته این مجموعه از وضعیت مطلوبی برخوردار بوده اما بعدها محوطه این اثر تاریخی دچار مشکلاتی شده و نیازمند ساماندهی است.
او به اهمیت و نقش آثار تاریخی برای جذب گردشگران اشاره و ابراز امیدواری کرد این مجموعه تاریخی در آینده نزدیک به یکی از مقاصد گردشگری تبدیل شود.

** مرمت بقعه شیخ جبرییل نیازمند اعتبار است
معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل در این زمینه گفت: مشکل اصلی در اجرای مرمت بنای شیخ جبرییل کمبود اعتبار است.
منصور عالیقدر افزود: اعتبارمورد نیاز سالانه برای مرمت و نگهداری این بنا ۲۰ میلیارد ریال برآورد شده اما سال گذشته و امسال تخصیص مطلوبی برای این مهم صورت نگرفته است .
وی اضافه کرد: سال ۸۵ طرح جامع مرمت و احیای این بنا در فضایی شامل ۲ هکتار تهیه شده و تلاش بر این است تا بقعه تاریخی شیخ جبرییل کلخوران اردبیل به عنوان پایگاه ملی به ثبت ‌رسد که این اقدام در راستای ساماندهی هرچه بهتر این مجموعه تاریخی است.
عالیقدر بیان کرد: این طرح بیشتر شامل بقعه اصلی، سر درب شمالی و جنوبی، مقابر اطراف و قبرستان تاریخی است که در سال های اخیر نیز بخش هایی از آن عملیاتی شده است.
به گفته عالیقدر، طراحی فضای باغ نیز از سال های قبل با اعتبارات استانی آغاز شده و امسال در قسمت ضلع غربی اجرا می شود.
وی میزان هزینه کرد برای مرمت و بهسازی این مجموعه را ناچیز عنوان کرد و گفت: در این مجموعه مشکل اصلی مرمت کمبود اعتبارات است.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل هم از به تازگی از اجرای طرح ساماندهی مجموعه شیخ جبرییل توسط این اداره کل در سال جاری خبر داد.
نادر فلاحی در جریان بازدید استاندار اردبیل از این مجموعه گفت: پیش از این موضوع واگذاری ساماندهی محوطه این اثر تاریخی به شهرداری اردبیل مطرح بود.
وی اظهار داشت : پس از بررسی و همفکری با مسئولان استان و تجمیع نظرات، اجرای طرح ساماندهی از جمله مرمت اثر تاریخی ، نگهداری و احیا و همچنین ساماندهی محوطه با توجه به تخصصی بودن طرح و نیز ضرورت کیفیت خدمات همچنان توسط میراث فرهنگی استان عملیاتی خواهد شد.
فلاحی افزود: در طرح ساماندهی علاوه بر مرمت بنا، نورپردازی محوطه، احداث سرویس بهداشتی و طراحی و اجرای فضای سبز در شان این اثر تاریخی در دستور کار قرار گرفته است.
وی تصریح کرد: کارشناسان و معماران بومی استان توانمندی قابل قبولی برای اجرای طرح ساماندهی دارند و تمام توان اداره کل نیز به این منظور به کار گرفته خواهد شد.
فلاحی اظهار داشت : برای اجرای طرح ساماندهی چهار میلیارد ریال از محل اعتبارات استانی درخواست شده است.
وی ابراز امیدواری کرد که با تخصیص به موقع این اعتبارات طرح ساماندهی در کمترین زمان ممکن آغاز شده و در این مجموعه تاریخی شاهد تحول قابل توجه باشیم.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل همچنین از نصب تابلوی جدید معرفی این اثر تاریخی خبر داد و تاکید کرد: این اداره عزم راسخی برای ساماندهی و معرفی ملی و جهانی این اثر تاریخی دارد.
وی تشریح کرد:این اثر تاریخی می تواند به عنوان پایگاه ملی پژوهشی به ثبت برسد که و این مهم از سوی این نهاد اجرایی دنبال می شود.
کارشناسان اقدامات اساسی درمرمت بنای شیخ جبرییل، معرفی این بنای تاریخی به گردشگران، ایجاد تورهای گردشگری، مکمل سازی بقعه شیخ جبرییل به بقعه شیخ صفی الدین را از جمله اقدامات ضروری برای احیای این اثر تاریخی و هدایت گردشگران به بازدید از آن ذکر می کنند.