قلعه تنکا ، دیده بان خاموش دشت تنکابن

به گزارش کسب و کار نیوز ، یکی از مهمترین ساختارهای جنگی و نظامی در دوره های مختلف تاریخی مردم ایران ، قلعه ها بودند که به صورت شبکه به یکدیگر وصل می شدند. آنها در طول تاریخ استحکامات را در دور افتاده ترین و مرتفع ترین نقاط بنا می کردند تا به سبب وجود شیب های تند ، دستیابی به آن دشوار باشد و مدافعان نیز در بالا قرار گیرند و از لحاظ دید مسلط باشد .
در مازندران نیز قلعه های زیادی از گذشته های دور در این استان به یادگار مانده که از مهمترین آنها می توان به قلعه ملک بهمن یا ملک قلا ، قلعه پولاد ، قلعه کنگ لو ، قلعه قلابن ، قلعه مارکو ، قلعه شاه نشین ، قلعه رواسر، قلعه کثلیان ، قلعه چهل‌در، قلعه چهل دختر، قلعه پایان ، قلعه شیر، قلعه کهرود ، قلعه تپه کتی ، قلعه مازیار و قلعه تنکا اشاره کرد.
قلعه تنکا که به عنوان نمادی از شهر تنکابن قلمداد می شود ، بر بلندایی در جنوب روستای قلعه گردن واقع شده و موقعیت آن بگونه ای است که بر تنگه دوهزار و نیز دشت تنکابن اشراف دارد .
این قلعه تاریخی در حدود ۳۵۰ متر مربع وسعت دارد و از سمت جنوب با شیب تند و از بقیه جهات با شیب ملایم به دامنه تپه منتهی می شود. ارتفاع تپه ای که قلعه بر روی آن احداث شده در حدود ۵۰ متر است.
این قلعه از سمت غرب با قلعه مارکوه رامسر دید هوایی دارد و به دلیل موقعیت ممتاز نظامی ، بارها دست به دست گشته و چندین بار تخریب و آباد شده است.
کتاب تاریخ رویان ، قدمت این قلعه را حداقل به اواسط قرن ششم هجری قمری تخمین می زند و این قلعه در دوره مشروطه ، مدتی پناهگاه میرزا کوچک خان جنگلی و یارانش بود ، ولی پس از مشروطه موقعیت راهبردی خود را از دست داد و رو به ویرانی نهاد.
آنچه که امروزه از این قلعه بر جای مانده قسمتی از باروهای سنگچین آن است که با ملاط ساروج مستحکم شده است.
این اثر در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۱۹۶۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد و همین مسئله ضرورت بازسازی و احیا این اثر تاریخی را دو چندان کرده است.
** شاهدان خاموش جنگ ها و کشتارها
یک کارشناس گردشگری، قلعه ها را تنها شاهدان جنگ‌ها و خونریزی‌های تاریخ عنوان کرد و گفت : کاربرد قلعه ها در ایران عموما نظامی بود و یکی از مهم ترین دلایلی که قلعه ها را در مرتفع ترین نقاط می ساختند این بود که علاوه بر تسلط کامل مدافعان بر مهاجمان، شیب های تند تپه ها یا کوه ها، امکان دسترسی دشمن به قلعه را دشوار می کرد.
رضا سلیمان پور در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : در ایران قلعه ها با توجه به موقعیت جغرافیایی و وضعیت آب و هوایی به دو صورت جلگه ای و کوهستانی ساخته می شد و به همین دلیل مصالح ساختمانی به کار رفته در آن ها نیز متفاوت بود.
وی ظهار داشت : قلعه های واقع در مناطق جلگه ای معمولا به صورت مربع یا مربع مستطیل با برج هایی به صورت مدور در چهار گوشه آن ساخته می شد و مصالح به کار رفته در این نوع قلعه ها بیشتر از گل و خشت بود .
سلیمان پور قلعه تنکا را جزء قلعه های کوهستانی برشمرد و افزود : قلعه های کوهستانی در بالای کوه ها و بلندی ها ساخته می شدند و در ساخت این نوع از قلعه معمولا از سنگ های بدون تراش همچون سنگ های کوه یا رودخانه همراه با گچ غربال شده و یا ملاط ساروج بهره می بردند.
وی گفت : اطراف این نوع قلعه ها پرتگاه های عمیقی وجود داشت که همین صعب العبور بودن این بلندی ها، حمل ادوات محاصره ای به پای دیوارها را دشوار و تسلط محافظان قلعه و سربازان بر مهاجمان را بیشتر می کرد.
به گفته این کارشناس ، در غرب مازندران قلعه ها با فاصله چند کیلومتری از هم ساخته می شد و احتمالا از طریق دود با هم در ارتباط بودند که برای نمونه می توان به قلعه مارکو در رامسر اشاره کرد .
وی یادآور شد : حفاظت از اینگونه آثار ارزشمند تاریخی بسیار قابل توجه است و امیدواریم مدیران مربوطه به فکر مرمت و بازسازی آن بیافتند.
** رازهای سر به مهر
رییس اداره میراث فرهنگی شهرستان های تنکابن و عباس آباد در این باره به خبرنگار ایرنا گفت : متاسفانه به دلیل عدم انجام مطالعات باستان شناسی هنوز اطلاعات دقیقی از قلعه تنکا نداریم و تا زمانی هم که این مرحله انجام نشود نمی توانیم به بازسازی و مرمت آن بپردازیم.
نادر سحرخیز افزود : در برخی کتاب های تاریخی قدمت قلعه تنکا را به قرن ششم یا هفتم هجری قمری عنوان کرده اند که این تنها یک گمانه زنی است و تا زمانی که مطالعات باستان شناسی صورت نگیرد قدمت دقیق آن مشخص نخواهد شد.
وی انجام مطالعات باستان شناسی این قلعه را نیازمند تخصیص اعتبار لازم در این زمینه برشمرد و اظهار داشت : خوشبختانه در بازدیدی که با حضور مدیران استانی از قلعه تنکا صورت گرفت درخواست شد تا اعتباری جهت مطالعه باستان شناسی این قلعه در سال جدید در نظر گرفته شود.
سحر خیز یادآور شد : با انجام مطالعات باستان شناسی و سپس مرمت و بازسازی قلعه تنکا می توانیم زمینه بیشتر جذب گردشگران تاریخی را به این منطقه فراهم آوریم.
فرماندار تنکابن نیز خواستار جلوگیری از نابودی آثار تاریخی در این شهرستان شد و گفت : برای حفاظت از این آثار ارزشمند باید تلاش نماییم و همه آحاد جامعه را در قالب تشکل های غیر دولتی فعال ، نسبت به میراث فرهنگی گران بهای منطقه حساس کنیم.
سید امیر حسینی جو افزود : از ظرفیت های تشکل های متخصص غیردولتی نه تنها می توان در جلوگیری از نابودی آثار تاریخی استفاده کرد بلکه با همکاری این تشکل ها با سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نسبت به احیا ، بازسازی و مرمت برخی از آنها اقدام کرد.
وی با انتقاد از حفاری های غیر مجازی که در این شهرستان اتفاق می افتد ، گفت : حفاظت از آثار تاریخی منطقه و مقابله با حفاری های غیر مجاز بر عهده همه دستگاههای اجرایی است و باید در این زمینه گام های موثری برداشته تا میراث گذشتگان این دیار به تاراج نرود.
حسینی جو همچنین از همه دستگاههای اجرایی شهرستان خواست در زمینه بازشناسی فرهنگ ناب و اصیل مردم تنکابن تلاش کنند و آن را به نسل های امروز و فردا منتقل کنند.
به گفته حسینی جو ، اگر مردم با گذشته خود بیگانه باشند هیچ تضمینی وجود ندارد که آینده خوبی را رقم بزنند زیرا آن چیزی که امروز انسان ها را شکل می دهد بخش اعظم آن در آینده به عنوان تجربه محفوظ مانده و باید این تجارب را به نسل های بعدی انتقال داد.
وی یادآور شد : تهیه بروشور و کتابچه هایی در خصوص آثار تاریخی و فرهنگی منطقه، ایجاد تشکل های غیر دولتی مردم نهاد در زمینه میراث فرهنگی و برگزاری همایش های فرهنگی می تواند تاریخ تنکابن را که گستره سرزمینی آن در گذشته نه چندان دور از رودسر تا محمود آباد بود و به محال ثلاث شهرت داشت به مردم و گردشگران بازگو کند.
شهرستان ۱۶۵ هزار نفری تنکابن در غرب مازندران واقع است.
/۱۷۰۲/۷۵۱۳/۱۶۵۴