تأثیر استراتژی شرکت و توانایی مدیریت بر عدم تقارن رفتار هزینه

چکیده
هدف این پژوهش بررسی تأثیر استراتژی شرکت (شامل استراتژی رقابتی، استراتژی سرمایه گذاری، استراتژی تأمین مالی، استراتژی شرکت با توجه به اطلاعات گذشته و استراتژی شرکت با توجه به اطلاعات آینده) و توانایی مدیریت بر عدم تقارن رفتار هزینه است. بدین منظور هفت فرضیه برای بررسی این موضوع تدوین شد و داده های مربوط به ۱۰۶ شرکت عضو بورس اوراق بهادار در دوره زمانی ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۴ تجزیه و تحلیل شدند. مدل رگرسیون پژوهش با استفاده از روش داده های تلفیقی، بررسی و آزمون شد. نتایج نشان داد استراتژی سرمایه گذاری، استراتژی شرکت با توجه به اطلاعات آینده و توانایی مدیریت سبب افزایش عدم تقارن رفتار هزینه می شود. افزون بر این، نتایج مؤید آن است که متغیرهای استراتژیهای رقابتی شرکت و تأمین مالی سبب کاهش عدم تقارن رفتار هزینه می شود. از سوی دیگر، نتایج گویای آن است که استراتژی شرکت با توجه به اطلاعات گذشته و رشد تولید ناخالص داخلی، تأثیر معناداری بر عدم تقارن رفتار هزینه در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ندارد.
مقدمه
شناخت رفتار هزینه، یکی از مباحث مهم حسابداری بهای تمام شده و حسابداری مدیریت است. در مدل سنتی، رفتار هزینه ها متناسب با تغییر محرک هزینه تغییر می کند؛ یعنی میزان تغییر در هزینه ها به میزان تغییر در سطح فعالیت بستگی دارد و جهت تغییرات (افزایش و کاهش) در حجم فعالیت، تأثیری بر بزرگی تغییرات در هزینه ها ندارد، اما نتیجه پژوهش های برخی پژوهشگران (اندرسون، بانکر و جاناکیرمان، ۲۰۰۳ و کالیجا، استلیاروس و توماس، ۲۰۰۶) در سال های اخیر گویای این است که میزان افزایش در هزینه ها هنگام افزایش در سطح فعالیت، بیشتر از میزان کاهش در هزینه ها هنگام کاهش در حجم فعالیت است. چنین رفتاری را چسبندگی هزینه» می نامند (اندرسون و همکاران، ۲۰۰۳).
این پژوهش استدلال می کند، هر چه استراتژی شرکت با توجه به اطلاعات آتی شرکت چشم انداز روشن تری داشته باشد، عدم تقارن رفتار هزینه افزایش می یابد؛ چرا که اطلاعات آتی مثبت سبب ترغیب مدیران به حفظ منابع بی استفاده بیشتر می شود. همچنین، این پژوهش استدلال می کند که سطح رقابت به عنوان یکی از مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر استراتژی شرکت، بر عدم تقارن رفتار هزینه تأثیرگذار است (لى و زانگ، ۲۰۱۶). افزون بر این، توانایی بیشتر مدیران نیز سبب تصمیم آگاهانه آنان شده و شدت چسبندگی هزینه را افزایش می دهد. بنابراین، در زمان کاهش فروش به طور مسلم این توانایی بیشتر مدیران، سبب افزایش شدت عدم تقارن رفتار هزینه می شود که در پی آن شدت چسبندگی هزینه را افزایش می دهد؛ زیرا تأخیر در پاسخ هزینه ها تصمیم اقتصادی سنجیده مدیریت است، چون هزینه های تعدیل رو به پایین برای منابع ثابت، به دلیل اهمیت زیاد کنار گذاشتن این منابع، بیشتر از هزینه های راه اندازی مجدد منابع در آینده است (مطابق با فرضیه تصمیم آگاهانه) (عبدالحمید و ابولز، ۲۰۱۴). در نتیجه، مدیر توانمند از این قضیه آگاه هست و با حفظ منابع استفاده نشده در بلندمدت، سبب صرفه جویی در منابع شرکت شده که در نهایت سبب افزایش عدم تقارن رفتار هزینه می شود (چاریتوس و ویلیسماس، ۲۰۱۶). بنابراین، با توجه به اهمیت پیش بینی رفتار هزینه ها در اتخاذ تصمیمات آگاهانه و به موقع و همچنین مطرح شدن مقوله چسبندگی هزینه ها در سال های اخیر که پیش بینی رفتار هزینه ها را با مشکل مواجه ساخته است، بررسی چسبندگی هزینه ها و عوامل مؤثر بر آن، از اهمیت ویژه ای برخوردار است که در این پژوهش به بررسی برخی از این عوامل پرداخته شده است. در نتیجه، این پژوهش به بررسی تأثیر استراتژی شرکت و توانایی مدیریت بر عدم تقارن رفتار هزینه در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد؛ زیرا بررسی این آثار بر عدم تقارن رفتار هزینه برای اطمینان از استنتاج های دقیق در تحقیقات آینده اهمیت دارد.
مطالعات انجام شده نشان میدهد اندرسون و همکارانش (۲۰۰۳) توضیحات تجربی دقیقی ارائه کرده اند، اما این توضیحات ناقص است (باتکر، بیزالو، کیفتی و ماشروالا، ۲۰۱۴)، به خصوص حفظ منابع استفاده نشده اثر اضافی دارد؛ زیرا زمانی که فروش به جای قبلی خود برمی گردد، مقدار منابعی که باید گسترش داده شود، کاهش می یابد. بنابراین، پژوهش پیش رو توضیحات نظری را به چند طریق اصلاح می کند. اول، نشان می دهد حفظ منابع استفاده نشده اندرسون و همکارانش (۲۰۰۳) پیش بینی های جدیدی را برای عدم تقارن هزینه مشروط به جهت تغییرات گذشته فروش ایجاد می کند. دوم، این پژوهش نقش انتظارات مدیریتی و استراتژی شرکت را برای فروش آینده در نظر می گیرد؛ ضمن آن که پژوهش پیش رو اجازه می دهد اختیارات مدیریت و توانایی آن علاوه بر کاهش فروش (طبق مطالعه اندرسون و همکاران، ۲۰۰۳)، برای افزایش فروش نیز لحاظ شود. گفتنی است که این پژوهش برای نخستین بار به بررسی تاثیر شاخص های سه استراتژی رقابتی، سرمایه گذاری و تأمین مالی و نیز، توانایی مدیریت بر رفتار نامتقارن هزینه در محیط داخلی ایران می پردازد. ساختار مقاله تا انتها دربرگیرنده پیشینههای نظری و تجربی پژوهش، تدوین فرضیه ها، روش شناسی پژوهش است و در انتها، یافته های پژوهش به همراه نتیجه گیری و پیشنهادهای پژوهش ارائه می شود.
نتیجه گیری و پیشنهادها
در این پژوهش به بررسی تأثیر استراتژی شرکت و توانایی مدیریت بر عدم تقارن رفتار هزینه در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته شد. بدین منظور فرضیه هایی برای بررسی این موضوع مطرح شدند که با استفاده از اطلاعات در دسترس به تجزیه و تحلیل آن پرداخته شد. به طور کلی، این پژوهش استدلال می کند که توانایی مدیران و استراتژی شرکت،تأثیر معناداری بر شدت عدم تقارن رفتار هزینه دارد؛ چرا که توانایی زیاد در مدیریت، شفافیت محیط تصمیم گیری را افزایش می دهد و سبب افزایش واکنش سریع هزینه ها به کاهش فروش می شود؛ در نتیجه، شدت عدم تقارن رفتار هزینه کاهش می یابد. بنابراین، در زمان کاهش فروش، به طور مسلم این عدم اطمینان سبب کاهش شدت عدم تقارن رفتار هزینه می شود. علاوه بر این، استراتژی شرکت نیز در میزان شدت عدم تقارن رفتار هزینه تأثیرگذار است؛ زیرا شرکتی که استراتژی دستیابی به سود در کوتاه مدت را دنبال می کند، با کاهش فروش به سرعت هزینه ها را کاهش میدهد و سبب کاهش عدم تقارن رفتار هزینه می شود. از سوی دیگر، شرکتی که استراتژی دستیابی به سود در بلندمدت را دنبال می کند، با کاهش فروش، هزینه ها را به سرعت کاهش نداده و موجب افزایش عدم تقارن رفتار هزینه می شود. مطابق با این استدلالها و بر اساس نتایج به دست آمده، در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، پدیده چسبندگی هزینه (عدم تقارن رفتار هزینه وجود دارد (مطابق با نتایج پژوهش لی و زانگ،همچنین، متغیرهای نسبت املاک، ماشین آلات و تجهیزات به کل دارایی های شرکت استراتژی سرمایه گذاری)، نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام (استراتژی شرکت با توجه به اطلاعات آینده) و توانایی مدیریت، عدم تقارن رفتار هزینه (شدت چسبندگی هزینه را افزایش می دهد (مطابق با نتایج پژوهش چاریتوس و ویلماس ، ۲۰۱۶). افزون بر این، بر اساس نتایج، متغیر شاخص رقابتی شرکت و اهرم مالی (استراتژی تأمین مالی)، عدم تقارن رفتار هزینه (شدت چسبندگی هزینه را کاهش می دهد (مطابق با نتایج پژوهش لی و زانگ، ۲۰۱۶). در نهایت، طبق نتایج به دست آمده، متغیر نوسانات فروش تاریخی استراتژی شرکت با توجه به اطلاعات گذشته) و رشد تولید ناخالص داخلی (استراتژی شرکت با توجه به اطلاعات آینده) تأثیر معناداری بر عدم تقارن رفتار هزینه (شدت چسبندگی هزینه) در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ندارد
با توجه به نتایج پژوهش، پیشنهاد می شود مدیران ارشد شرکت ها، عدم تقارن رفتار هزینه را شناسایی و کنترل کنند و در فرایند تصمیم گیری، برنامه ریزی و بودجه بندی فعالیت های شرکت برای پیش بینی سودهای آتی، ارتباط هزینه ها با درآمدها و تأثیر تغییرات فروش بر میزان هزینه ها را مد نظر قرار دهند و بر اساس نتایج آن، تصمیم دقیق تری گرفته و بودجه جامع تری ارائه کنند. از سوی دیگر، به سرمایه گذاران پیشنهاد می شود که در تحلیل های مالی برای شرکت هایی که انتظار می رود در آینده با کاهش فروش مواجه شوند، موضوع عدم تقارن رفتار هزینه و انگیزه های متفاوت نمایندگی برای رسیدن به سود هدف را برای تجزیه و تحلیل سودهای آتی با توجه به استراتژی شرکت و توانایی مدیران شرکت مد نضر قرار دهند و معیار های کنترلی لازم را برای محدود کردن انگیزه های نمایندگیدر شرکت تقویت کنند.